1. FUNKCJE EKONOMICZNE PAŃSTWA
1. Funkcja lokacyjna
Państwo przy pomocy wszystkich dostępnych mu instrumentów polityki próbuje wpływać na optymalną z punktu widzenia jego długookresowych celów alokacje czynników wytwórczych (kapitały, prace). Może dokonywać alokacji w sposób bezpośredni (głównie przedsiębiorstwa państwowe) lub w sposób pośredni wykorzystując do tego celu głównie instrumenty polityki fiskalnej i polityki pieniężnej.
3. Funkcja redystrybucyjna
Państwo próbuje zlikwidować niesprawiedliwości w podziale dochodu narodowego bądź zmniejszyć dysproporcje dochodowe.
4. Funkcja stabilizacyjna
Państwo przy pomocy wszystkich dostępnych mu instrumentów powinno dążyć do ustalenia poziomu produkcji jak najbliższym produkcji potencjalnej oraz do zapobiegania kryzysom gospodarczym, czyli stabilizacji gospodarki.
2. METODY OBLICZANIA PKB
1. Podejście produktowo-wydatkowe,
a)wydatki konsumpcyjne ludności [C] - dobra trwałe, - dobra nietrwałe, -usługi, b)inwestycje prywatne brutto [I] -krajowe, -zagranizcne, c)wydatki rządowe na dobra i usługi [G], d) eksport netto, -eksport- wydatki zagranicy [Ex], -import-wydatki krajowe IM
2. Podejście dochodowo kosztowe
a) płace (z uwzględnieniem podatków bezpośrednich)
b) odsetki netto
c)dochody z rent, czynszów
d) podatki pośrednie przedsiębiorstw
e) amortyzacja
f) zyski przedsiębiorstw prywatnych
g)zyski właścicieli i wspólników.
3. POPYT NA PIENIĄDZ WEDŁUG FRIDMANA
Nowa wersja teorii ilościowej Friedmana - jest ona dalszym rozwinięciem ujęcia zasobowego i zawiera istotne elementy teorii preferencji płynności Keynesa. Wg Friedmana popyt na pieniądz jest traktowany analogicznie jak popyt na dobro konsumpcyjne trwałego użytku. Można w tej teorii wyróżnić trzy rodzaje czynników:
Ulokowany w rozmaitych formach całkowity majątek podmiotu traktowany jako ograniczenie budżetowe
Przychód z utrzymywania pieniądza i jego koszty alternatywne, czyli przychody z innych form lokat
Preferencje innych podmiotów gospodarczych
Nominalna wielkość całego majątku stanowi górne ograniczenie dla popytu na pieniądz. Uważa się że podmiot gospodarczy może utrzymywać swój majątek w pięciu formach:
pieniądzach,
obligacjach,
udziałach i akcjach,
kapitale rzeczowym,
kapitale ludzkim, który nie ma charakteru rynkowego.
Utrzymywanie majątku w pieniądzu tylko wtedy przynosi dochód w postaci pieniężnej, gdy wkłady na żądanie (a vista) lub wkłady terminowe są oprocentowane. O wiele bardziej istotne są jednak korzyści z oszczędności tych zasobów będących wynikiem posiadania płynnych rezerw gotówkowych. Realna wartość tych korzyści zależy od zmian ogólnego poziomu cen. Utrzymywanie majątku w pieniądzu powoduje także powstanie kosztów alternatywnych w formie utraconych dochodów z innych możliwych rodzajów lokat. Wśród tych dochodów należy uwzględnić oprócz oprocentowania lub dywidendy także zyski i straty wynikające ze zmian wartości kapitału tych lokat w wyniku wahań kursów. Friedman uwzględnia także preferencje podmiotów dotyczące utrzymywania zasobów pieniężnych, które są wyznaczane przez korzyści z płynności i ocenę przyszłej sytuacji gospodarczej. Ta wersja teorii ilościowej jest zbliżona do klasycznej, lecz z założenia szybkość obiegu pieniądza nie jest w niej stała, lecz stabilna. Oznacza to możliwość w miarę łatwego prognozowania zmiany szybkości obiegu, relacji nominalnej wielkości pieniądza i nominalnego dochodu. W ten sposób bank centralny może kontrolować podaż pieniądza, a więc wywierać przewidywany wpływ na dochód nominalny. Teoria ta początkowo została sformułowana w ujęciu mikroekonomicznym, później dostosowano ją do potrzeb całej gospodarki.
4. MODEL HISTEREZY W BEZROBOCIU
histereza w badaniach zatrudnienia/bezrobocia rozumiana jest zazwyczaj na dwa sposoby:
Jako zależność od ścieżki, po której porusza się bezrobocie, w której stan równowagi systemu uzależniony jest od ścieżki, po której system porusza się w kierunku stanu równowagi;
Jako długotrwałe efekty przejściowych działań, gdzie system pozostaje na ścieżce, na którą wszedł w związku z efektami zewnętrznymi, nawet jeśli ustaje oddziaływanie tych czynników.
Hipoteza histerezy w badaniach nad problematyką bezrobocia wypełniła lukę teoretyczną w obliczu słabości dotychczasowej teorii ekonomii. Hipoteza naturalnej stopy bezrobocia czy NAIRU nie była bowiem w stanie wyjaśnić wysokiego i trwałego bezrobocia w krajach Europy Zachodniej w latach 80-tych ubiegłego wieku. Procesy stagflacji, jakie miały miejsce w latach 70-tych w światowej gospodarce postawiły pod znakiem zapytania istnienie prawidłowości określonej przez standardową krzywą Phillipsa, mówiącej o wymienności między inflacją a bezrobociem.
W odniesieniu do modelu histerezy uwagę zwracają dwa źródła tego problemu:
Pogarszanie się kwalifikacji pracowników. Pracownicy nie zatrudniani nie nabywają dodatkowych umiejętności, przez uczenie się w toku pracy. Ich kapitał ludzki traci wartość i staje się przestarzały. W efekcie pracownicy, którzy tracą pracę, gdy popyt spada, mogą mieć problem ze znalezieniem pracy, gdy popyt wzrasta.
Przyzwyczajenie siły roboczej. Brak pracy w długim okresie powoduje obniżanie swojej stopy życiowej oraz chęć wykorzystywania systemu opieki społecznej. Efektem tego w długim okresie jest zanik „piętna” długotrwałego bezrobocia. Pod wpływem tych efektów podaż siły roboczej może być trwale niższa, gdy popyt wróci do normalnego poziomu.
5. POLITYKA EKSPANSYWNA I RESTRYKCYJNA W POLITYCE FISKALNEJ I MONETARNEJ
1. W przypadku prowadzenia ekspansywnej polityki fiskalnej następuje zmniejszenie przychodów do budżetu (jako skutek obniżenia stopy procentowej) oraz jako wzrost wydatków rządowych w wyniku czego wzrasta zazwyczaj deficyt budżetowy. Tego rodzaju polityka prowadzi do wzrostu wydatków inwestycyjnych i konsumpcyjnych. Jej rezultatem jest zwiększenie produkcji i zatrudnieni, przy czym procesom tym towarzyszy zazwyczaj wzrost cen.
2. Restrykcyjna polityka fiskalna (polityka nastawiona na hamowanie koniunktury) rząd dąży do zwiększenia przychodów budżetu oraz ograniczenia wydatków rządowych. Przyczynia się to do zmniejszenia konsumpcji i inwestycji, poziomu zatrudnienia i produkcji oraz zmniejsza się tempo wzrostu cen.
3. Restrykcyjna polityka monetarna (polityka drogiego pieniądza) polega na podwyższaniu stopy rezerw obowiązkowych, stopy redyskontowej oraz sprzedaży przez bank centralny rządowych papierów wartościowych. Działania te zmniejszają podaż pieniądza i powodują podwyższenie stopy procentowej. Ich efektem jest zmniejszenie rozmiarów kredytów i w konsekwencji inwestycji, następuje zmniejszenie zaagregowanego popytu, zmniejszenie produkcji, wzrost bezrobocia oraz poziomu inflacji (spadek inflacji - tempa wzrostu cen).
4. Ekspansywna polityka monetarna (polityka taniego pieniądza) polega na obniżaniu stopy rezerw obowiązkowych i stopy redyskontowej, skupowaniu przez bank centralny rządowych papierów wartościowych. Następuje wzrost możliwości udzielania kredytów przez banki, wzrasta podaż pieniądza, obniża się stopa procentowa, co prowadzi do wzrostu inwestycji, zaagregowanego popytu, zwiększenie zatrudnienia , zwiększenie produkcji i zwiększenie tempa wzrostu cen - wzrost inflacji.
6. JAK SIĘ ZMIENI NIEZALEŻNOŚĆ FUNKCJONALNA NBP PO WSTĄPIENIU DO STREFY EURO?
7. OPISAĆ MODEL DUTENBERGA, (NIE WIEM DOKŁADNIE O CO CHODZI I CZY TO TAK SIĘ PISZE)
8. HIPOTEZA DOCHODU ABSOLUTNEGO KEYNESA
Zgodnie z tą hipotezą, wielkość wydatków konsumpcyjnych zależy od poziomu bieżących dochodów uzyskiwanych przez gospodarstwa domowe, przy czym gdy dochody te wzrastają, wydatki konsumpcyjne też wzrastają, ale ich udział w dochodzie jest w miarę wzrostu dochodów coraz mniejszy.
Związek między wydatkami konsumpcyjnymi a bieżącymi dochodami określa się mianem funkcji konsumpcji. W skali makroekonomicznej funkcja konsumpcji pokazuje poziom zamierzonych łącznych wydatków konsumpcyjnych przy różnych poziomach dochodu narodowego.
Jeżeli człowiek zaspokaja swoje podstawowe potrzeby, to wzrost dochodu spowoduje zwiększenie oszczędności, a nie wydatków na konsumpcję. Wskutek tego, gdy dochody wzrastają, można spodziewać się wzrostu oszczędności, a gdy dochody spadają, można spodziewać się zmniejszenia oszczędności.
9. AKTYWNA POLITYKA MONETARNA
10. MODEL SOLOWA
Model wzrostu Solowa (także model Solowa-Swana) - to prosty makroekonomiczny egzogeniczny model wzrostu, posługujący się funkcją produkcji uzależniającą wielkość produkcji od ilości zużywanych czynników produkcji (pracy, kapitału i stanu technologii).
Według założeń modelu Roberta Solowa i Trevora Swana coraz większa ilość kapitału, jaka przypada na pojedynczego pracownika, wywołuje coraz mniejszy przyrost przypadającej na niego porcji produkcji.
Długookresowy wzrost gospodarczy określa egzogeniczny postęp techniczny
11. POLITYKA EKSPANSYWNA STOSUJE SIĘ….. I JAKIE MECHANIZMY…..
Ekspansywna polityka monetarna (pieniężna) - polega na wzroście realnej podaży pieniądza; jej efektem jest wzrost dochodu narodowego i obniżka stopy procentowej, co powoduje ożywienie produkcji
mechanizm: wzrost podaży pieniądza (przy założeniu stałego poziomu cen towarów) powoduje obniżenie stopy procentowej, bo tylko przy niższej stopie procentowej możliwe jest zwiększenie popytu na pieniądz i wchłonięcie dodatkowej podaży pieniądza; niższa stopa procentowa pociąga za sobą zwiększenie inwestycji i dochodu narodowego, co powoduje wzrost popytu transakcyjnego na pieniądz
Ekspansywna polityka fiskalna - polega na obniżaniu podatków i/lub zwiększaniu wydatków rządowych bądź też finansowaniem deficytu państwa budżetu państwa za pomocą długu publicznego; jej efektem jest wzrost dochodu narodowego, wzrost stopy procentowej, cen krajowych, środków produkcji i inwestycji oraz spadek zaś cen eksportowych; ekspansywną politykę fiskalną stosujemy w okresach recesji gospodarczej
mechanizm: zwiększenie wydatków rządowych powoduje wzrost dochodu narodowego; wzrostowi dochodu narodowego towarzyszy wzrost popytu na pieniądz, co przy niezmienionej podaży pieniądza prowadzi do wzrostu stóp procentowych; wzrost stóp procentowych zaczyna hamować popyt inwestycyjny w sektorze prywatnym - pojawia się zjawisko wypierania (crowding-out) efektów ekspansywnej polityki fiskalnej; skala wypierania zależy od stopnia wpływu ekspansji wydatków budżetowych na wzrost stopy procentowej oraz od wrażliwości inwestycji w sektorze prywatnym na zmiany stopy procentowej
12. W MODELU SOLOWA JEST ….WYŻSZA OD ZRÓWNOWAŻONEJ
13. W ZAŁOŻENIU SOLOWA INWESTYCJE …. RÓWNE OSZCZĘDNOŚCIĄ
14. PROSTA EF OZNACZA
Ćwiartka trzecia pokazuje warunek równowagi na rynku pieniężnym ze strony popytu
transakcyjnego i spekulacyjnego. Osie współrzędnych oznaczają popyt spekulacyjny na
pieniądz ( s L ), popyt transakcyjny na pieniądz ( t L ). Punkt E oznacza sytuację, w której popyt
transakcyjny wynosi zero, a cała podaż pieniądza wchłonięta jest przez popyt spekulacyjny.
Punkt E oznacza zatem równowagę na rynku pieniężnym. Natomiast w punkcie F popyt
spekulacyjny wynosi zero, a cała podaż pieniądza wchłonięta jest przez popyt transakcyjny
(w tym punkcie też jest równowaga). Przy danej realnej podaży pieniądza, odległości
punktów E i F od początku układu są jednakowe, stąd też prosta przechodząca przez te
punkty jest nachylona pod kątem 45° do osi współrzędnych. Punkty leżące na odcinku EF
wyrażają różne proporcje między popytem transakcyjnym i spekulacyjnym, ale ich
właściwością jest to, że oznaczają równowagę między łącznym popytem na pieniądz a podażą
pieniądza.
15. JAK SIĘ ZWIĘKSZY PODAŻ PIENIĄDZA TO KRZYWA PRZESUNIE SIĘ..
16. OD CZEGO ZALEŻY NACHYLENIE KRZYWEJ INWESTYCYJNEJ
17. NEUTRALNOŚĆ PIENIĄDZA
Neutralność pieniądza, określana często „klasyczną dychotomią”, oznacza, że zmiany podaży pieniądza czy też szybkości jego obiegu oddziaływają wyłącznie na bezwzględny poziom cen i nie wywierają wpływu na równowagę w sektorze realnym.
dodatkowo z neta: Zasada neutralności pieniądza, występuje wówczas, gdy zmiany jego podaży prowadzą wyłącznie do proporcjonalnego dostosowania się wielkości nominalnych i nie wpływają na realne zmienne ekonomiczne, jak produkcja, bezrobocie, czy realny kurs walutowy. Pieniądz jest neutralny w średnim i długim horyzoncie czasowym. W krótkim okresie uznawana jest hipoteza braku neutralności pieniądza, gdyż wzrost podaży pieniądza powoduje spadek jego ceny - stopy procentowej, co przekłada się na wzrost możliwości produkcyjnych gospodarki oraz konsumpcyjnych społeczeństwa.
18. KOSZT POSIADANIA KAPITAŁU W GOTÓWCE JEST RÓWNY…………………
19. POSTĘP TECHNICZNY W MODELU SOLOWE JEST STAŁY
20. CO TO JEST CYKL KONIUNKTURALNY
Cykl koniunkturalny - zjawisko występowania w gospodarce wahań różnych mierników ekonomicznych charakteryzujących poziom koniunktury, wokół rosnącego trendu wzrostu gospodarczego, analizowanego w długim okresie.
Najczęściej tymi zmiennymi są: PKB, zatrudnienie, ceny, wielkość eksportu i importu, wskaźniki rynku kapitałowego, nakłady inwestycyjne i zapasy przedsiębiorstw, dochody i wydatki ludności, obroty i zyski przedsiębiorstw.
21. POLITYKA HAMOWANIA KONIUNKTURALNEGO……….
BEZROBOCIE
ZASÓB PRACY
Składają się osoby pracujące i osoby bezrobotne. Zasoby ustala prawo. (18-65 lat)
Zasoby pracy zależą również od kultury: w USA od 12 lat (np. rozwożenie mleka, gazet).
W Polsce:
Osobą bezrobotną jest osoba zarejestrowana w Urzędzie Pracy, osoba poszukująca pracy aktywnie i gotowa podjąć przy danej cenie pracę na warunkach oferowanych przez rynek. Nie są to dane wiarygodne - część osób nie jest zarejestrowana.
Istnieją różne metody pomiaru bezrobocia np. metoda ankietowa.
18,2% bezrobocie w Polsce ok. 3mln osób
15-16 mln - zasób pracy
PRZYCZYNY BEZROBOCIA
Koncepcja neoklasyków (Smith, Ricardo)
Twierdzili, że podstawową przyczyną bezrobocia jest działalność związków zawodowych i państwa.
Pracobiorca - przedsiębiorstwo
Koncepcja J.M. Keyens'a
Popyt na pracę jest popytem wtórnym do popytu na dobra i usługi.
Podstawową przyczyną bezrobocia jest niedostateczny poziom popytu globalnego na dobra i usługi.
RODZAJE BEZROBOCIA
Bezrobocie naturalne
Minimalny poziom bezrobocia, które występuje w każdej gospodarce uważa się za 0 poziom bezrobocia. ( ok. 3%-4% zasobów pracy nie jest zainteresowana podjęciem pracy na żadnych warunkach np. ludzie, którym filozofia życiowa nie pozwala podjąć pracy, w krajach Islamu - kobiety, rentierzy - żyją ze zgromadzonego kapitału.
bezrobocie frykcyjne
(chwilowe niedopasowanie popytu i podaży pracy)
Bezrobocie dobrowolne, krótkookresowe. Występuje w każdej sprawnie gospodarce rynkowej.
Tworzą je osoby czasowo pozbawione pracy głównie z własnej woli np. w trakcie przeprowadzki, absolwenci - przedłużenie wakacji albo osoby z pewnymi ułomnościami.
Nie walczy się z tym rodzajem bezrobocia.
Bezrobocie strukturalne
Bezrobocie przymusowe, długookresowe. Wywołane jest ono zmiana struktury gospodarki kraju a głownie upadkiem starych, schodzących gałęzi przemysłu (górnictwo, hutnictwo, w przyszłości - rolnictwo). Bardzo trudno walczy się z tego typu bezrobociem.
Bezrobocie koniunkturalne
Przymusowe. Wywołane zmianami koniunktury gospodarczej. Rośnie w okresach recesji maleje w okresach rozkwitu. Duża rola państwa.
Dobrowolne
Przymusowe
Według długości trwania bezrobocia:
krótkookresowe ( do 3 miesięcy)
średniookresowe (do 2 lat)
długie - chroniczne (powyżej 2 lat)
Bezrobocie jawne
Obejmuję tę grupę bezrobotnych, którzy się rejestrują w Urzędzie Pracy.
Bezrobocie ukryte (utajone)
Osoby pracujące, zatrudnione, ale ich praca jest jakby zbyteczna dla gospodarki. Głównie w administracji i w rolnictwie.
27% zatrudnionych w rolnictwie - tworzą 6% PKB.
SKUTKI BEZROBOCIA
Społeczne
Bezrobocie powoduje:
Indywidualne
spadek poczucia własnej wartości
alienacje społeczne
utrata kontaktów społecznych
stany depresyjne
Ogólne:
wzrost patologii społecznej ( od alkoholizmu do przestępczości)
bezrobocie ma tendencje do utrwalania się w następnych pokoleniach
Ekonomiczne
Podstawowym skutkiem ekonomicznym bezrobocia w skali całego społeczeństwa jest spadek PKB.
Indywidualne:
utrata dochodu (spadek poziomu życia rodziny)
spadek aspiracji zawodowych
spadek poziomu kształcenia
utrata kwalifikacji
SKUTKI BEZROBOCIA - POZYTYWNE
lęk przed bezrobociem zwiększa motywacje, wydajność pracy,
chęć podnoszenia własnych kwalifikacji
Pierwsze jawne bezrobocie w Polsce - czas realizacji programu Balcerowicza (przez pierwsze lata 1991-1992 - 1 mln na rok)
Spowolnienie - transformacje polskiej gospodarki, upadki PGR-ów, przedsiębiorstwa zaczęły zmniejszać koszty produkcji.
Tempo wzrostu bezrobocia bardzo spadło - do 1996 (wzrost PKB).
Od 1998 bezrobocie zaczęło znowu rosnąć i rośnie dalej.
INFLACJA
To proces ogólnego wzrostu poziomu cen dóbr i usług. Jest ona procesem, co oznacza, że charakter wzrostu cen nie jest incydentalny, jednorazowy, lecz w danym okresie wzrost tych cen ma charakter stały.
CZYSTA INFLACJA
Jest przypadkiem szczególnym, która pojawia się wtedy, kiedy wszystkie ceny dóbr i usług oraz czynników produkcji wzrastają w tym samym tempie.
DEFLACJA
Zjawisko odwrotne do zjawiska inflacji. Polega ona na utrzymaniu się spadku cen towarów i usług. Bardziej destrukcyjny wpływ na stan gosp., niż inflacja.
STAGFLACJA
INFLACJA + STAGNACJA
SLUMPFLACJA
INFLACJA + spadek tempa produkcji
DEPRECJACJA PIENIĄDZA
Spadek siły nabywczej pieniądza powodowany przez zjawisko inflacji.
APRECJACJA
Odwrotność deprecjacji. Wzrost siły nabywczej pieniądza.
MIARY
W Polsce organem odpowiedzialnym za mierzenie poziomu inflacji - GUS.
Do mierzenia poziomu inflacji używamy wskaźnika cen, który konstruuje się tworząc tzw. KOSZYK DÓBR.
RODZAJE WSKAŹNIKÓW CEN
Wskaźnik cen dóbr konsumpcyjnych
Wskaźnik cen hurtowych i detalicznych
Wskaźnik cen wszystkich produktów w usług wchodzących w skład PKB
(tzw. Deflator PKB).
Przy konstruowaniu koszyka dóbr ( każde dobro jest „ważone”) ustalamy jego rangę, ważność w tym koszyku dóbr.
RODZAJE INFLACJI
*ze względu na tempo wzrostu przeciętnego poziomu inflacji
Inflacja pełzająca - łagodna, powolna, umiarkowana.
Inflacja jednocyfrowa do 9% w skali rocznej
Pod kontrolą rządu nie powoduje zakłóceń w funkcjonowaniu gospodarki.
Inflacja krocząca - inflacja biegnąca
Skala od 10%-15% rocznie.
Ma tendencję do zwiększania i grozi z wymknięciem z pod kontroli.
Inflacja galopująca
Ceny rosną powyżej 15% w skali rocznej, ale poniżej 50% w skali miesięcznej.
Pojawia się tzw. spirala inflacyjna, czyli jednostka cen powoduje żądanie płacowe.
Hiperinflacja
Wzrost tempa cen powyżej 50% w skali miesiąca.
Pieniądz przestaje pełnić swoje funkcje, traci na wartości. Wracamy do wymiany towarowej.
*z punktu widzenia przyczyn powstania
Inflacja ciągniona przez popyt
Występuje wówczas, gdy całkowita wielkość planowanych wydatków wzrasta szybciej od wielkości produkcji.
Inflacja pchana przez koszty
Jest ona wynikiem podniesienia cen jednego lub więcej czynników produkcji.
Inflacja strukturalna
Gdy producenci nie mogą sprawnie dostosować struktury produkcji do zmian w strukturze gospodarki. Zmiany w strukturze gospodarki powodują powstanie tzw. wąskich gardeł (niedobór, niedopasowanie gospodarki na dany okres czasu).
SKUTKI INFLACJI
POZYTYWNE
powolne procesy inflacyjne wpływają pozytywnie na dynamikę wzrostu gospodarczego
powodują pożądane zmiany relacji cen w warunkach istnienia tzw. sztywności cen.
zyskują dłużnicy przy oprocentowaniu stałym kredytów (głównie państwo).
NEGATYWNE
zniekształcenie informacyjnej funkcji pieniądza i ceny
ucieczka od pieniądza
wzrost niepewności gospodarczej oraz osłabienie gospodarki
niekorzystne zmiany w bilansie płatniczym
wzrost kosztów obsługi działalności gospodarczej