Ralph Dahrendorf - teoria konfliktu, WSPÓŁCZESNE TEORIE SOCJOLOGICZNE


Ralph Dahrendorf - teoria konfliktu w społeczeństwie przemysłowym; notatka.

W historii myśli społecznej istnieje tradycyjny konflikt między dwoma sposobami widzenia społeczeństwa. Różnica zasadza się w odpowiedzi na pytanie: „Jak to się dzieje, że społeczeństwa ludzkie stanowią spójne całości?”

  1. Utopiści - „porządek społeczny wynika z ogólnej zgody co do wartości” - konsensus jako założenie ugruntowujące światopogląd.

  2. Racjonaliści - „spójność i porządek w społeczeństwie opiera się na sile i przymusie, na dominacji jednych i podległości innych” - konflikt.

Owe nie do pogodzenia (w swej zasadnicze, czystej postaci) założenia wyewoluowały, tworząc długą historię szczególnego dialogu - dysputy o problemie porządku społecznego. Sprzeczność tych sposobów widzenia stałą się podstawą wyborów w zakresie wiedzy, decyzji moralnych, orientacji politycznej.

We współczesnej socjologii należy wymienić dwie meta-teorie:

  1. Integracyjna teoria społeczeństwa - struktura społeczna jako zintegrowany system, utrzymywany w równowadze przez pewne ustalone i powtarzające się procesy.

  2. Koercyjna teoria społeczeństwa - postrzega strukturę społeczną jako formę organizacji utrzymywanej przez siłę i przymus i ciągle wybiegającej „poza siebie”, tzn. kształtowane przez nią siły utrzymują ją w niekończącym się procesie zmiany.

Teorie te wykluczają się wzajemnie.

Założenia integracyjnej teorii społeczeństwa:

  1. Każde społeczeństwo jest względnie trwałą, stabilną strukturą elementów;

  2. Każe społeczeństwo jest dobrze zintegrowaną strukturą elementów;

  3. Każdy element społeczeństwa jest funkcjonalny, tzn. przyczynia się do utrzymania społeczeństwa jako systemu.

  4. Każda istniejąca struktura społeczna opiera się na zgodnym podzielaniu wartości przez jej członków;

Założenia koercyjnej teorii społeczeństwa:

  1. Każde społeczeństwo w każdym momencie podlega zmianom - procesy zmiany są wszechobecne;

  2. W każdym społeczeństwie, w każdym momencie występuje niezgoda i konflikt. Konflikt społeczny jest wszechobecny;

  3. Każdy element w społeczeństwie przyczynia się do jego dezintegracji i zmiany;

  4. Każde społeczeństwo opiera się na przymusie stosowanym przez jednych jego członków w stosunku do innych;

Teza o dwu obliczach struktury społecznej nie wymaga rewizji aparatu pojęciowego. Takie kategorie jak rola, instytucja, norma, struktura, funkcja są użyteczne zarówno w terminach modelu przymusu, jak i dla analizy integracji społecznej.

Władza i zwierzchnictwo:

Dahrendorf stosuje tutaj terminologię weberowską.

Władza - jest stosunkiem rzeczowym (niekoniecznie prawomocnym) - factual.

Zwierzchnictwo - prawomocny stosunek nadrzędności i podporządkowania. Władza prawomocna - legitimate.

  1. Stosunki zwierzchnictwa są zawsze stosunkami nad - i podrzędności.

  2. Tam, gdzie występują stosunki zwierzchnictwa, element nadrzędny w myśl oczekiwań społecznych kontroluje za pomocą poleceń, rozkazów, ostrzeżeń i zakazów; zachowanie elementu podrzędnego.

  3. Oczekiwania takie wiążą się ze względnie trwałymi pozycjami społecznymi, a nie z cechami charakteru jednostki. W konsekwencji określają one zawsze wyraźnie osoby, które podlegają kontroli i sfery, w których kontrola jest dozwolona. W odróżnieniu od władzy, nie jest stosunkiem zgeneralizowanej kontroli nad innymi.

  4. Skoro zwierzchnictwo jest stosunkiem prawomocnym, brak posłuszeństwa wobec poleceń może być karalny. System prawny jako funkcja podtrzymywania zwierzchnictwa.

Grupy konfliktu:

Przy analizie konfliktu, zajmujemy się tworzeniem grup konfliktu w rezultacie stosunków zwierzchnictwa związanych z istnieniem związku opartego na panowaniu. Ponieważ zwierzchnictwo jest typem relacji możliwych w każdej organizacji społecznej, wystarczy po prostu określić takie organizacje jako związki.

Proces formowania się grup konfliktu:

Interesy jawne i utajone:

Jest to model analityczny; bazuje na założeniu że konflikt grup wynika z dychotomicznej dystrybucji władzy zwierzchniej w związkach opartych na panowaniu.

Quasi - grupy i grupy interesu:

Grupy konfliktowe są zbiorowościami rzeczywistymi, nie zaś zjawiskami normatywnymi. Stanowią część podłoża społecznego. Zasadniczymi kategoriami opisu tych zbiorowości są pojęcia quasi-grup i grup interesu.

Geneza grup interesu:

Zmienność konfliktu:

Grupy konfliktowe po osiągnięciu pewnego stadium organizacji angażują się w konflikty, których wynikiem są zmiany strukturalne.

Natężenie konfliktu - stopień wydatkowania energii i uwikłania stron w konflikcie. Im większą wagę przypisuje poszczególny uczestnik do kwestii związanych z konfliktem i do jego istoty, tym większe natężenie ma konflikt. Konflikt ma wysokie natężenie wtedy, gdy koszt zwycięstwa lub przegranej jest dla zaangażowanych stron wysoki.

Gwałtowność konfliktu - jest to problem środków zastosowanych przez grupy pozostające w konflikcie dla wyrażenia swojej wrogości. Gwałtowność konfliktu jest w zasadzie niezależna od stopnia uwikłania stron.

Pluralizm a nakładanie się konfliktów:

Nakładanie się konfliktów to silna korelacja między pozycją w hierarchii władzy zwierzchniej, a różnymi aspektami statusu społeczno - ekonomicznego. Nakładanie się tych aspektów powoduje wzrost natężenia konfliktu klasowego. Linia podziału przebiega w skrajnej sytuacji poprzek całego społeczeństwa. Pluralizm konfliktów to rozproszenie konfliktów i tym samym ich osłabienie. Występuje tutaj słaba korelacja między pozycją w hierarchii władzy zwierzchniej, a czynnikami statusu ekonomiczno - społecznego. Nie zawsze jest tak, że np. z prestiżem związane są jakieś większe gratyfikacje społeczne. W przypadku pluralizmu, każda jednostka uczestniczy w różnych grupach społecznych i czerpie z nich różne gratyfikacje, jak również partycypuje w rolach społecznych określających pewne konflikty. Im mniejsza jest część osobowości uczestnicząca w każdym z tych konfliktów, tym mniej się w nie jednostka taka angażuje. Pluralizm przyczynia się zatem do osłabienia natężenia konfliktów klasowych.

Konflikt grupowy, a zmiana struktury:

W wyniku konfliktu klasowego zachodzą zmiany strukturalne. Trzy typy zmian:

  1. Całkowita, lub prawie całkowita wymiana osób zajmujących pozycję dominacji w związku. Jest to najbardziej raptowna zmiana (zmiana rewolucyjna).

  2. Częściowa wymiana osób zajmujących pozycje dominacji. Jest to raczej ewolucyjna zmiana. Niektórzy przedstawiciele klasy dotychczas podległej przechodzą do klasy rządzącej i wpływają na przyjęte linie polityczne oraz treść podejmowanych decyzji (np. koalicje).

  3. Brak zmian personalnych, zmiana struktury w kierunku zgodnym z dążeniami grupy podległej, bez przeniknięcia któregokolwiek z jej członków do grupy dominującej (uwzględnianie interesów opozycji).

1

1

Dahrendorf - teoria konfliktu (skrót)



Wyszukiwarka