SYSTEM OCHRONY PRAWNEJ W UNII EUROPEJSKIEJ

System skarg i procedur służących dochodzeniu roszczeń opartych na prawie Unii Europejskiej przez państwa członkowskie, instytucje oraz jednostki (osoby fizyczne i prawne).

Sądy Europejskie

• sądy krajowe

• Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich

• Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich (ETS)

• Sąd Pierwszej Instancji

• Sąd ds. Służby Cywilnej Unii Europejskiej

Sądy krajowe

Dochodzenia oparte na prawie wspólnotowym dochodzone są przede wszystkim przed sądami krajowymi:

• bezpośredni skutek prawa wspólnotowego

• pośredni skutek prawa wspólnotowego

• odpowiedzialność odszkodowawcza państw członkowskich za naruszenie prawa wspólnotowego

ZASADA AUTONOMII PROCEDURALNEJ PAŃSTW CZŁONKOWSKICH

- do kompetencji państw członkowskich należy uregulowanie kwestii dotyczących właściwości sądów i procedur służacych rozpoznawaniu roszczeń opartych na prawie wspólnotowym, chyba że procedury takie zostały ustanowione w prawie WE.

ZASADA AUTONOMII PROCEDURALNEJ PAŃSTW CZŁONKOWSKICH

- ograniczenia:

• zasada efektywności/skuteczności (zasada efektywnej kontroli sądowej)

• zasada równoważności/ekwiwalencji

Jurysdykcja Trybunału Sprawiedliwości

• skargi wniesione przez państwa członkowskie, instytucje lub osoby fizyczne lub prawne;

• odpowiedzi udzielane w trybie prejudycjalnym, na wniosek sądów państw członkowskich, w sprawie wykładni prawa Unii lub ważności aktów przyjętych przez instytucje;

• w innych sprawach przewidzianych w Traktatach

Jurysdykcja Trybunału Sprawiedliwości

• sprawy z zakresu prawa wspólnotowego (TWE)

• sprawy z zakresu II i III filaru UE (Tytuł Vi VI TUE);

• sprawy powierzone na mocy klauzul arbitrażowych i kompromisów zawartych między państwami członkowskimi

Jurysdykcja na mocy TWE

art. 292 TWE:

„Państwa Członkowskie zobowiązują się nie poddawać sporów dotyczących wykładni lub stosowania niniejszego Traktatu procedurze rozstrzygania innej niż w nim przewidziana.”

Jurysdykcja Trybunału Sprawiedliwości

art. 292 TWE:

„Państwa Członkowskie zobowiązują się nie poddawać sporów dotyczących wykładni lub stosowania niniejszego Traktatu procedurze rozstrzygania innej niż w nim przewidziana.” (sprawa C459/03 Komisja przeciwko Irlandii)

art. 46 TUE.

„Postanowienia Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską, Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Węgla i Stali oraz Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Energii Atomowej, dotyczące kompetencji Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich i wykonywania tych kompetencji, stosuje się do następujących postanowień niniejszego Traktatu:

a) postanowień zmieniających Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą w celu ustanowienia Wspólnoty Europejskiej, Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali oraz Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej;

b) postanowień tytułu VI, na warunkach przewidzianych w artykule 35;

c) postanowień tytułu VII, na warunkach przewidzianych w artykułach 11 i 11a Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską oraz w artykule 40 niniejszego Traktatu;

d) artykułu 6 ustęp 2 w odniesieniu do działań instytucji, o ile Trybunał Sprawiedliwości jest właściwy na mocy Traktatów ustanawiających Wspólnoty Europejskie i na mocy niniejszego Traktatu;

e) postanowień czysto proceduralnych określonych w artykule 7, gdy Trybunał Sprawiedliwości działa na wniosek zainteresowanego Państwa Członkowskiego w ciągu miesiąca od dokonania przez Radę stwierdzenia przewidzianego w tym artykul;

f) artykułów 46-53.”

art. 220 TWE:

Trybunał Sprawiedliwości i Sąd Pierwszej Instancji, każdy w zakresie swojej właściwości, czuwają nad poszanowaniem prawa w wykładni i stosowaniu niniejszego Traktatu.

Trybunał nie może stwierdzić non liquet

Kompetencja ma jednak charakter powierzony - obszar stosowania i wykładni Traktatu

Postępowania przed Trybunałem

• skargi przeciwko państwom członkowskim o stwierdzenie naruszenia zobowiązań wspólnotowych (art. 226-228 TWE),

• skarga o stwierdzenie nieważności aktu instytucji lub EBC (art. 230 TWE),

• skarga na bezczynność instytucji (art. 232 TWE),

• postępowanie w przedmiocie pytania prejudycjalnego sądu krajowego (art. 234 TWE, z uwzględnieniem art. 68 ust. 1 i 2 TWE),

• skarga odszkodowawcza przeciwko WE (art. 235 w zw. z art. 288 TWE),

• skarga pracownicza przeciwko WE (art. 236 TWE),

Postępowania przed Trybunałem

• zarzut bezprawności rozporządzenia (art. 241 TWE),

• skarga przeciwko funkcjonariuszowi Wspólnoty z zakresu jego odpowiedzialności osobistej wobec WE (art. 288 TWE), a także skarga Rady lub Komisji przeciwko funkcjonariuszowi o naruszenie jego zobowiązań, mająca na celu orzeczenie dymisji członka Komisji lub pozbawienie go prawa do emerytury lub innych podobnych korzyści (art. 213 TWE),

• prewencyjna kontrola umów międzynarodowych zawieranych przez Wspólnotę (art. 300 ust. 6 TWE),

• postępowanie prowadzone w oparciu o klauzulę arbitrażową (art. 238 TWE) lub kompromisoryjną (art. 239 TWE),

• rozstrzyganie w przedmiocie wykładni Tytułu IV Części Trzeciej TWE - wizy, azyl, imigracja i inne polityki związane ze swobodnym przepływem osób (art. 68 ust. TWE).

Trybunał Sprawiedliwości

• W skład ETS wchodzi jeden sędzia z każdego państwa członkowskiego.

• Kadencja jest 6 letnia i odnawialna, przy czym co 3 lata następuję odnowienie połowy składu sędziowskiego.

• Sędziowie wspierani są przez 8 rzeczników generalnych, których rolą jest przedstawianie w sposób bezstronny spraw wnoszonych do TS wraz z analizą stanu prawnego.

Rodzaje spraw rozpatrywanych przez ETS

• skarga o stwierdzenie naruszenia prawa wspólnotowego przez państwo członkowskie

• skarga o stwierdzenie nieważności (skargi instytucji EBC i skargi państw czł. na akty Rady i Parlamentu Europejskiego i Rady)

• skarga na bezczynność

• odpowiedzi na pytania prejudycjalne

• apelacje od orzeczeń Sądu Pierwszej Instancji (tylko kwestie prawne)

• kontrola orzeczeń SPI w przedmiocie skargi na orzeczenie Sądu ds. Służby Publicznej

• TYTUŁ IV TWE

• pytania prejudycjalne tylko od sądów ostatniej instancji;

• ETS nie jest właściwy do orzekania w sprawie środków i decyzji dot. Kontroli na granicach zew. dotyczących porządku publicznego i bezpieczeństwa wewnętrznego;

• Rada, Komisja lub państwo członkowskie może zwrócić się do ETS o wydanie orzeczenia dotyczącego kwestii interpretacji postanowień Tytułu IV lub aktów instytucji WE opartych na tych postanowieniach. Orzeczenie TS w odpowiedzi na taką prośbę nie stosuje się do rozstrzygnięć mających powagę rzeczy osądzonej.

Trzeci filar UE

• skarga o stwierdzenie nieważności decyzji ramowych i decyzji;

• odpowiedzi na pytania prejudycjalne (jurysdykcja fakultatywna);

• rozstrzyganie sporów między państwami członkowskimi i państwami i Komisja (tylko powstałe na tle stosowania konwencji)

Trybunał Sprawiedliwości nie jest właściwy w sprawie oceny zgodności z prawem lub proporcjonalności działań policji bądź innych organów ścigania jednego z Państw Członkowskich ani wykonywania przez Państwa Członkowskie obowiązków dotyczących utrzymania porządku publicznego i ochrony bezpieczeństwa wewnętrznego

• art. 46 TUE;

• postanowienia zmieniające Traktaty,

• art. 6 ust. 2 TUE (dotyczący praw podstawowych) w odniesieniu do działań instytucji, jeśli ETS ma jurysdykcję na mocy Traktatów lub TUE,

• art. 46 do 53 - postanowienia końcowe TUE,

• III filar (art. 35)

• wzmocniona współpraca - art. 40 TUE ust. 4

• postanowienia czysto proceduralne określone w art. 7, gdy ETS działa na wniosek zainteresowanego państwa czł.

Sąd Pierwszej Instancji

• W skład SPI wchodzi przynajmniej jeden sędzia z każdego państwa członkowskiego (Art. 224)

• Kadencja jest 6 letnia i odnawialna, przy czym co 3 lata następuję odnowienie połowy składu sędziowskiego.

• skargi bezpośrednie jednostek na nieważność aktów instytucji wspólnotowych (których są one adresatami lub które dotyczą ich bezpośrednio i indywidualnie);

• skargi na bezczynność wnoszone przez jednostki;

• skargi Państw członkowskich przeciwko Komisji;

• skargi państw członkowskich przeciwko Radzie, dotyczące aktów z dziedziny pomocy państwa, handlowych środków ochronnych („dumping”) oraz aktów, za pomocą których korzysta ona z uprawnień wykonawczych;

• skargi odszkodowawcze;

• skargi dotyczące umów zawartych przez Wspólnoty, w których właściwość Sądu została wyraźnie określona;

• skargi z zakresu wspólnotowych znaków towarowych;

• odwołania od orzeczeń Sądu ds. Służby Publicznej. ;

IZBY SĄDOWE (SĄDY SPECJALNE)

TN - wprowadza możliwość tworzenia przy SPI

jednomyślna decyzja Rady na wniosek Komisji (i opinia PE i ETS) lub ETS (i opinia PE i Komisji)

sędziowie - powoływani jednomyślnie przez Radę

Zadania: orzekanie w I instancji w określonych rodzajach skarg wnoszonych w szczególnych dziedzinach (określonych w decyzji o powołaniu zespołu)

od orzeczenia przysługuje odwołanie do SPI

Sąd ds. Służby Cywilnej

• W skład wchodzi 7 sędziów mianowanych przez Radę na 6 letnią kadencję z prawem do ponownego wyboru

• jest właściwy do rozpoznawania w pierwszej instancji sporów między Wspólnotami a ich pracownikami na mocy art. 236 Traktatu WE

Uczestnicy postępowania:

• Strony

• Interwenienci

• Adwokaci lub radcowie prawni

Przebieg postępowania przed ETS

• Procedura pisemna

• Procedura ustna

• Procedura postępowania prejudycjalnego

Rodzaje orzeczeń

• Wyroki

• Wyroki zaoczne

• Postanowienia

• Postanowienia

• Zarządzenia

• Opinie

• Decyzje prezesa

Wykonywanie orzeczeń ETS

• Zgodnie z art. 256 TWE:

• „Decyzje Rady lub Komisji, które nakładają zobowiązanie pieniężne na podmioty inne niż Państwa stanowią tytuł wykonawczy.

• Postępowanie egzekucyjne jest regulowane przez przepisy procedury cywilnej obowiązujące w Państwie, na terytorium którego ma ono miejsce. Klauzula wykonalności jest nadawana, bez jakiejkolwiek kontroli innej niż weryfikacja autentyczności tytułu, przez wyznaczony w tym celu przez rząd Państwa Członkowskiego organ krajowy, o którym zostanie powiadomiona Komisja i Trybunał Sprawiedliwości.

• Po dopełnieniu tych formalności na wniosek zainteresowanego, może on przystąpić do egzekucji zgodnie z ustawodawstwem krajowym, wnosząc sprawę bezpośrednio do właściwego organu.

• Postępowanie egzekucyjne może być zawieszone wyłącznie na mocy orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości. Jednakże kontrola prawidłowości przeprowadzenia egzekucji podlega właściwości sądów krajowych.”

---