-BEZROBOCIE-

Bezrobocie wywołuje negatywne skutki społeczne i ekonmiczne, mające znaczenie zarówno dla osób bezrobotnych jak i gospodarki jako całości. Oznacza ono pogorszenie poziomu życia osób bezrobotnych, frustracje, wzrost niezadowolenia i rozwój szeregu niekorzystnych zjawisk społecznych jak i niepełne wykorzystania zasobów siły roboczej a przez to produkcje faktyczna niższą od potencjalnej.

STOPA BEZROBOCIA- procentowy udział bezrobotnych w zasobach siły roboczej

BEZROBOTNI to osoby w wieku produkcyjnym (w Polsce: 18-59 dla kobiet; 18-64 dla mężczyzn), które są

1. zdolne i gotowe do podjęcia pracy na typowych warunkach występujących w gospodarce

2. pozostający bez pracy, pomimo podjęcia poszukiwań pracy

AKTYWNI ZAWODOWO (= ZASOBY SIŁY ROBOCZEJ)- osoby w wieku produkcyjnym, które są zdolne do pracy i gotowe do jej podjęcia na typowych warunkach (zwłaszcza płacowych) dla danej gospodarki. Pozostałe osoby w wieku produkcyjnym tworzą grupę BIERNYCH ZAWODOWO.

Stosunek liczby aktywnych zawodowo, a więc zasobów siły roboczej (S_r) do liczby ludnosci w wieku produkcyjnym (L_p) nazywamy współczynnikiem aktywności zawodowej.

a_z = S_r/L_p

Im wyższy jest współczynnik, tym większa część ludności w wieku produkcyjnym chce pracować zawodowo. Współczynnik ten zależy od:

• poziomu i zmiany stawek płac

• preferencji jednostek w zakresie kształcenia

• modelu rodziny

• liczby dzieci w rodzinie i sposobu ich wychowania

• możliwości znalezienia pracy

W dynamicznej gospodarce rzadko się zdarza, aby pracowały wszystkie osoby należąe do zasobów siły roboczej. Ci, którzy pracują tzn. wykonują pracę najemną lub pracują na własny rachunek, tworzą grupę zatrudnionych (Z). Ci, którym nie udało się znaleźć miejsca pracy, tworzą grupę bezrobotnych (B) co można zapisać:

S_r = Z + B

przekształcając:

B = S_r - Z

a wiemy:

S_r = a * L_p

podstawiając:

B = a_z * L_p - Z

Z równania więc wynika, że rozmiary bezrobocia zależą od:

• współczynnika aktywności zawodowej

• liczby ludności w wieku produkcyjnym

• rozmiarów zatrudnienia

Bezrobocie można wyrazić więc:

• w wielkościach absolutnych,określających liczbę osób bezrobotnych

• w wielkościach relatywnych (procentowych) jak np.

WSKAŹNIK STOPY BEZROBOCIA, który wyraża stosunek liczby bezrobotnych do zasobów siły roboczej. Pokazuje on jaką część zasobów siły roboczej stanowią bezrobotni. Wskaźnik ten (b), ujety procentowo zapisujemy:

b = B/S_r * 100

W Polsce stosowane sa 2 metody pomiaru bezrobocia:

1. metoda wykorzystywana w statystyce urzędów pracy

(zgodnie z nią bezrobotnymi są osoby:

1. zdolne do pracy i gotowe do jej podjęcia w ramach stosunku pracy

2. pozostające bez pracy i nie uczące się w szkołach, z wyjątkiem szkół wieczorowych i zaocznych

3. zarejestrowane w urzdzie pracy, jeżeli:

• ukończyły 18 lat

• nie ukończyły 60 lat (kobiety) lub 65 (mężczyźni)

• nie nabyły prawa do emerytury

• nie są właścicielami lub posiadaczami gospodarstwa rolnego

• nie prowadzą pozarolniczej działalności gospodarczej)

2. metoda w badanich aktywności ekonomicznej ludności (BAEL)

(wg tej metody do bezrobotnych zalicza się osoby spełniające jednocześnie 3 warunki, tzn. osoby które:

1. w okresie badanego tygodnia nie pracowały (nawet przez okres 1 godziny)

2. aktywnie poszukuja pracy

3. są gotowe podjąc pracę w badanym lub następnym tygodniu

Bezrobocie może być więc traktowane jako pewien zasób siły roboczej, tj. ilość osób bezrobotnych w pewnym momencie. Podejście to jest jednak dość jednostronne, gdyż nie pokazuje szeregu istotnych procesów zachodzących na rynku pracy. Nawet wówczas, gdy zasób bezrobocia jest stały, na rynku pracy dokonują się przecież istotne zmiany związane z powstawaniem nowych miejsc pracy, zwalnianiem pracowników z pracy i przyjmowaniem do pracy. Aby uchwycić te procesy, niezbędne jest spojrzenia na bezrobocie nie od strony zmiany zasobu bezrobocia, lecz od strony osób napływających do zasobu bezrobocia i odpływających z tego zasobu.

1

2

5 3

6 4

Zasoby i strumienie na rynku pracy

Strumienie:

1. napływ do zasobu bezrobocia z zasobu zatrudnienia,

2. odpływ z zasobu bezrobocia do zasobu zatrudnienia

3. odpływ z zasobu bezrobocia do zasobu nie należących do siły roboczej

4. napływ do zasobu bezrobocia z zasobu osób nie należących do siły roboczej

5. odpływ z zasobu zatrudnienia do zasobu osób nie należacych do siły roboczej

6. napływ do zasobu zatrudnienia z zasobu osób nie należących do siły roboczej

Zaznaczone na rysunku strzałki pokazują kierunki przemieszczania się ludzi, przechodzących z jednego zasobu do drugiego. Ilośc przechodzących z jednego zasobu do drugiego w pewnym okresieokreślamy mianem strumienia. W centrum naszej analizy jest zjawisko bezrobocia, stąd też interesują nas tutaj przede wszystkim strumienie 1-4, zaznaczone na rysunku. Obejmują one strumienie napływu do zasobu bezrobocia (1 i 4) oraz strumienie odpływu z tego zasobu (2 i 3). Strumień napływu z zasobu zatrudnienia (1) można podzielić:

1. osoby zwolnione z pracy w ramach zwolnień grupowych

2. osoby zwolnione z pracy w trybie indywidualnym

3. osoby odchodzace z pracy dobrowolnie

Strumień napływu do zasobu bezrobocia spoza zasobu siły roboczej (4) obejmuje:

1. osoby wchodzące na rynek pracy po raz pierwszy (główni bezrobotni absolwenci szkół)

2. osoby, które po pewnym okresie pozostawania poza zasobem siły roboczej ponownie podjęły starania ( na razie bezskuteczne) znalezienia pracy

Odpływy z zasobu bezrobocia:

1. bezrobotni otrzymujacy pracę (2)

2. bezrobotni odchodzący z zasobu siły roboczej (3)- emerytura, renta

Wlk zasobu bezrobocia zmienia się w zależności od różnicy między strumieniami napływu i odpływu. Gdy strumienie napływu > strumienie odpływu, to zasób bezrobocia ↑; gdy zaś napływy < odpływów, to zasób bezrobocia ↓

B = N_b - O_b

gdzie: N_b- napływ do zasobu bezrobocia

O_b- odpływ z tego zasobu

Istniejąca stopa bezrobocia może być rezultatem albo wysokich stóp napływów do zasobu bezrobocia, albo niskich stóp odpływów z zasobu bezrobocia.

Bezrobocie

Bezrobocie związane z niedopasowaniami strukturalnymi może występować zarówno w sytuacji równowagi na rynku pracy, a więc gdy całk. podaż siły roboczej = całkowitemu popytowi na siłę roboczą, jak i w sytuacji nierównowagi na rynku pracy rodzaje: bezrobocie frykcyjne jest nieredukowalnym minimum bezrobocia w dynamicznej gospodarce. Powstaje w związku z powolnością przystosowań struktury podaży siły roboczej i struktury popytu na siłę roboczą na niedoskonale funkcjonujacym rynku pracy. W dynamicznej gospodarce ustawicznie pojawiaja się niedopasowania (frykcje) między wolnymi miejscami pracy a wolną siłą roboczą, gdyż ciągle zachodzą procesy dotyczace tworzenia i likwidacji miejsc pracy. Ten rodzaj bezrobocia nie jest wielkością stałą i mogłoby się obnizyć gdyby informacje o rynku pracy szybciej docierały do zainteresowanych stron. bezrobocie strukturalne powstaje w rezultacie niedopasowań struktury podazy siły roboczej i popytu na siłę roboczą, głównie w aspekcie kwalifikacyjnym, zawodowym i regionalnym. U podstaw tych niedopasowań leżą procesy upadku lub rozwoju pewnych branż i gałęzi, zwiaz z tendencjami rozwoju technicznego itp.

Bezrobocie związane z nadwyżką całkowitej podaży siły roboczej (podaży w skali całej gospodarki) nad całkowitym popytem na siłę roboczą jest często określane mianem bezrobocia wywołanego osłabieniem ogólnej aktywności gospodarczej Wśród ekonomistów istnieja zasadnicze rozbieżności pogladów w kwestii przyczyn tego bezrobocia. Keynesiści tlumaczą je niedostatecznym popytem na dobra (bezr. keynesistowskie) Neoklasycy natomiast- zbyt wysokimi płacami (bezr klasyczne)

Bezrobocie a działalność państwa:

1. aktywna: cel- redukcja bezrobocia poprzez:

1. politykę makroekonomiczną-

wykorzystanie instrumentów fiskalnych i pieniężnych w celu zredukowania bezrobocia; narzędzia te skierowane są na stymulowanie globalnego popytu na towary (w przypadku teorii keynesistowskiej), albo na stwarzanie producentom korzystniejszych ekonomicznych warunków rozwijania produkcji (t. neoklasyczna)

CEL: ograniczanie bezrobocia charakterystycznego dla nierównowagi na rynku pracy

2. politykę mikroekonomiczną-

obejmuje instrumenty (mające zredukować berobocie w określonych grupach siły roboczej=instrumenty maja charakter selektywny) takie jak:

• publiczne programy zatrudnienia („roboty publiczne”)-dziedziny nie cieszące się zainteresowaniem sektora prywatnego

• subsydiowanie zatrudnienia (bezzwrotna pomoc finansowa przedsiebiorstwom rezygnujacym z planowanej redukcji zatrudnienia lub tworza nowe miejsca pracy)

• pożyczki dla przedsiebiorstw (tworzenie nowych miejsc pracy) lub dla bezrobotnych (działalnośc na własny rachunek)

• szkolenia zawodowe

• usługi pośrednictwa pracy świadczone przez biura pracy- gromadzenie i udzielanie informacji o wolnych miejscach pracy

1. pasywna: cel- pomoc socjalna dla osób bezrobotnych

• zasiłki dla bezrobotnych

• jednorazowe odszkodowania dla osób zwalnianych z pracy

• dodatki związane z wcześniejszym przechodzeniem na emeryturę

Przyczyny bezrobocia

b. w warunkach równowagi i nierównowagi na rynku

Bezrobocie, które towarzyszy stanowi równowagi na rynku pracy nazywane jest bezrobociem równowagi lub bezrobociem naturalnym. Idea bezrobocia równowagi została rozwinięta na gruncie teorii naturalnej stopy bezrobocia, sformułowanej przez M. Friedmana i E.S. Phelpsa. Stoją oni na stanowisku, ze w gospodarce występ tendencja do ustalania się równowagi na rynku pracy przy czym równowaga ta dopuszcza istnienie tzw bezrobocia naturalnego. Przyczyn tego bezr upatrują w niedoskonałości funkcjonowania rynków- w istnieniu niekompletnych informacji o wolnych miejscach pracy i wolnej sile roboczej, niedoskonałej mobilnosi sily roboczej, ograniczonym zakresie konkurencji oraz niedopasowaniach strukturalnych popytu i podaży.

1. przyczyny powstawania bezrobocia nierównowagi

1. ujęcie neoklasyczne

• podstawowe pojęcia sformuowali: A.Marshall i A.C. Pigou

• w warunkach wolnorynkowej gospodarki występuje tendencja do ustalania się na rynku pracy stanu równowagi (dzięki mechanizmowi zmian płac realnych)

• gdyby na rynku pracy powstała nadwyżka podazy pracy (S_r1-S_r2) przy stawce płac realnych P_łr1 to konkurencja między bezrobotnymi doprowadziłaby do obnizki płac realnych,a przez to podaż pracy zmniejszyłaby się (ponizej S_r1), popyt na pracę wzrósłby (powyżej S_r2) i nierównowaga zostałaby zlikwidowana. Stawka płac realnych ukształtowałaby się na poziomie P_łr0 a popyt na pracę i podaż pracy zrównałaby się na poziomie S_r0.

• Bezrobocie tłumaczy się ograniczeniami w swobodnym działaniu mechanizmu rynkowemuna rynku pracy. Ograniczenia te zwiazane są przede wszystkim z tendencjami do usztywniania płac, które są rezultatem postępowania związków zawodowych opierajacych się redukcjom płac.

• Bezrobocie dobrowolne-wynika ze swiadomego braku akceptacji ze strony pracowników wymogów mechanizmów rynkowych

• Aktywna ingerencja państwa w procesy gospodarcze nie jest potrzebna do zwalczania bezrobocia

• Konieczna jest likwidacja ograniczeń swobodnego działania mechanizmu rynkowego poprzez oslabienie monopoistycznej pozucji zwiazków zawodowych, zwiekszenie elastyczności płac

1. ujęcie keynesistowskie

• w warunkach swobodnego działania mechanizmu rynkowego występuje tendencja do ustalania się nadwyzki podaży siły roboczej nad popytem, oznaczająca istnienie bezrobocia- przyczyny tego stanu: niewystarczający popyt na towary w warunkach wolnorynkowej gospodarki; dzieje się tak również gdy suma zamierzonych inwestycji w gospodarce jest mniejsza od sumy oszczędności odpowiadających dochodowi przy pełnym zatrudnieniu

• odrzucaja tezę neoklasyków, że zmiany stopy procentowej są skutecznym mechanizmem gwarantujacym zrównanie inwestycji i oszczędności na pożadanym poziomie

• gdy popyt na towary ustali się na poziomie nie wystarczajacym do zakupienia wytworzonej produkcji - producenci zmuszeni są obnizyć produkcję (i zatrudnienie) do poziomu wyznaczanego przez efektywny popyt (pojawia się wię bezrobocie przymusowe)

• odrzucaja neoklasyczne twierdzenie, że obniżki płac realnych są w stanie zlikwidować bezrobocie

• założenie sztywności płac nominalnych

• konieczność aktywnej ingerencji państwaw procesy gospodarcze w celu zwalczania bezrobocia:

• stymulowanie efektywnego popytu na towary za pomoca instrumentów fiskalnych i pienięznych

1

Ludność w wieku produkcyjnym

(L_p)

Aktywni zawodowo

(zasoby siły roboczej) (S_r)

Bierni zawodowo

(NS_r)

Zatrudnieni

(Z)

Bezrobotni

(B)

Zasób zatrudnienia

Z

Zasób bezrobocia

B

Zasób osób nie należących do siły roboczej

NS_r

---