sylabus prawo autorskie, Dziennikarstwo i komunikacja społeczna (KUL) I stopień, Rok 2, semestr 2, Prawo mediów


Prawo autorskie (sylabus)

1.Przedmiot prawa autorskiego, definicja utworu

Przedmiotem prawa autorskiego jest myśl intelektualna, która musi być utrwalona i uzewnętrzniona(np: na piśmie,fotografii, wykonanie na żywo itp.) tj. Stanowić utwór. Jako utwór rozumiemy każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażania.

2.Pojęcie opracowania utworu.

Opracowaniem utworu jest np: tłumaczenie, adaptacja filmowa lub sceniczna, przeróbka muzyki ludowej na rozrywkową. Związek z dziełem pierwotnym jest zauważalny( ci sami bohaterowie, miejsce akcji, wydarzenia). W przypadku tym mam do czynienia z twórcą pierwotnym i twórcą opracowania, oraz prawem zależnym (art.2)

3.Prawo zależne (art.2 ust 2.)

Rozporządzanie i korzystanie z opracowań zależy od twórcy pierwotnego. Musi on wydać zezwolenie na wykonanie opracowania, oraz jego późniejsze rozpowszechnianie. Twórca pierwotny może cofnąć zezwolenie, jeśli przez 5 lat opracowanie nie zostanie rozpowszechnione. Na egzemplarzach opracowania należy umieścić nazwisko autora pierwotnego, oraz tytuł dzieła pierwotnego.

4.Utwór inspirowany i jego ochrona

Związek utworu inspirowanego z utworem pierwotnym jest bardzo słaby, niezauważalny, często wie o nim jedynie twórca dzieła inspirowanego. Granica pomiędzy dziełem inspirowanym a samoistnym jest bardzo płynna. Dzieło inspirowane podlega takiej samej ochronie prawem autorskim jak dzieło samoistne.

5. Utwory zbiorowe, zbiory utworów

Utwór zbiorowy to np. Encyklopedia lub druk periodyczny. Utwór taki posiada wielu autorów, ale nie jest współtwórczością, gdyż autorzy tworzą bez wzajemnego porozumienia. Autorskie prawa majątkowe do całości przysługują producentowi lub wydawcy, zaś do poszczególnych części, ich autorom. Zbiór utworów to np: autorskie zbiory, antologie, wybory dzieł, bazy danych, jeżeli spełniają cechy utworu (twórczy charakter) podlegają ochronie prawa autorskiego. Oznacza to, że innowacyjny(twórczy) musi być np. Dobór dzieł, szata graficzna, komentarze.

6. Utwory połączone

Są to odrębne utwory połączone w całość w celu wspólnego rozpowszechniania np muzyka i tekst ( różni autorzy). Zgoda na rozpowszechnianie musi pochodzić od wszystkich osób, które połączyły takie utwory. Taką zgodę, za kogoś może wydać także sąd. Każdy z twórców może żądać od pozostałych twórców udzielenia zezwolenia na rozpowszechnianie tak powstałej całości ( chyba ze umowa stanowi inaczej). Każdy ze współtwórców może wykonywać prawo autorskie do swojej części utworu mającej samodzielne znaczenie, bez uszczerbku dla praw pozostałych współtwórców.

7. Utwory nie podlegające ochronie prawa autorskiego

8. Zakres stosowania ustawy

Przepisy prawa autorskiego stosuje się gdy: twórca lub współtwórca jest obywatelem Polski lub obywatelem UE lub kraju członkowskiego EFTA, utwór został opublikowany po raz pierwszy w RP lub jednocześnie w RP i za granicą, utwór został opublikowany po raz pierwszy w języku polskim lub gdy ochrona wynika z umów międzynarodowych

9. Pojęcie utworu opublikowanego i rozpowszechnionego

Utworem opublikowanym jest utwór, który za zezwoleniem twórcy został zwielokrotniony i którego egzemplarze zostały udostępnione publicznie. Utworem rozpowszechnionym jest utwór, który za zezwoleniem twórcy został w jakikolwiek sposób udostępniony publicznie.

10. Podmiot prawa autorskiego , domniemanie twórczości

Podmiotem prawa autorskiego jest twórca, o ile ustawa nie stanowi inaczej. Domniemywa się ,że twórcą jest osoba, której nazwisko w tym charakterze umieszczono na egzemplarzach, lub podano w inny sposób do wiadomości publicznej. Dopóki twórca nie ujawni swojego autorstwa jest zastępowany przez producenta lub wydawcę, a w przypadku ich braku, przez organizację zbiorową, zarządzająca prawami autorskimi.

11. Współtwórstwo i jego konsekwencje prawne

Współtwórcą przysługuje prawo autorskie wspólne. Domniemywa się, że udziały są równe. Na podstawie wielkości wkładu pracy twórczej, współtwórca może żądać określenia wielkości udziałów przez sąd. Każdy może wykonywać prawa autorskie do swojej części, bez uszczerbku dla praw autorskich innych. Do całości potrzebna jest zgoda wszystkich (pkt.6). Każdy ze współtwórców może dochodzić roszczeń z tytułu naruszenia praw autorskich do całości.

12. Utwór pracowniczy

Przepis względnie obowiązujący (oznacza to, że stosuje się go tylko w przypadku, gdy umowa nie stanowi inaczej). Prawa autorskie do utworu, stworzonego w ramach obowiązków pracowniczych nabywa pracodawca, w chwili przyjęcia utworu. Konieczny jest w tym przypadku stosunek pracy( umowa o prace). Artykuł 12 ustawy o prawie autorskim nie ma zastosowania do utworów wykonanych na zamówienie, w ramach umowy o dzieło lub umowy zlecenia, a także stworzonych w ramach konkursu.

13.Autorskie prawa osobiste

Autorskie prawa osobiste chronią nieograniczoną w czasie i niepodlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy z utworem, a w szczególności prawo do:

  1. Pojęcie autorskich praw majątkowych i ich charakterystyka.

Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu. (art. 17)

Autorskie prawa majątkowe do utworu są prawami zbywalnymi. Do ich przejścia na inny podmiot może dojść bądź na podstawie umowy o przeniesienie autorskich praw majątkowych lub umowy licencyjnej (umowy cywilnoprawnej) zawartej pomiędzy twórcą a nabywcą utworu bądź w drodze dziedziczenia.

  1. umowy licencyjna - licencjodawca upoważnia licencjobiorcę do korzystania z utworu na określonych polach eksploatacji (jeden podmiot)

  2. umowa dotycząca przenoszenia autorskich praw majątkowych - twórca wyzbywa się swoich praw i przenosi je na kogoś innego (on nie jest już uprawniony)

W przypadku rozporządzenia autorskimi prawami majątkowymi do utworu w drodze umowy, jej strony zobowiązane są wskazać pola eksploatacji, w zakresie których dochodzi do przeniesienia autorskich praw majątkowych z twórcy na nabywcę.

Ustawa w art. 50 jako przykład wskazuje następujące pola eksploatacji (katalog nie jest zamknięty, wraz z rozwojem techniki będą powstawały bądź już istnieją inne pola eksploatacji):

W przypadku małżeństwa autorskie prawa majątkowe zawsze będą składnikiem majątku odrębnego, ale dochody, które te prawa generują wpływają do majątku wspólnego.

15. Co oznacza pojęcie droit de suite i opłaty od czystych nośników i urządzeń kopiujących.

Droit de suite: Twórca, który jest autorem rękopisu utworu plastycznego, muzycznego lub literackiego ma prawo do 5% sumy, za jaką dany rękopis został sprzedany na aukcji w domu aukcyjnym. Jeśli twórca zmarł, prawo do wynagrodzenia mają jego spadkobiercy. (art.19)

Zgodnie z artykułem 20 ust. 1 producenci i importerzy: magnetofonów, magnetowidów, kserokopiarek, skanerów i innych podobnych urządzeń reprograficznych umożliwiających pozyskiwanie kopii całości lub części egzemplarza opublikowanego utworu, czystych nośników służących do utrwalania itp., są obowiązani do uiszczania, określonym zgodnie z ust. 5, organizacjom zbiorowego zarządzania, działającym na rzecz twórców, artystów wykonawców, producentów fonogramów i wideogramów oraz wydawców, opłat w wysokości nieprzekraczającej 3 % kwoty należnej z tytułu sprzedaży tych urządzeń i nośników.

Artykuł 21 p.1 mówi, że posiadacze tego typu urządzeń, którzy prowadzą działalność gospodarczą i zwielokrotniają utwory do użytku osobistego osób trzecich, są zobowiązani do wpłacania 3% wpływów na rzecz organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi.

  1. Pojęcie dozwolonego użytku osobistego i użytku publicznego utworów.

Zgodnie z art. 23 ust. 1 prawa autorskiego dopuszczalne jest nieodpłatne korzystanie bez zezwolenia twórcy z już rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku osobistego, z wyjątkiem wykorzystania cudzego utworu architektonicznego i architektoniczno-urbanistycznego do stworzenia własnego utworu oraz korzystania z elektronicznych baz danych spełniających cechy utworu, chyba że dotyczy to własnego użytku naukowego niezwiązanego z celem zarobkowym.

Zgodnie z tym artykułem nie będzie raczej karalne pobieranie z Internetu (poprzez technologie inne od programów P2P) plików MP3 i filmów czy kopiowanie książek. Odpowiedzialność cywilna i karna może zaistnieć wówczas, gdy osoba będzie udostępniała albo - tym bardziej - sprzedawała (przykładowo w sieci bezpośredniej wymiany plików) różnego rodzaju utwory (np. filmy, mp3 czy zdjęcia) podmiotom innym niż określone w ustępie 1 art. 23.

Artykuł 23 ust. 1: Zakres własnego użytku osobistego obejmuje korzystanie z pojedynczych egzemplarzy utworów przez krąg osób pozostających w związku osobistym, w szczególności pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego.

Artykuł 23 nie ma natomiast zastosowania wobec programów komputerowych, co oznacza, że korzystanie z programów chronionych prawem autorskim bez posiadania na nie licencji, nawet tylko do użytku osobistego, jest karalne. Oprócz odpowiedzialności karnej osobie, która narusza prawa autorskie, grozi odpowiedzialność cywilna.

Dozwolony użytek publiczny chronionych utworów to m.in.:

1. Dozwolony użytek dla celów naukowo-dydaktycznych - instytucje naukowe i oświatowe mogą, w celach dydaktycznych lub prowadzenia własnych badań, korzystać z rozpowszechnionych utworów w oryginale i w tłumaczeniu oraz sporządzać w tym celu egzemplarze fragmentów rozpowszechnionego utworu.

2. „Przywilej biblioteczny” - biblioteki, archiwa i szkoły mają prawo nieodpłatnego udostępniania, w zakresie swoich zadań statutowych, egzemplarzy utworów rozpowszechnionych, sporządzania lub zlecania sporządzania egzemplarzy rozpowszechnionych utworów
w celu uzupełnienia, zachowania lub ochrony własnych zbiorów, udostępniania zbiorów dla celów badawczych lub poznawczych za pośrednictwem końcówek systemu informatycznego (terminali) znajdujących się na terenie tych jednostek.

3. „Prawo cytatu” - wolno przytaczać w utworach stanowiących samoistną całość urywki rozpowszechnionych utworów lub drobne utwory w całości, w zakresie uzasadnionym wyjaśnianiem, analizą krytyczną, nauczaniem lub prawami gatunku twórczości.

4. Wolno w celach dydaktycznych i naukowych zamieszczać rozpowszechnione drobne utwory lub fragmenty większych utworów w podręcznikach i wypisach, z tym że twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia.

5. Prawo do zamieszczania rozpowszechnionych drobnych utworów lub fragmentów większych utworów w antologiach w celach dydaktycznych i naukowych, z tym że twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia.

6. Przysługujące ośrodkom informacji lub dokumentacji prawo sporządzenia i rozpowszechniania własnych opracowań dokumentacyjnych oraz pojedynczych egzemplarzy, nie większych niż jeden arkusz wydawniczy, fragmentów opublikowanych utworów, z tym że w przypadku odpłatnego udostępniania twórcy lub właściwej organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi przysługuje wynagrodzenie.

(art. 23-35)

    1. Prawo cytatu i jego zakres (art. 29 ust. 1 art. 34).

Art. 29. 1. Wolno przytaczać w utworach stanowiących samoistną całość urywki rozpowszechnionych utworów lub drobne utwory w całości, w zakresie uzasadnionym wyjaśnianiem, analizą krytyczną, nauczaniem lub prawami gatunku twórczości.

2. Wolno w celach dydaktycznych i naukowych zamieszczać rozpowszechnione drobne utwory lub fragmenty większych utworów w podręcznikach i wypisach.

21. Wolno w celach dydaktycznych i naukowych zamieszczać rozpowszechnione drobne utwory lub fragmenty większych utworów w antologiach.

3. W przypadkach, o których mowa w ust. 2 i 21, twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia.

Art. 34. Można korzystać z utworów w granicach dozwolonego użytku pod warunkiem wymienienia imienia i nazwiska twórcy oraz źródła. Podanie twórcy i źródła powinno uwzględniać istniejące możliwości. Twórcy nie przysługuje prawo do wynagrodzenia, chyba że ustawa stanowi inaczej.

  1. Czas trwania autorskich praw majątkowych.

Art. 36. Z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie, autorskie prawa majątkowe gasną z upływem lat siedemdziesięciu:

1) od śmierci twórcy, a do utworów współautorskich - od śmierci współtwórcy, który przeżył pozostałych;

2) w odniesieniu do utworu, którego twórca nie jest znany - od daty pierwszego rozpowszechnienia, chyba że pseudonim nie pozostawia wątpliwości co do tożsamości autora lub jeżeli autor ujawnił swoją tożsamość;

3) w odniesieniu do utworu, do którego autorskie prawa majątkowe przysługują z mocy ustawy innej osobie niż twórca - od daty rozpowszechnienia utworu, a gdy utwór nie został rozpowszechniony - od daty jego ustalenia;

4) w odniesieniu do utworu audiowizualnego - od śmierci najpóźniej zmarłej z wymienionych osób: głównego reżysera, autora scenariusza, autora dialogów, kompozytora muzyki skomponowanej do utworu audiowizualnego.

Art. 37. Jeżeli bieg terminu wygaśnięcia autorskich praw majątkowych rozpoczyna się od rozpowszechnienia utworu, a utwór rozpowszechniono w częściach, odcinkach, fragmentach lub wkładkach, bieg terminu liczy się oddzielnie od daty rozpowszechnienia każdej z wymienionych części.

Art.39. Czas trwania autorskich praw majątkowych liczy się w latach pełnych następujących po roku, w którym nastąpiło zdarzenie, od którego zaczyna się bieg terminów określonych w art. 36 i art. 37.

  1. Opłaty na fundusz promocji twórczości (art. 40).

Art. 40 Producenci lub wydawcy egzemplarzy utworów literackich, muzycznych, plastycznych, fotograficznych i kartograficznych, niekorzystających z ochrony autorskich praw majątkowych, są obowiązani do przekazywania na rzecz Funduszu, o którym mowa w art. 111 (chodzi o Fundusz Promocji Twórczości), wpłaty wynoszącej od 5 % do 8 % wpływów brutto ze sprzedaży egzemplarzy tych utworów. Dotyczy to wydań publikowanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

20. Zbywalność autorskich praw majątkowych.

Autorskie prawa majątkowe do utworu są prawami zbywalnymi. Do ich przejścia na inny podmiot może dojść bądź na podstawie umowy o przeniesienie autorskich praw majątkowych lub umowy licencyjnej (umowy cywilnoprawnej) zawartej pomiędzy twórcą a nabywcą utworu bądź w drodze dziedziczenia.

W przypadku rozporządzenia autorskimi prawami majątkowymi do utworu w drodze umowy, jej strony zobowiązane są wskazać pola eksploatacji, w zakresie których dochodzi do przeniesienia autorskich praw majątkowych z twórcy na nabywcę.

21. Definicja umowy licencyjnej i jej rodzaje.

Umowa licencyjna - licencjodawca upoważnia licencjobiorcę do korzystania z utworu na określonych polach eksploatacji. Oprócz pól eksploatacji umowa wskazywać powinna miejsce i czas takiego korzystania, jak i wynagrodzenie.

Rozróżniamy następujące rodzaje licencji:

22. Wynagrodzenie autorskie i jego rodzaje.

Istnieją trzy zasadnicze rodzaje wynagrodzeń autorskich:

I. stawka za jednostkę obliczeniową objętości utworu np.: za arkusz autorski (do niedawna był to sposób wyłączny).

II. wynagrodzenie ryczałtowe - za całość dzieła. Jest ono niezależne od objętości, czy pól eksploatacji.

III. wynagrodzenie prowizyjne - umowa określa procent od dochodu wydawcy jaki przypada autorowi utworu (zależnie od rodzaju literatury i popularności autora jest to zazwyczaj ok. 6% - 15% ceny każdego sprzedanego egzemplarza).

Jeżeli wynagrodzenie autora zostało uzależnione od dochodów z wykorzystania utworu, ma on prawo wglądu do dokumentacji producenta, mającej znaczenia dla ustalenia wysokości wynagrodzenia. Zazwyczaj stosowanym sposobem zapłaty wynagrodzenia autorskiego jest zapłata w ratach. Pierwsza rata wynosi najczęściej 25% i traktowana jest jako zaliczka, wypłacana przy podpisywaniu umowy. Pozostała część płacona jest po przystąpieniu do rozpowszechniania utworu. Czasami płacona jest tzw. druga zaliczka, po przyjęciu utworu, ok. 90%.

Gdyby w czasie realizacji utworu okazało się, że wynagrodzenie przyznane autorowi jest rażąco niższe od korzyści jakie czerpie wydawca, to na podstawie art. 632 § 2 kodeksu cywilnego, autor może wystąpić z powództwem cywilnym przeciwko wydawcy, żądając stosownego podwyższenia swojego wynagrodzenia.

23. Pojęcie i przykłady odrębnych pól eksploatacji.

Pola eksploatacji to określone w umowie licencyjnej, czy wydawniczej dozwolone sposoby wykorzystania utworu, które są znane w momencie zawierania umowy. Zakres pól eksploatacji zwiększa się wraz z rozwojem i dostępnością techniki.

Ustawa w art. 50 jako przykład wskazuje następujące pola eksploatacji:

24. Zastrzeżenie formy przy umowach prawa autorskiego

Zgodnie z artykułem 53 i artykułem 67 ust.5 ustawy o prawie autorskim umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych oraz umowa licencyjna wyłączna wymaga zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności.

25.Roszczenia twórcy w przypadku naruszenia praw autorskich osobistych i majątkowych.

Twórca, którego autorskie prawa osobiste zostały zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania. W razie dokonanego naruszenia może także żądać, aby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności aby złożyła publiczne oświadczenie o odpowiedniej treści i formie. Jeżeli naruszenie było zawinione, sąd może przyznać twórcy odpowiednią sumę pieniężną tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub - na żądanie twórcy - zobowiązać sprawcę, aby uiścił odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez twórcę cel społeczny. Po śmierci twórcy, jeśli nie wyraził innej woli, do wykonywania praw autorskich i roszczeń w przypadku ich naruszenia mają prawo: zstępni, rodzice, rodzeństwo, zstępni rodzeństwa oraz stowarzyszenie twórców właściwe ze względu na rodzaj twórczości lub organizacja zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi, która zarządzała prawami autorskimi zmarłego twórcy( w tej kolejności!).

26.Pojęcie wizerunku osoby i warunki jego rozpowszechniania.

Wizerunek to rozpoznawalna podobizna osoby fizycznej. Rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej. W braku wyraźnego zastrzeżenia zezwolenie nie jest wymagane, jeżeli osoba ta otrzymała umówioną zapłatę za pozowanie. Zezwolenia nie wymaga rozpowszechnianie wizerunku: osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych oraz osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza.

27. Warunki rozpowszechniania korespondencji

Jeżeli osoba, do której korespondencja jest skierowana, nie wyraziła innej woli, rozpowszechnianie korespondencji, w okresie dwudziestu lat od jej śmierci, wymaga zezwolenia małżonka, a w jego braku kolejno zstępnych, rodziców lub rodzeństwa.

28.Pojęcie praw pokrewnych i ich przykłady.

Rodzaj praw własności intelektualnej, podobnych do praw autorskich. Są to prawa zbywalne i bezwzględne (skuteczne wobec wszystkich co oznacza że na wszystkich spoczywa obowiązek nie ingerowania w sferę spraw określonych tym prawem). Prawa pokrewne chronią głównie interesy podmiotów, dzięki którym utwory są rozpowszechniane, np. wykonawców utworów, producentów fonogramów. Źródłem praw pokrewnych nie jest twórczość autorska w rozumieniu prawa autorskiego. Dlatego, jako uprawnienia dotyczące odmiennego dobra prawnego, prawa pokrewne powstają równolegle do praw autorskich i nie naruszają ich. Natomiast w konkretnym przypadku wykonywanie praw pokrewnych może się wiązać z koniecznością uzyskania wstępnej zgody uprawnionego z prawa autorskiego, jeśli łączy się z wykorzystaniem chronionych utworów. Prawa pokrewne są ograniczone czasowo. Wygasają zasadniczo po upływie:

Przykłady:

prawa do artystycznych wykonań,

  1. prawa do fonogramów i wideogramów,

  2. prawa do nadań programów,

  3. prawa do pierwszych wydań

  4. prawa do wydań naukowych i krytycznych

29.Funkcje organizacja zbiorowego zarządzania prawami autorskimi (przykłady takich organizacji)

Organizacjami zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi są stowarzyszenia zrzeszające twórców, artystów wykonawców, producentów lub organizacje radiowe i telewizyjne, których statutowym zadaniem jest zbiorowe zarządzanie i ochrona powierzonych im praw autorskich lub praw pokrewnych oraz wykonywanie uprawnień wynikających z ustawy. Domniemywa się, że organizacja zbiorowego zarządzania jest uprawniona do zarządzania i ochrony w odniesieniu do pól eksploatacji objętych zbiorowym zarządzaniem. W zakresie swojej działalności organizacja zbiorowego zarządzania może się domagać udzielenia informacji oraz udostępnienia dokumentów niezbędnych do określenia wysokości dochodzonych przez nią wynagrodzeń i opłat. Wysokość wynagrodzeń dochodzonych w zakresie zbiorowego zarządzania przez organizacje zbiorowego zarządzania powinna uwzględniać wysokość wpływów osiąganych z korzystania z utworów i przedmiotów praw pokrewnych, a także charakter i zakres korzystania z tych utworów i przedmiotów praw pokrewnych.

Przykłady:


Wyszukiwarka