WYKŁ 2

Koncepcja poznawcza - rozwinęła się w latach 60 XX w. nurt ciągle rozwijający się współcześnie. Jest to nurt niespójny. Ma wiele teorii. Polscy przedstawiciele: Tadeusz Tomaszewski, J. Kozielecki, J. Rejkowski.

Celem było stworzenie portretu człowieka odpowiadającego faktom empirycznym - człowiek nie jest marionetka jest samodzielnym podmiotem, który w dużej mierze decyduje o swoim losie, odpowiada za swój los, działa celowo.

Człowiek w ciągu życia przyjmuje, przetwarza, interpretuje, przekazuje, przechowuje, tworzy informacje za pomocą języka. Nadaje im wartość, znaczenie. Jest to możliwe dzięki kompetencji umysłu ludzkiego.

Umiejętność przetwarzania informacji i wiedzy w procesie twórczego myślenia, dzięki tym właściwościom człowiek tworzy rzeczy nowe, przekracza możliwości swojego środowiska, rozumie kulturę.

Podstawową metodą jest celowe wychowanie i autoreakcje (formowanie siebie wg własnego projektu).

Umysł ludzki zwany jest układem poznawczym, który ma względnie stałe właściwości: inteligencje, zdolności poznawcze, systemy pamięci trwałej i świeżej, możliwości myślenia twórczego, możliwość myślenia abstrakcyjnego, kompetencje językowe. Są to w większości cechy wrodzone, ale środowisko ma wpływ na ich modyfikacje.

Pokonywanie ograniczeń umysłowych:

- opracowywanie zasad heurystycznego myślenia

- budowa komputerów

Informacje mogą pochodzić z 2 źródeł:

- indywidualne doświadczenie jednostki - zdobyte w przeszłości lub wytworzone wskutek twórczego myślenia. Są to informacje utrwalone w pamięci tzw. struktury, schematy matryce poznawcze. Stanowią centralny składnik osobowości człowieka

- informacje pochodzące ze środowiska zewnętrznego - z rodziny, szkoły, media, człowiek nieustannie przyjmuje i przetwarza jest to tzw. metabolizm informacyjny.

Dzięki strukturom poznawczym jednostka ma obraz samego siebie i orientuje się w świecie, swoim otoczeniu.

Informacje te tworzą 2 rodzaje wiedzy:

- wiedza deklaratywna (wiem, że…) łatwo przekazywalna w sposób werbalny. Zawiera w sobie informacje zniekształcone, mityczne.

- wiedza proceduralna /operacyjna/ (wiem jak…) sieć danych o programach działania, które wymagają pokazania danej umiejętności.

Im bardziej złożone struktury poznawcze tym cechy poznawcze człowieka bardziej wielowymiarowe. Przy abstrakcyjnych strukturach człowiek łatwo uogólnia. Otwartość i zamkniętość struktur poznawczych:

- otwartość poglądy ulegają zmianom pod wpływem nowych informacji

- zamkniętość nowe informacje nie zmieniają poglądów człowieka.

Aktywne- człowiek umie wykorzystać informacje zawarte w strukturach w życiu.

Bierne - człowiek nie umie wykorzystać informacji.

Nurt egzystencjalny: wytworzył się po II wojnie światowej. Na nowo postawiono pytanie o sens życia. Towarzyszy krytyka behawioryzmu i psychoanalizy. Prekursorzy: Kirkegardt, Nietsche, Camus.

Psychologowie egzystencjalni pochodzą ze Szwajcarii: Boss, Bintwagen, z USA Mei, Bugental.

Założenia dotyczące natury ludzkiej:

- człowiek jest istotą żyjącą, znajdującą się w czasie ciągłej zmiany i posiada umiejętności uświadamiania sobie własnej egzystencji, stąd płynie możliwość wolnego wyboru w podejmowaniu decyzji, dokonywaniu wyboru, ale jest odpowiedzialny za siebie, za swój wybór. Decyzja, wybór uwikłana jest w dylemat (rozwój - trud, rezygnacja z rozwoju - spokój, śmierć psychologiczna). Istnienie jest ciągła interakcją z innymi i ze światem przyrody. Człowiek dąży do sensownego życia. Człowiek musi uświadomić sobie, ze przestanie istnieć (niebycie): fizyczna śmierć, osamotnienie, pustka.

Podstawowe warunki funkcjonowania: temperatura, pożywienie itp. Oraz drugi człowiek, kontakt z nim.

Zbliżając się do drugiego człowieka odczuwamy jego inność, oraz niewystarczalność ludzkiego języka. Dylemat - być bliżej drugiego człowieka i rozwój oraz możliwość nie zrozumienia, albo odsunąć się od drugiego człowieka i stracić szansę na rozwój.

Lęk - ma uzasadnienie w ludzkiej naturze. Powstaje w wyniku uświadomienia sobie możliwości niebycia. Jest subiektywny i dotyczy wewnętrznych przeżyć człowieka.

- lek przed świadomością skończoności

- lęk przed koniecznością działania w sytuacjach o nieznanych skutkach

- lęk przed bezsensownością życia

- lek przed osamotnieniem i izolacją

O dojrzałej osobowości decyduje możliwość decydowania o wyborze swojego życia.

Procesy poznawcze:

- proces spostrzegania (percepcja) aktywny odbiór informacji, płynących ze świata zewnętrznego. Wiedza motywacje, emocje mają wpływ na sposób odbioru bodźców. Jest to proces ciągłego stawiania hipotez i weryfikowania na podstawie zdobytej wiedzy.

Percepcja - proces twórczy polegający na aktywnym odbiorze, analizie oraz interpretacji zjawisk zmysłowych. Aktualnie płynące informacje przetwarzane sa tak, aby zgadzały się z wiedzą zarejestrowaną w pamięci danej jednostki.

Bodźce działające na narządy człowieka wywołują zmiany tzw. wrażenia - jest to prosty proces poznawczy, który powstaje pod wpływem elementarnych bodźców na receptory jednego rodzaju i polegający na odzwierciedleniu pojedynczych cech tego bodźca.

Następnie wrażenie podlegają organizacji, działają tzw. mechanizmy głębi (trójwymiarowości) oraz mechanizm stałości i powstaje organizacja (synteza) chech. Człowiek postrzega całość. Są to procesy oddolne sterowane danymi z zewnątrz.

Równocześnie istnieją procesy odgórne - wiedza, pamięć, motywacja, oczekiwania, przekonania, język. W wyniku tego procesu nastepuje identyfikacja obiektu.

Spostrzeganie - podstawa percepcji. Jest to proces poznawczy polegający na odzwierciedleniu złożonych bodźców, przedmiotów, zjawisk, które oddziaływają na człowieka

Próg wrażliwości - minimalna ilość energii potrzebna do pobudzenia układu nerwowego.

Czułość receptora - zdolność do różnicowania najmniejszych bodźców tego samego rodzaju.

Stałość spostrzeżeń - polega na tym, że pomimo zmian warunków spostrzegania niektóre kształty, barwy i wielkości przedmiotów w zmiennych warunkach spostrzegamy zgodnie ze schematem ustalonym.

Pewne cechy przedmiotów w wyniku np. uszkodzenia receptorów mogą ulegać zniekształceniom (złudzenie).

Złudzenie patologiczne - polega na uszkodzeniu w obrębie analizatorów, lub może wynikać procesów patologicznych w organizmie (gorączka).

Halucynacja - objaw wytwórczy (chora wyobraźnia) polega na dostrzeganiu bodźców, które nie działają w danej chwili na receptor - omamy.

Urojenia - zaburzenia myślenia

Podział spostrzeżeń:

- figuralne - pewna synteza cech bez identyfikacji, bez rozpoznania

- przedmiotowe - w wyniku identyfikacji i rozpoznania możemy nazwać widziany przedmiot.

- monosensoryczne (jednozmysłowe) - np. wzrokowe, słuchowe.

- polisensoryczne (wielozmysłowe) - np. poznawanie świata przez dziecko: dotyk, zapach, smak.

---