Makroekonomia - część ekonomii starająca się wyjaśnić dlaczego i w jaki sposób rozwija się i zmienia gospodarka w miarę upływu czasu; analizuje zjawiska związane gospodarowaniem całych społeczeństw, nie wnikając w szczegóły zachowania się poszczególnych elementów gospodarki; bada gospodarkę jako całość lub Jej główne komponenty;
Wzrost gospodarczy - realny przyrost produkcji w danym okresie czasu;
Inflacja - wzrost przeciętnego poziomu cen, któremu nie towarzyszy wzrost jakości produkowanych dóbr i usług;
Bezrobocie - liczba osób zarejestrowanych jako poszukująca zatrudnienia i jednocześnie nie posiadająca zatrudnienia;
Bilans płatniczy - zestawienie transakcji danego kraju zawieranych pomiędzy nim i zagranicą dotyczących przepływu dóbr, usług, dochodowi aktywów finansowych w danym czasie;
Polityka makroekonomiczna - polityka gospodarcza zajmująca się sposobami optymalizacji wskaźników makroekonomicznych takich jak wzrost gospodarczy, inflacja, deficyt płatniczy, bezrobocie itp.;
Proces gospodarowania - ciągłe przekształcanie czynników produkcji w dobra i usługi oraz nieustanne zużywanie wyprodukowanych dóbr i usług; jest proces produkcji, podziału i konsumpcji dóbr i usług;
Gospodarstwa domowe - właściciele wszystkich czynników produkcji: ziemi, pracy i kapitału; są również konsumentami dóbr i usług finalnych;
Czynniki produkcji - to ziemia, praca i kapitał; w zamian za udostępnianie czynników produkcji gospodarstwa domowe otrzymują wynagrodzenie(praca), np. czynsz dzierżawny(ziemia) lub np. zysk(kapitał);
Przedsiębiorstwa - uczestnik procesu gospodarczego, który wykorzystuje produkcyjnie udostępnione mu prze gospodarstwa domowe zasoby produkcyjne; celem firmy jest maksymalizacja zysku prowadząca do podniesienia wartości rynkowej firmy i tym samym do maksymalizacji dochodów właścicieli przedsiębiorstwa;
Sektor publiczny - to rząd oraz jego organy terenowe; sektor publiczny nie prowadzi działalności produkcyjnej ani inwestycyjnej; zajmuje się redystrybucją dochodów uzyskanym za pomocą podatków obciążających inne podmioty gospodarcze; uzyskane środki przeznacza na zakup dóbr i usług dla sfery budżetowej oraz na płatności transferowe, Sektor zewnętrzny - oddziałuje na gospodarkę każdego kraju prowadzącego wymianę z zagranicą; wpływ ten może być zarówno pozytywny (przyczyniając się do wzrostu gospodarczego i podniesienia poziomu życia) jak i negatywny(przy zbyt dużym napływie dóbr i usług zagranicznych ograniczającym popyt na dobra i usługi krajowe);
Obieg okrężny dochodu w gospodarce - ogólny model gospodarki wyjaśniający zachodzące w makroskali procesy gospodarcze; przedstawia krążenie dóbr, usług i pieniędzy między gospodarstwami domowymi, przedsiębiorstwami, sektorem publicznym i sektorem zewnętrznym;
Dochód - suma wpływów w gospodarce państwa, przedsiębiorstwa lub jednostki w określonym czasie;
Konsumpcja - wydatki na dobra i usługi finalne w celu zaspokojeni potrzebnie mające charakteru inwestycyjnego);
Oszczędności - część dochodu gospodarstw domowych nie przeznaczona na konsumpcję;
Odpływ - część dochodu nie wracająca do obiegu gospodarczego;
Dopływ - dodanie dochodów do obiegu gospodarczego;
Inwestycje - zakup dóbr kapitałowych(inwestycyjnych), które są używane do produkcji innych dóbr i usług;
Inwestycje netto - inwestycje przyczyniające się do powiększenia rozmiaru działalności gospodarczej w przyszłości oraz majątku produkcyjnego kraju;
Inwestycje odtworzeniowe - inwestycje przeznaczone na zastąpienie zużytych składników Kapitału, które nie powiększają możliwości wytwórczych w przyszłości;
Inwestycje brutto - całość inwestycji w gospodarce równa sumie inwestycji netto i inwestycji odtworzeniowych;
Inwestycje niezamierzone - nieprzewidywane zakupy dóbr i usług(np, powiększenie zapasów produkcyjnych przez wyprodukowane a niesprzedane dobra);
Podatki - obowiązkowe świadczenie pieniężne nakładane przez rząd na inne podmioty gospodarcze stanowiące dochód państwa;
Podatki bezpośrednie - podatki bezpośrednio obciążające dochód gospodarstw domowych powodujące zmniejszenie kwoty dochodu z udostępnienia czynników produkcji;
Podatki pośrednie - podatki pośrednio obciążające dochód gospodarstw domowych wówczas gdy wydają one dochód na zakup towarów i usług zaspokajających ich potrzeby; m.in. podatek od wartości dodanej, akcyza, cło;
Płatności transferowe - wydatki budżetu państwa na rzecz pewnych osób fizycznych lub prawnych, w zamian za które nie wymaga żadnych dóbr i usług;
Wydatki rządowe - wydatki państwa na zakup dóbr i usług w celu zapewnienia funkcjonowania sfery budżetowej;
Budżet państwa - zestawienie dochodów i wydatków państwa w określonym czasie;
Podatki netto - różnica między wpływami podatkowymi państwa a wydatkami w postaci płatności transferowych;
Eksport - polega na sprzedawaniu za granicę dóbr, usług, zasobów oraz przekazywaniu dochodów;
Import - polega na kupowaniu za granicą dóbr, usług i zasobów oraz sprowadzaniu dochodów;
Eksport netto - różnica między eksportem a importem danej gospodarki;
Zrównoważony bilans handlu zagranicznego - występuje w przypadku, gdy eksport produktów jest dla danego kraju równy importowi;
Nadwyżka bilansu handlu zagranicznego - występuje, gdy w obliczaniu eksportu netto otrzymuje się wynik dodatni(przewaga eksportu nad importem);
Deficyt bilansu handlu zagranicznego - występuje, gdy w obliczeniu eksportu netto otrzymuje się wynik ujemny(przewaga importu na eksportem);
Globalna produkcja - całość produkcji w danej gospodarce;
Produkt krajowy brutto - wartość strumienia nowych dóbr i usług finalnych wytworzonych w danym czasie przez czynniki produkcji zlokalizowane na terenie danego kraju, niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem;
Produkty finalne - dobra i usługi nabywane przez ostatecznych użytkowników, nie podlegające dalszej obróbce ani odsprzedaży;
Produkty pośrednie - dobra i usługi nabywane w celu ich dalszego przetwarzania, których wartość wchodzi w dobra l usługi finalne sprzedawane ostatecznym użytkownikom:
Zapasy - dobra pośrednie, które nie zostały sprzedane lub zostały sprzedane lecz nie zostały przetworzone w czasie objętym badaniem; do zapasów wlicza się również wyprodukowane i niesprzedane dobra finalne;
Inwestycje w kapitał obrotowy - tworzenie zapasów, czyli zmiana ilości dóbr, których produkcja nie została zakończona lub które wytworzono lecz nie sprzedano w danym czasie, Inwestycje w kapitał trwały - inwestycje w dobra długotrwałego użytku;
mieszkaniowe: wydatki na budowę nowych domów i mieszkań;
niemieszkaniowe: wydatki na budowę fabryk, zakładów produkcyjnych oraz na ich wyposażenie;
Wartość dodana - różnica między przychodem ze sprzedaży dóbr i usług wytworzonych przez daną firmę a sumą, którą musi ona zapłacić innym firmom za użyte przez siebie dobra pośrednie; jest to miara wartości jaką przedsiębiorstwa dodają do poszczególnych produktów na każdym etapie produkcji;
Amortyzacja - koszt zużycia kapitału trwałego użytego podczas produkcji;
Zakupy rządowe - wydatki państwa dokonywane przez szczeble centralny i lokalny na rynku towarów i usług finalnych;
Produkt Narodowy Brutto -jest miarą aktywności gospodarczej całego narodu, wlicza się więc do niego produkcję powstałą jako rezultat wykorzystania czynników produkcji danego narodu bez względu na ich lokalizację;
Produkt Narodowy Netto - wyraża wielkość produktu narodowego z potrąceniem tej części produkcji, która jest niezbędna do odtworzenia zużytych dóbr kapitałowych;
Dochód Narodowy - jest równy sumie wynagrodzeń czynników produkcji, będących własnością obywateli danego kraju i Jest produkt narodowy netto pomniejszony o podatki pośrednie czyli produkt narodowy netto w cenach czynników produkcji;
Dochód Osobisty - suma dochodów faktycznie otrzymanych przez ludzi, gdyż nie uwzględnia części zysków przedsiębiorstw, które są przeznaczane na ich rozwój;
Dochód rozporządzalny (do dyspozycji) - wartość, którą gospodarstwa domowe mogą wydać na konsumpcję lub oszczędności, jest to więc dochód osobisty pomniejszony o podatki od dochodów osobistych;
Nominalny ( bieżący) PKS - wielkość PKB obliczana na podstawie cen rynkowych dóbr i usług; może być mylący, gdyż zależy od ogólnego poziomu cen dóbr i usług;
Realny PKB - za podstawę do jego obliczania przyjmuje się poziom cen z określonego roku tzw. roku bazowego; dzięki temu otrzymujemy obiektywną wartość PKB w cenach stałych;
Efekty zewnętrzne - ujemne skutki wywierane przez transakcje rynkowe na ludzi, którzy nie uczestniczą w nich bezpośrednio; przy produkcji dóbr i usług powstają tzw. „antydobra", które nie są pożądane społecznie, a ich wartość powinna pomniejszać rozmiary wytworzonej produkcji; np. zanieczyszczenia wód, powietrza;
Miernik dobrobytu ekonomicznego(Net Economic Welfare) - uwzględnia trzy zmiany sposobu obliczania PKB: 1 umiana klasyfikacji niektórych wydatków na dobra finalne i pośrednie; 2,uwzględnienie wartości usług trwałego użytku np, wartość wolnego czasu, produkcja gospodarki nieoficjalnej; 3-pomniejszenie PKB o przybliżoną wartość szkodliwych efektów zewnętrznych;
Oszczędności państwowe - dochody państwa pomniejszone o płatności transferowe i wydatki rządowe, a więc nadwyżka budżetowa, Zagraniczne inwestycje netto - suma eksportu netto oraz sumy płatności transferowych netto z zagranicy i dochodów netto z czynników produkcji za granicą (Nx+Nv);
Oszczędności reszty świata - różnica importu netto i sumy płatności transferowych netto z zagranicy i dochodów netto z czynników produkcji za granicą (-Nx-Nv);
Kapitał - wszystkie środki produkcji, które mogą być wykorzystane w procesie produkcji dóbr i usług;
Produkcja potencjalna - produkcja przy pełnym wykorzystaniu wszystkich czynników produkcji; jest realna wielkość produkcji jaką można uzyskać przy dostępnym kapitale produkcyjnym i zasobach pracy;
Naturalny poziom produkcji - produkcja wytworzona w gospodarce, w której stopa bezrobocia jest równa naturalnej przy ustabilizowanej inflacji;
Popyt globalny(zagregowany) - ogólny popyt na towary i usługi w danej gospodarce przy danym poziomie cen;
Funkcja konsumpcji - pokazuje wielkość zamierzonych wydatków konsumpcyjnych przy każdym poziomie dochodu rozporządzalnego:
Konsumpcja autonomiczna - konsumpcja, której poziom nie zależy od bieżącego poziomu dochodu; jest to minimalny poziom konsumpcji potrzebny do przeżycia i pokrycia wydatków stałych;
Krańcowa skłonność do konsumpcji - to część dodatkowej jednostki dochodu, którą gospodarstwa domowe zamierzają przeznaczyć na konsumpcję;
Przeciętna skłonność do konsumpcji- stosunek konsumpcji do rozporządzalnego dochodu;
Krańcowa skłonność do oszczędzania - to część dodatkowej jednostki dochodu, którą gospodarstwa domowe zamierzają przeznaczyć na oszczędności;
Równowaga makroekonomiczna - występuje wówczas, gdy popyt globalny, czyli łączne planowane wydatki na konsumpcję są równe faktycznej produkcji;
Mnożnik wydatków autonomicznych - informuje o tym, o ile jednostek zmieni się poziom dochodu równowagi, jeżeli autonomiczne wydatki inwestycyjne zmienią się o jednostkę;
Paradoks zapobiegliwości - zjawisko polegające na zmianie zamierzonych oszczędności przy każdym poziomie dochodu, które prowadzi do zmiany poziomu dochodu równowagi bez zmiany poziomu oszczędności w punkcie równowagi; oszczędności nadal muszą być równe planowanym inwestycjom;
Polityka fiskalna - polityka państwa polegająca na zmianie wysokości i struktury wydatków państwowych i polityki podatkowej w celu realizacji określonych zadań gospodarczych, najczęściej stabilizacji gospodarki na założonym poziomie produkcji i zatrudnienia;
Efekt wypierania wydatków prywatnych -zjawisko wywołane deficytem budżetowym; polega na ograniczeniu prywatnych inwestycji
wywołanym potrzebą finansowania deficytu budżetowego (J=S-BD);
Mnożnik zrównoważonego budżetu - jest to mnożnik pokazujący, iż identyczna zmiana wydatków państwa i wpływów podatkowych przy niezmienionej wysokości wydatków inwestycyjnych powoduje zmianę poziomu dochodu równowagi o wielkość odpowiadającą zmianie rozmiarów wydatków państwa;
Automatyczne stabilizatory - mają za zadanie zmniejszenie wpływu zmian w popycie globalnym na poziom produkcji i dochodu (przyczyniają się do złagodzenia amplitudy wahań koniunktury gospodarczej są to m.in, progresywny system podatkowy, podatki od wartości dodanej, zasiłki dla bezrobotnych oraz inne wydatki socjalne, te instrumenty są uruchamiane automatycznie i nie potrzeba żadnej decyzji;
Instrumenty dyskrecjonalne (aktywna polityka fiskalna) - są uruchamiane na określony czas i w określonym celu; wymagają przy tym decyzji rządu lub parlamentu; np. okresowa obniżka podatków dochodowych, ulgi inwestycyjne, specjalne strefy ekonomiczne;
Deficyt budżetowy - saldo finansowe dochodów i wydatków państwa; --rzeczywisty: to faktyczna różnica między dochodami a wydatkami w danym roku budżetowym;
-strukturalny: to hipotetyczny deficyt jaki wystąpiłby przy założeniu, że wydatki państwa i stopy
podatkowe nie zmieniły się, natomiast gospodarka znajduje się w stanie pełnego zatrudnienia czynników produkcji jest wielkością obliczaną szacunkowo);
-cykliczny(koniunkturalny): to deficyt będący skutkiem wpływu cyklu koniunkturalnego na dochody i wydatki budżetu państwa, jest różnicą między deficytem rzeczywistym a strukturalnym;
Krańcowa skłonność do importu - to część dodatkowej jednostki dochodu, którą gospodarstwa domowe zamierzają przeznaczyć na dobra i usługi importowane;
Krańcowa stopa wydatków wewnętrznych - to część dodatkowej jednostki dochodu, którą gospodarstwa domowe zamierzają przeznaczyć na konsumpcję krajową z uwzględnieniem stopy podatkowej;
Mnożnik dla gospodarki otwartej - informuje o ile jednostek wzrośnie poziom dochody równowagi dla gospodarki otwartej, jeżeli wydatki autonomiczne zmienią się o jednostkę;