Naród - trwała wspólnota ludzka wytworzona na podstawie wspólnych losów historycznych, kultury, języka, terytorium i życia ekonomicznego. Własnej odrębności spośród innych narodów.
Świadomość narodowa - deklaracja przynależności do jakiegoś narodu, poczucie wspólnoty, przynależności kształtuje się przez uczenie się języka narodowego, historii, literatury -> miłość do własnej ojczyzny.
Naród - łączy dziedzictwo kulturowe, stosunek do ważnych wydarzeń np. chrzest Polski lub osób
Formy życia narodowego:
Społeczeństwo jednonarodowe - mieszkańcy czują się członkami jednego narodu (niemal wszyscy)
Społeczeństwo jednonarodowe z mniejszościami narodowymi - część ludności wybyła z sąsiedniego kraju zachowując element kultury własnego narodu
Społeczeństwo wielonarodowościowe - w granicach 1 państwa żyje i rozwija swe kultury wiele narodów zwanych narodowościami (współistnieją dobrowolnie)
Społeczeństwo wieloetniczne - w skład wchodzi wiele grup etnicznych tj. wyodrębnionych na gruncie językowym, rasowym lub regionalnym pochodzenia narodowego, obyczajów, wyznań itp.
Państwo - rodzaj wspólnoty politycznej obejmującej zbiorowość zamieszkującą konkretny obszar (terytorium) podporządkowanej jednemu ośrodkowi suwerennej władzy. (Nie podlega żadnej innej jednostce politycznej) Częścią tej wspólnoty są również normy polityczne, czyli zespól reguł postępowania rządzący stosunkami panującymi wewnątrz wspólnoty.
Państwo to organizacja przymusowa co oznacza, że przynależność do państwa jest sformalizowana i określoną przepisami prawnymi.
Cechy państwa:
Podstawowe cechy:
suwerenność (niezawisłość)
władza
terytorium
ludność
ad 1
- wewnętrzna władza państwowa jest najbliższą na danym obszarze i autonomicznie decyduje o zakresie swojego działania
- zewnętrzna - państwo jest niezależne od innych państw w podejmowaniu decyzji.
Ad 2
To organy państwa, osoby lub grupa wyposażone w środki przymusu np. jednosobowe, kolegialne, prawodawcze, kontrolne.
Ad 3
Obejmuje nie tylko obszar lądowy, przestrzeń powietrzną i fragmenty morza czyli tzw. wody terytorialne ale również placówki dyplomatyczne w innych krajach.
Ad 4
To nie tylko obywatele ale również cudzoziemcy na stałe zamieszkujący w państwie, lecz nie posiadają obywatelstwa.
Funkcje Państwa:
wewnętrzna - zapewnienie porządku w kraju przez organy administracji, policję, sądownictwo, prokuraturę, służby więzienne
zewnętrzne - całokształt działalności prowadzonej w zakresie stosunków z innymi państwami i organizacjami między narodowymi zamierzającej do ochrony interesów, których rzecznikiem jest dane państwo (realizowane przez służby dyplomatyczne danego kraju)
Typy państw wg. Kryterium dominującego sposobu produkcji i charakterem stosunków społecznych.
Niewolnicze
Feudalne
Kapitalistyczne
Socjalistyczne (komunistyczne)
Podział państwa wg. Ustroju:
Autokratyczny - organy państwa wywodzą się i sprawują władze z woli jednego członka lub wąskiej grupy ludzi:
Autokratyzm - skoncentrowanie władzy w ręku przywódcy i jego najbliższego otoczenia, decyzje zatwierdzane są przez bezwolny parlament. Ważną rolę odgrywa cenzura, armia, policja polityczna, które są narzędziami tłumienia wszelkich objawów opozycji i niezadowolenia.
Totalitaryzm - organy państwa dążą do całkowitego podporządkowania wszystkich sfer życia obywateli. Dokonuje się to przez indoktrynacje (wpajanie ustalonej ideologii). Wszystko co sprzeczne z dominującą ideologią jest wrogie i podlega eliminacji np. opozycja (rozbudowany aparat policyjny). Szczególną rolę odgrywa partia polityczna wspierając władzę państwową.
Demokratyczny - „Lincoln - rządy ludu, przez lud i dla ludu” - władza zwierzchnia należy dla ludu. Lud rządzi przez swoich przedstawicieli, których może powołać, odwołać oraz określić ich kompetencje. Władza uzasadnia swoje uprawnienia wolą większości. Fundamentalna jest wiara w równość obywateli.
Współcześnie ustrój demokratyczny powinien charakteryzować się:
Możliwością wyboru władzy przez wolne i uczciwe wybory.
Możliwość kandydowania do ciał tworzących władzę przez wszystkich obywateli.
Rządami prawa i jasnością stanowienia prawa.
Przestrzeganiem elementarnych praw człowieka (wolność głoszenia swoich poglądów, tworzenie politycznych grup nacisków, itp)
Zmiana społeczna - różnica między stanem systemu społecznego w jednym momencie różnica między stanem systemu społecznego i stanem innego systemu w innym momencie.
Stan wcześniejszy i późniejszy mogą się różnić pod rozmaitymi względami (może nastąpić):
a)zmiana składu systemu np. nowi członkowie partii, nowi zwolennicy, przybysze z innych krajów -> zmieszczenie czy likwidacja urzędów
b)zmiana struktury systemu czyli modyfikacja sieci powiązań między takimi elementami jak interakcje, np. nawiązywanie nowych kontaktów
- interesy np. jedni się bogacą a inni biednieją, zyskują władzę i tracą
-normy
-idee- nowe ideologie, nowa wiedza o świecie itp.
c)zmiana funkcji
d)zmiana granicy systemu np. dwie partie łącza się w jedną, korporacje dokonują fuzji
e)zmiana w otoczeniu systemu np. urbanizacja pochłania podmiejskie wioski
Proces społeczny - ciąg sekwencja następujących po sobie i przyczynowo uwarunkowanych zmian systemu, które nazywamy fazami lub etapami.
Rodzaje:
-proces kierunkowy taki, którego żaden etap nie powtarza się a całą sekwencja przybliża stale do jakiegoś przyszłego stanu wyróżnionego.(celu czy krańcu procesu) np. wzrost organizmu (liniowy, skokowy)
-proces cykliczny taki, który po pewnym czasie stan systemu powraca do stanu początkowego - do punktu wyjścia np. cykle koniunkturalne.
Rodzaj społeczny - proces kierunkowy napędzany czynnikami endogennymi (wewnętrznymi), zamknięte w ramach rozważanego systemu (w których poziom pewnych istotnych zmiennych jest stale rosnący).
Postęp społeczny - proces rozwojowy, którego kierunek oceniany jest pozytywnie czyli proces przybliżający nas nieustannie do takiego stanu społeczeństwa, w którym realizują się jakieś ważne społeczne wartości, czyli stanu uważanego za dobry, sprawiedliwy, słuszny, szczęśliwy, godny.
Regres społeczny - proces który oddala społeczeństwo od stanu uważanego za porządany punktu widzenia rozpowszechnionych społeczeństwie wartości.
Globalizacja (mcdonalizacja, amerykanizacja, uniformizacja) - proces zagęszczania i intensyfikowania się powiązań i zależności ekonomicznych, finansowych, politycznych, kulturowych, militarnych, ideologicznych między społecznościami ludzkimi co prowadzi do uniformizacja świata w tych wszystkich zakresach i odzwierciedla się w pojawianiu się więzi społecznych w skali ponad lokalnej i ponad narodowej.
Uniformizacja świata - ujednolicenie, homogenizacja postępujące upodobanie się form organizacji politycznej i ekonomicznej, wzorów konsumpcyjnych, zwyczajów, obyczajów, stylów, życia, systemu wartości idei i ideologii w skali ogólnoświatowej.
Globalizacja:
1. sieć połączeń komunikacyjnych i telekomunikacyjnych (sieć ogólnoświatowa)
2. sieć zależności ekonomicznych, finansowych, politycznych, strategicznych
3. nowe formy organizacji ekonomicznych, politycznych, kulturalnych o charakterze ponadnarodowym oderwane od konkretnego narodu lub państwa np. coca cola, general motors, city bank, ONZ, UNESCO.
4. pojawiają się nowe kategorie społeczne, których życie i praca odrywają od konkretnego miejsca.
Społeczeństwo informacyjne, które wykorzystują intensywnie informację w zapewnieniu prawidłowego funkcjonowania życia ekonomicznego, społecznego, kulturalnego i politycznego. Bogate środki komunikacji gromadzenia i przetwarzania informacji stanowią w nim podstawę do tworzenia dochodu narodowego i zarazem źródła utrzymania większości obywateli.
Wskaźniki zaawansowanie poziomu społeczeństwa informacyjnego:
-liczba komputerów na jednego obywatela
-liczba obywateli umiejących posługiwać się technologiami informatycznymi w stosunku do ogólnej liczby obywateli kraju
-procent udział sektora informacyjnego w tworzeniu dochodu narodowego w stosunku do reszty działów gospodarki narodowej
-liczba osób zatrudnionych w sektorze informacyjnym w stosunku do liczby zatrudnionych ogółem
-procentowa zmiana preferencji w zakresie korzystania z tradycyjnych form rozrywki w stosunku do ich elektronicznych odpowiedników
Negatywne skutki:
- aformizacja społeczeństwa
- alienacja człowieka
- uzależnienie psychiczne
- człowiek jest coraz mniej kreatywny, mniej myślący
Pozytyw:
- nowe zasady, normy pracy.