13.Profesjonalne prowadzenie grup wsparcia; funkcjonowanie grupy wsparcia.

Definicja (wg Levy'ego):

Jedna z form pomocy psychologicznej; grupa równoprawnych uczestników spotykających się w celu wzajemnego zapewnienia pomocy i oparcia

• w radzeniu sobie z własnymi problemami,

• w udoskonalaniu swojego psychologicznego funkcjonowania

• i w zwiększaniu skuteczności własnych działań.

Źródłem tej pomocy jest wzajemny wysiłek, umiejętności i wiedza członków, często o podobnych kolejach losu i doświadczeniach życiowych.

Zasady prowadzenia grup wsparcia:

Zasady te mają charakter uniwersalny - można je stosować przy różnym składzie grup wsparcia (np. zarówno wśród osób niepełnosprawnych jak i ich rodzin).

1. Zasada dobrowolności uczestnictwa. Konieczne jest, aby osoby potrzebujące wsparcia chciały w nich uczestniczyć oraz zdawały sobie sprawę z realizowanych w ten sposób celów. Źródłem licznych niepowodzeń bywa sytuacja, gdy na pracy grupy bardziej zależy prowadzącemu niż samym uczestnikom.

2. Zasada poszerzania realizowanych celów o uczenie się różnych zachowań. Czynnikiem skutecznie przeciwdziałającym niepowodzeniom w pracy grupy jest nabywanie umiejętności dobrego kontaktu interpersonalnego oraz rozumienia innych ludzi. Wymaga to podzielenia spotkania grupy na dwie części:

• część A - praca nad integracją grupy, poprawą komunikacji, uczenie takich zachowań jak, ujawnianie uczuć, czy udzielanie wsparcia emocjonalnego; zawsze prowadzona przez profesjonalistę (przy czym lider formalny - zgodnie z zasadą partnerstwa - również bierze w tym czynny udział, wchodząc w bezpośrednie relacje z poszczególnymi osobami i ćwicząc z nimi umiejętności ułatwiające kontakty społeczne).

• Część B - podejmowanie prób rozwiązywania aktualnych problemów i przedyskutowania wspólnych tematów przy rotacyjnie zmieniających się osobach prowadzących. W tej części profesjonalista jest jednym z członków grupy.

Zasada partnerstwa.

• Profesjonalista jest równoprawnym członkiem grupy.

• Propozycja traktowania wszystkich uczestników jako osoby, które łączy potrzeba wspólnoty, a nie fakt posiadania trudności.

• Zabiegi zmniejszające dystans między uczestnikami: mówienie sobie po imieniu, wspólne spędzanie przerw między częścią A i B. rotacyjne prowadzenie części B, stosowanie określonego rytuału przyjmowania i żegnania osób (w przypadku gr. otwartej), rozpoczęcie pierwszego spotkania tak, aby każdy mówił o kimś, a nie o sobie samym (w przyp.gr.zamkniętej).

• Realizacja tej zasady sprzyja wzrostowi poczucia współodpowiedzialności za efekty pracy grupy, a malejący dystans zapobiega oczekiwaniu rad od lidera formalnego.

• Zasada występowania profesjonalisty w określonej roli. Zgodnie z zasadą dobrowolności i partnerstwa. Uczestniczenie w grupie wsparcia nie może być dla lidera formalnego jedynie stosowaniem posiadanej wiedzy i umiejętności, ale powinien on mieć osobistą satysfakcję ze spotkań. Zadania profesjonalisty:

• Zainicjowanie i zorganizowanie spotkań oraz prowadzenie części A

• Pomoc w części B (podsuwanie tematów do dyskusji, czuwanie nad przebiegiem spotkań - w tym ingerowanie w sytuacji nieprzestrzegania przyjętych norm lub tzw. uciekania w „pseudotematy”, stymulowanie poziomu otwartości itp.)

• Rola profesjonalisty nie zawiera w sobie pełnienia funkcji terapeuty.

• Zasada odbywania spotkań zgodnie z wypracowanymi i przyjętymi normami oraz regułami. Najważniejsze jest przestrzeganie zakazu przekazywania poza grupę informacji o tym, co się w niej dzieje. Dbałość o przestrzeganie reguł wiąże się z rolą lidera formalnego. W miarę upływu czasu zachowania niezgodne z przyjętymi normami i regułami pojawiają się coraz rzadziej, a ingerencje prowadzącego są zastępowane przez pozostałych członków grupy.

Fazy pracy grupy

Najczęściej mówi się o dwóch fazach:

1. Faza wstępna - stwarza warunki umożliwiające przejście do drugiej fazy; polega na kształtowaniu norm oraz walce z oporem spowodowanym lękiem przed otwartością i „badaniem siebie”

2. Faza rozwiązywania problemów specyficznych dla danej grupy.

Fazy wg Dobrzańskiej - Sochy:

1. Budowanie zaufania - chroni przestrzeganie norm i tzw. anty-norm, będących z jednej strony przeciwieństwem norm obowiązujących w danym społeczeństwie, a z drugiej - warunkiem funkcjonowania niektórych grup (np. konieczność powstrzymywania się od picia przez alkoholików).

2. Praca nad otwartością - realizowana m. in. poprzez nabywanie umiejętności porozumiewania się, w tym komunikowania uczuć wraz z możliwością odreagowania silnych emocji negatywnych bez ryzyka kary.

3. Kształtowanie poczucia wspólnoty - związane z nabieraniem przekonania, że ludzi łączy podobieństwo przeżyć. Coraz częstsze występowanie poczucia zrozumienia i akceptacji, doświadczanie bliskości z innymi ludźmi oraz znajdywanie w nich oparcia sprzyja wzrostowi pewności siebie i poziomu samooceny. Łatwiej wtedy poradzić sobie z trudnościami.

4. Szukanie i znajdywanie rozwiązań - możliwe dzięki poprzednim etapom. W efekcie poprawia się funkcjonowanie psychiczne członków grupy i zaczynają oni widzieć własną sytuację życiową już z innej perspektywy.

Różnice między grupą wsparcia a psychoterapią grupową

	Grupa wsparcia	Psychoterapia grupowa
Skład grupy	Ludzie zdrowi psychicznie z poczuciem osamotnienia, wyobcowania lub w sytuacji kryzysowej, a nawet osoby bez trudności - nastawione na rozwój własnej osobowości.	Pacjenci wymagający leczenia
Realizowane cele	Uzyskanie przeświadczenia: „Nie jestem sam.” Zmiany w funkcjonowaniu psychicznym, m. in. w formie zwiększonej skuteczności własnych działań, mają charakter bardziej zewnętrzny.	Dokonywanie głębokich zmian w zachowaniu wraz z ustępowaniem objawów chorobowych oraz pełne usamodzielnienie pacjenta w myśl zasady „poradzę sobie sam.”
Zasady funkcjonowania osób prowadzących	Lider formalny jest równoprawnym partnerem i służy własnym doświadczeniem. Paradygmat relacji: proces dokonywania zmian w zachowaniu opiera się na wzajemnych relacjach między równorzędnymi uczestnikami spotkań.	Psychoterapeuta występuje w roli eksperta, który wie, jak pomóc, a także czasem musi postępować w sposób dla pacjenta bolesny i przykry, nie realizując przy tym żadnych osobistych celów. Paradygmat relacji: proces dokonywania zmian w zachowaniu opiera się na hierarchicznym związku pomiędzy terapeutą i pacjentem.

---