WYKŁAD 2
KULTURA W UJĘCIU SOCJOLOGICZNYM
PROBLEMATYKA:
Różnorodność sposobów życia - pluralizm kulturowy.
Pojęcie kultury.
Obszary regulacji kulturowej - kultura normatywna, kultura idealna.
Anatomia kultury: rys kulturowy, kompleksy kulturowe, konfiguracje kulturowe, subkultura, kontrkultura.
Uniwersalia kulturowe.
Tradycja kulturowa.
System aksjo-normatywny: normy i wartości.
Siła regulacji.
Podwójna relatywizacja.
Kompleksy reguł: procedury, instytucje, role.
Podsystemy aksjo-normatywne: zwyczaj, moralność, prawo.
Spoistość i konfliktowość systemu aksjo-normatywnego
Stosowanie się do reguł: konformizm i dewiacja.
PLURALIZM KULTUROWY (definicja): artclipy
POJĘCIE KULTURY. Amerykański socjolog Robert Bierstedt: ,,kultura to wszystko co ludzie czynią, myślą i posiadają jako członkowie społeczności''.
Kultura grupowa
Kultury ponadnarodowe (definicja)
Presje krzyżujące się: ,,równoczesny nacisk rozmaitych nakładających się na siebie i niezgodnych w swoich treściach kultur, w których obrębie żyje jednostka''
Tożsamość kulturowa (definicja)
Dysonans kulturowy (definicja)
Konflikt kultur (definicja)
Konflikt pokoleń: odmiana konfliktu kulturowego nasilająca się w okresach szybkich zmian kulturowych, gdy pokolenie młodsze internalizuje nowe wzory kulturowe odmienne od wzorów typowych dla pokolenia starszego.
OBSZARY REGULACJI KULTUROWEJ:
Kultura normatywna (definicja)
Kultura idealna (definicja)
Kultura materialna (definicja)
ANATOMIA KULTURY:
Rys kulturowy (definicja)
Kompleks kulturowy (definicja)
Konfiguracja kulturowa (definicja)
Niekompetencja kulturowa (definicja)
Trzon kultury (definicja)
Subkultura (definicja)
Kontrkultura (definicja)
5. UNIWERSALIA KULTUROWE (definicja):
Partykularyzmy kulturowe: wyjątkowe ,,egzotyczne'' sposoby życia, ograniczone początkowo tylko do jednej, konkretnej kultury.
Imperializm kulturowy (definicja)
Etnocentryzm (definicja)
Relatywizm kulturowy (definicja)
TRADYCJA KULTUROWA (definicja):
SOCJALIZACJA: całokształt procesów, w toku których jednostka przejmuje zastaną kulturę i czyni ją swoją własną.
AKULTURACJA: przejmowanie treści kulturowych odmiennych od tych, jakie jednostka nabyła wcześniej.
SYSTEM AKSJO-NORMATYWNY (definicja): normy i wartości
Segmenty kultury: MYŚLOWY - MATERIALNY - DZIAŁANIOWY
NORMY KULTUROWE: takie reguły, których przedmiotem są właściwe, oczekiwane, obarczone powinnością sposoby czy metody działania, a więc środki dostosowane do osiągnięcia celu.
WARTOŚCI KULTUROWE: takie reguły, których przedmiotem są pożądane, godne, słuszne cele działań.
SIŁA REGULACJI
IMPERATYWY KULTUROWE (definicja)
PRZYZWOLENIA: reguły dopuszczające, ale nie zalecające ani nie wymagające pewnego sposobu postępowania czy realizacji pewnego celu.
PREFERENCJE: reguły opisujące wzorcowe, heroiczne ideały postępowania, których jednak trudno wymagać od wszystkich
SANKCJE SPOŁECZNE: reakcje społeczne - karzące lub nagradzające - na działania regulowane normatywnie, czyli takie, z którymi związane są określone oczekiwania społeczne
PREWENCJA OGÓLNA: odstraszający wobec potencjalnych przestępców efekt publicznie wykonanej lub anonsowanej kary
PODWÓJNA RELATYWIZACJA
RELATYWIZACJA PERSONALNA REGUŁY: określenie, kogo reguła dotyczy, przez wskazanie pozycji (ról) osób jej podlegających
RELATYWIZACJA SYTUACYJNA REGUŁY: określenie, często sformułowane implicite, w jakich sytuacjach reguła obowiązuje, a jakie wyłączają jej stosowalność
10 KOMPLEKSY REGUŁ: PROCEDURY, INSTYTUCJE ROLE
PROCEDURY: wiązki norm i wartości, regulujące typowe sposoby osiągania danych celów
INSTYTUCJA: zbiór reguł związany z okreslonym kontekstem społecznym, realizujący podobne, istotne społecznie funkcje
REGUŁY PARTYKULARNE: takie, które są realizowane tylko w jednym kontekście społecznym, występują w ramach jednej tylko instytucji
REGUŁY UNIWERSALNE (międzyinstytucjonalne): takie, które znajdują zastosowanie w wielu kontekstach społecznych, wchodzą w zakres wielu instytucji
ROLA SPOŁECZNA: zbiór norm i wartości związanych z określoną pozycją społeczną, przepisany dla tej pozycji i wymagany od każdego, kto pozycję tę zajmuje
11.PODSYSTEMY AKSJO-NORMATYWNE: ZWYCZAJ, MORALNOŚĆ, PRAWO:
ZWYCZAJE: reguły o charakterze konwencjonalnym, w zasadzie obojętne dla dobra innych, spontanicznie wytwarzające się w zbiorowości, dotyczące codziennego przebiegu życia społecznego i stosunkowo słabo sankcjonowane
MORALNOŚĆ: zbiór norm i wartości, których naruszenie jest mocno piętnowane przez zbiorowość, ponieważ dotyczą zasadniczych i uniwersalnych problemów pojawiających się w stosunkach międzyludzkich, których rozwiązanie nie jest obojętne dla dobra partnerów
PRAWO: system norm i wartości stanowionych i skodyfikowanych, na których straży stoją specjalne instytucje dysponujące przymusem państwowym
12. SPOISTOŚĆ I KONFLIKTOWOŚĆ SYSTEMU AKSJO-NORMATYWNEGO
ANOMIA: stan chaosu wśród norm i wartości, zanik jednoznacznych drogowskazów postępowania
KONFLIKT RÓL: rozbieżność oczekiwań społecznych związanych z rozmaitymi pozycjami społecznymi (statusami) zajmowanymi równocześnie przez jednostkę
KONFLIKT W OBRĘBIE JEDNEJ ROLI (między segmentami roli)
AMBIWALENCJA NORMY: rozbieżność oczekiwań dyktowanych przez pojedynczą normę
ANTYNOMIA NORMATYWNA: odmienna, a nawet przeciwstawna regulacja tej samej kwestii przez różne podsystemy normatywne (np. prawo inaczej niż moralność) lub przez różne normy w ramach tego samego podsystemu
DYSONANS KULTUROWY
KULTURA REALNEGO SOCJALIZMU - KULTURA DEMOKRATYCZNA
I RYNKOWA
KOLEKTYWIZM - INDYWIDUALIZM
EGALITARYZM - MERYTOKRACJA
PRZECIĘTNOŚĆ - SUKCES
PEWNOŚĆ I BEZPIECZEŃSTWO - RYZYKO
LOS - SPRAWSTWO
OPIEKUŃCZOŚĆ - ŻYCIE NA WŁASNY
RACHUNEK
OBWINIANIE SYSTEMU - WŁASNA
ODPOWIEDZIALNOŚĆ
PASYWNA PRYWATNOŚĆ - UCZESTNICTWO
PUBLICZNE
ZANURZENIE W PRZESZŁOŚCI - ORIENTACJA KU
PRZYSZŁOŚCI
STOSOWANIE SIĘ DO REGUŁ: KONFORMIZM I DEWIACJA
KONFORMIZM: sytuacja, gdy ludzie postępują zgodnie z regułami, które ich dotyczą, to znaczy odnoszą się do ich pozycji społecznej, do sytuacji w jakiej działają i nie są wyłączone przez jakieś okoliczności szczególne
ZACHOWANIA DEWIACYJNE:
INNOWACJA: akceptacja celów dyktowanych przez rozpowszechnione wartości, ale szukanie dla ich realizacji nowych sposobów, różnych od normatywnie przepisanych. Jest to cząstkowe zastosowanie się do wskazanej w kulturze procedury: tylko do zawartych w niej wartości, a odrzucenie norm
RYTUALIZM: kurczowe trzymanie się pewnych tradycyjnych sposobów postępowania, a więc gorliwe przestrzeganie norm, przy zupełnym abstrahowaniu od celów, które miały być w ten sposób realizowane, czyli z ignorowaniem odpowiednich wartości
REZYGNACJA: odrzucenie przez jednostkę całej przepisanej w kulturze procedury, zarówno zawartych w niej norm, jak i wartości
BUNT: odrzucenie obowiązujących procedur, z całym bagażem norm i wartości, ale zarazem zaproponowanie procedur alternatywnych: nowych sposobów życia realizujących nowe normy i nowe wartości
NONKONFORMIZM: dewiacja demonstrowana publicznie w proteście przeciwko obowiązującym normom czy wartościom
OBLICZA KONFORMIZMU:
LEGALIZM: literalne i skrupulatne przestrzeganie reguł bez względu na ich treść, zgodnie z przekonaniem, że należy zawsze stosować się do obowiązujących zasad
NEGATYWIZM (kontraformizm): bezrefleksyjny stosunek do reguły, abstrahujący od jej treści, a odrzucający ją tylko z uwagi na źródło, z którego reguła pochodzi
OPORTUNIZM: przestrzeganie reguły mimo jej nieuznawania i przekonania o jej niesłuszności