WSZiNS Tychy
Kierunek: zarządzanie
Studia zaoczne
Grupa 2
Tytuł: MIĘDZYNARODOWY PODZIAŁ PRACY
Plan pracy
Wstęp
Teza
Cechy
Podział pracy w ujęciu międzynarodowym
Uwarunkowania międzynarodowego podziału pracy
Zakończenie
Bibliografia
Wstęp
Podział pracy istniał już w społeczeństwach prehistorycznych - był to naturalny podział pracy, wynikający z płci i wieku. Wzrost ilości i różnicowanie się wytwarzanych dóbr doprowadziły do społecznego podziału pracy, który przebiegał w trzech fazach: pierwszy społeczny podział pracy polegał na rozdzieleniu się uprawy roli i pasterstwa, miał miejsce u schyłku wspólnoty pierwotnej.
Drugi społeczny podział pracy doprowadził do wyodrębnienia się we wczesnym niewolnictwie rzemiosła z rolnictwa. W wyniku trzeciego społecznego podziału pracy, u schyłku niewolnictwa, powstała grupa ludzi zajmująca się wyłącznie pośrednictwem w wymianie towarowej - kupcy. W każdej z wyodrębnionych grup dokonywały się dalsze podziały polegające na specjalizacji w wytwarzaniu płodów rolnych, produktów rzemieślniczych, usług i handlu określonymi produktami.
Teza
Międzynarodowy podział pracy jest zjawiskiem historycznym mówi on o współpracy między sąsiadującymi podmiotami. Aby międzynarodowy podział pracy mógł mieć miejsce trzeba spełnić określone normy. A mianowicie. Uczestnicy tego podziału muszą znajdować się więcej niż w jednym kraju, albo posiadać charakter trans narodowy. Warunkiem drugim jest natomiast to że muszą oni wykazywać trwałe zainteresowanie rozwojem produkcji lub usług, które będą przedmiotem obrotu międzynarodowego, czyli produkcja bądź usługi muszą być nastawione na eksport. O międzynarodowym podziale pracy można powiedzieć wtedy, gdy ma on charakter tzw. strukturalny tzn. że z jednej strony ten podział pracy, musi być wynikiem zróżnicowania strukturalnego, z drugiej strony musi służyć dopasowaniu tych struktur dobrze współpracujących krajów. Dopasowanie tych struktur musi mieć charakter dynamiczny.
Cechy
- jest kategorią historyczną
- jest szczególną formą społecznego podziału pracy
- jego podmiotami są różne organizmy państwowe
- określa charakter, kierunki i strukturę towarową międzynarodowej wymiany handlowej
- wymiana międzynarodowa przyśpiesza proces różnicowania i specjalizacji produkcji
Podział pracy w ujęciu międzynarodowym
Międzynarodowy podział pracy stanowi szczególną formę ewolucji społecznego podziału pracy, dokonującego się między podmiotami prowadzącymi działalność gospodarczą w obrębie różnych organizmów państwowych. Zaistniał on dopiero wtedy, gdy proces społecznego podziału pracy w poszczególnych krajach osiągnął poziom, przy którym asortymentowy i ilościowy wzrost produkcji przekroczył chłonność rynków narodowych. „Pojawienie się trwałych nadwyżek produkcyjnych w jednych krajach i możliwość ich zbytu w innych stworzyło wówczas potrzebę rozwoju wymiany handlowej wykraczającej poza granice kraju, a w późniejszym okresie powstania także innych rodzajów powiązań gospodarczych. Uruchomiony w ten sposób mechanizm konkurencji międzynarodowej stał się trwałym elementem współokreślającym kierunki specjalizacji produkcji i wymiany poszczególnych krajów.
Nadwyżki produkcyjne ponad potrzeby rynku narodowego nie były jednak warunkiem wystarczającym do przekształcenia społecznego podziału pracy w międzynarodowy podział pracy oraz handlu lokalnego z wymianą międzynarodową. Trzeba było stworzyć możliwości przemieszczania wzrastającej ilości towarów na znaczne odległości. Niezbędny okazał się zatem rozwój odpowiednie infrastruktury organizacyjno - ekonomicznej i technicznej, zapewniającej łatwość, trwałość, bezpieczeństwo oraz dużą intensywność i regularność międzynarodowych powiązań handlowych. Dopiero w takich warunkach mógł wzrastać szybko poziom wzajemnego uzupełniania się struktur produkcji poszczególnych krajów. Główną siłą napędową międzynarodowego podziału pracy jest więc rozwój techniki przejawiający się w ciągłym wzbogacaniu wiedzy o otaczającej nas rzeczywistości, coraz szerszym stosowaniu jej dorobków w praktycznym działaniu, a także w doskonaleniu narzędzi pracy i metod ich wykorzystywania.”
Gwałtowny rozwój międzynarodowego podziału pracy nastąpił dopiero na przełomie XVIII i XIX wieku wraz z umocnieniem się rewolucji przemysłowej w Anglii i innych krajach Europy zachodniej. Tania produkcja maszynowa przy ogromnym postępie technicznym w transporcie i w komunikacji, ograniczyła wówczas w walce konkurencyjnej działalność przetwórczą w krajach mniej rozwiniętych, zmuszając je do produkcji surowców oraz artykułów rolno spożywczych. Ukształtowany w ten sposób międzynarodowy podział pracy doprowadził do głębokiego zróżnicowania możliwości rozwojowych krajów uprzemysłowionych i surowcowo - rolniczych, spychając te drugie na peryferie gospodarki światowej. Tak stało się np. z większością krajów Afryki, Azji i Ameryki Łacińskiej, pozostających przez długi okres w zależności kolonialnej od metropolii europejskich.
Międzynarodowy podział pracy można rozpatrywać bądź w kategoriach statycznych bądź dynamicznych. W statycznym pojmowaniu międzynarodowego podziału pracy zakłada się przyjęcie osiągniętej w jego struktury towarowej i geograficznej za daną i nie zmienną. W pojęciu dynamicznym, przeciwnie, zakłada się konieczność nieustannych zmian w strukturze produkcji i handlu, uwzględniających - z jednej strony możliwości rozwojowe danej gospodarki, z drugiej zaś potrzebę jej adaptacji do zmieniających się warunków w zakresie technik wytwarzania, dostępu do bogactw naturalnych, zmian wielkości oraz struktury popytu i podaży. Pojęcie statyczne może być przydatne do rozważań teoretycznych w tym do konstruowania modeli ekonomicznych i wprowadzania na ich podstawie pewnych wniosków wyjaśniających konkretną rzeczywistość ekonomiczną. Tego rodzaju modele, jak np. model kosztów komparatywnych D. Ricarda czy model Heckschera - Ohlina, posłużyły do wyjaśnienia źródeł korzyści realnych z wymiany międzynarodowej. Podejście statyczne jest jednak niebezpieczne jeśli chodzi o formułowanie celów polityki rozwoju ekonomicznego. W takim przypadku nie zbędne jest dynamiczne ujęcie międzynarodowego podziału pracy ułatwiające wybór najkorzystniejszej struktury produkcji i wymiany z zagranicą z punktu widzenia obiektywnych możliwości rozwojowych kraju w zmieniających się dla niego wewnętrznych i zewnętrznych warunkach gospodarowania.
4. Uwarunkowania międzynarodowego podziału pracy
”Ogół czynników wpływających na strukturę gospodarczą poszczególnych krajów i tym samym określających ich miejsce w międzynarodowym podziale pracy można podzielić na wewnętrzne i zewnętrzne. Pierwsze z nich wiążą się ze specyficznymi właściwościami określonych kierunków specjalizacji międzynarodowej na pierwszym miejscu wymienia się na ogół warunki naturalne, a następnie osiągnięty poziom rozwoju i strukturę gospodarki postęp techniczny, czynniki systemowe i pozaekonomiczne. Warunki naturalne istotne z określonych kierunków specjalizacji międzynarodowej na pierwszym miejscu wymienia się na ogół warunki naturalne, a następnie osiągnięty poziom rozwoju i strukturę gospodarki, postęp techniczny, czynniki systemowe i pozaekonomiczne.”
Warunki naturalne istotne z punktu widzenia możliwości specjalizacji to: położenia geograficzne, klimat, zasoby naturalne, warunki glebowe oraz czynniki demograficzne ( a więc liczba i struktura ludności, poziom ich kwalifikacji). Rola warunków naturalnych jako czynnika specjalizacji międzynarodowej uległa wraz z rozwojem gospodarczym istotnym zmianom. Przy niskim poziomie rozwoju był to niejednokrotnie czynnik rozstrzygający. Np. kraje dysponujące określonymi złożami bogactw naturalnych rozwijały przemysł wydobywczy i ewentualnie oparty na tych bogactwach przemysł przetwórczy. Z kolei kraje mające korzystne warunki klimatyczno - glebowe rozwijały produkcję i przetwórstwo artykułów rolnych. W miarę osiągania wyższych stadiów rozwoju, a przede wszystkim w miarę doskonalenia metod i środków produkcji, znaczenie czynników naturalnych stawało się bardziej ograniczone. Nie decyduję one już o ogólnym charakterze specjalizacji poszczególnych krajów, o tym czy jest ona przemysłowa czy surowcowo rolnicza, lecz jedynie tworzą ogólne ramy bardziej lub mniej sprzyjające rozwojowi określonego rodzaju produkcji.
Warunki związane z osiągniętym poziomem rozwoju gospodarczego i istniejącą strukturą gospodarczą określa się często jako warunki nabyte lub jako dziedzictwo przeszłości. Są one bowiem wynikiem drogi historycznej, jaka przebyła dana gospodarka. Wśród warunków tych można wymienić: nagromadzone zasoby kapitałowe, stan infrastruktury gospodarczej, poziom techniczny aparatu wytwórczego, nowoczesność rozwiązań instytucjonalny - systemowy. O możliwościach inwestycyjnych decydują bowiem posiadane zasoby kapitałowe, a o ich efektywności - zdolności innowacyjne danej gospodarki. W tym ostatnim przypadku chodzi również o możliwość ponoszenia odpowiednich nakładów na badania naukowe, kształcenie kadr, opracowywanie nowych rozwiązań organizacyjnych, śledzenie dorobku z zagranicy czy wreszcie szybkie wdrażanie nowych rozwiązań do produkcji. Wzrasta w ten sposób znaczenie postępu technicznego w ożywianiu procesów rozwojowych, który przez tworzenie nowych technologii, produktów i możliwości specjalizacji międzynarodowej przyczynia się jednocześnie do ogólnego wzrostu dochodów i kreowania nowych potrzeb.
”Czynniki systemowe wpływają z kolei na miejsce danego kraju w międzynarodowym podziale pracy przez określenie celów i kierunków jego rozwoju społeczno - gospodarczego oraz warunków ich osiągania. Mogą więc tym samym ułatwić - bądź utrudniać - unowocześnianie struktury gospodarczej czy też tworzenie i wdrażanie nowych rozwiązań techniczno - organizacyjnych.” Ilustracją negatywnych oddziaływań tej grupy czynników może być przykład zacofania technologicznego byłych europejskich krajów socjalistycznych, które ze względu na narzucone im po II wojnie światowej model funkcjonowania gospodarki ograniczały swój udział w międzynarodowym podziale pracy. Warto też wskazać na politykę niektórych krajów słabiej rozwiniętych przejmujących kierunki specjalizacji i eksportu, z których wycofują się producenci z krajów najbardziej uprzemysłowionych. W krótkim okresie dziedziny te rokują w prawdzie szanse osiągnięcia korzyści ze względu na złagodzenie konkurencji, jednak w przyszłości mogą prowadzić do kurczenia się rynków zbytu, w związku ze względnym zacofaniem technologicznym i asortymentowym schyłkowych dziedzin produkcji.
Jak już wcześniej wspomnieliśmy, na miejsce danego kraju w międzynarodowym podziale pracy wpływają nie tylko czynniki wewnętrzne, lecz także zewnętrzne. Znaczenie czynników zewnętrznych jest znacznie istotniejsze dla krajów o małym lub zacofanym potencjale ekonomicznym niż dla krajów większych i bardziej rozwiniętych. Wzajemne oddziaływania krajów o różnym poziomie rozwoju, odmiennym potencjale ekonomicznym i demograficznym, różnych systemach społeczno - ekonomicznych, odmiennej kulturze czy tradycjach stwarzają zewnętrzne impulsy do przekształcania się struktur gospodarczych i społecznych, zmiany hierarchii celów, rozwiązań organizacyjnych i technicznych, przejmowania wzorców postępowania. Oddziaływania te mogą się okazać zarówno dodatnie jak i ujemne. Zależy to w znacznej mierze od zdolności każdego kraju do selekcji bodźców płynących z zewnątrz i do absorpcji najbardziej pożądanych. Należy zaznaczyć, że każdy z krajów uczestniczących w międzynarodowym podziale pracy już przez sam ten fakt staje się współtwórcą odbieranych przez siebie impulsów, oczywiście w proporcji właściwej do zajmowanej w niej pozycji i posiadanego potencjału.
„Podstawowym jednak podziałem jest podział czynników na strukturalne, techniczne i instytucjonalne. Najważniejszą grupą czynników determinujących MPP to grupa czynników mająca charakter strukturalny. Jest ona bezpośrednio związana z niejednolitym wyposażeniem krajów w zasoby surowcowe, zasoby pracy i zasoby kapitałowe. Zasoby surowcowe odgrywały i odgrywają nadal zasadniczą rolę w kształtowaniu się kierunków MPP. Następowała specjalizacja potentatów surowcowych, producentów żywności, i artykułów rolnych. Mamy takich światowych producentów ropy naftowej jak kraje OPEC, oraz żywności - Kanada.” W ramach czynników strukturalnych występowała grupa tzw. czynników korygujących. Było to:
postępujące uprzemysłowienie
postęp techniczny
technologiczny i innowacje.
Innym Czynnikiem determinującym strukturę MPP są różnice w zasobach i wydajności pracy. Możemy wyróżnić obfite wyposażone w nie jednych krajów, oraz niedobory, drugich krajów. Czynnik ten odgrywa szczególna rolę w sytuacji braku przepływów zasobów pracy w skali międzynarodowej. Kraje bogate w zasoby pracy specjalizowały się w produkcji i eksporcie wyrobów pracochłonnych, kraje zaś mające niedobory rąk do pracy - w produkcji i eksporcie wyrobów praco oszczędnych. Przepływ zasobów pracy w skali w skali międzynarodowej wpłynął na deformację tej zależności, czego wyrazem jest narastająca emigracja z krajów o znacznych zasobach pracy i imigracja do krajów cierpiących na niedobory rąk do pracy. Czynnikiem kształtującym MPP stały się w efekcie różnice w wydajności pracy. Kraje zatrudniające bardziej wydajnych pracowników uzyskały w handlu międzynarodowym przewagę nad krajami posiadającymi większe zasoby pracy, ale mniej wydajnej. Miejsce produkcji pracochłonnej zajęła produkcja wysoko wydajna i praco oszczędna.
„Różnice w zasobach kapitału.
Różnice w wyposażeniu krajów w kapitał stanowią współcześnie jeden z najważniejszych czynników determinujących strukturę MPP. Decydują o tym:
z jednej strony zmniejszające się możliwości przestawienia produkcji z praco chłonnej na kapitałochłonną,
z drugiej zaś kapitałochłonny postęp techniczny, kształtujący kierunki strukturalnych przeobrażeń w gospodarce światowej.”
W efekcie konieczność zastosowania kapitału pozostaje bez alternatywy. W warunkach braku przepływu kapitału w skali międzynarodowej podstawową rolę odgrywają różnice w jego zasobach.
Kraje posiadające obfite zasoby tego czynnika produkcji mogą się specjalizować w produkcji kapitałochłonnej, co w przeważającej mierze wiąże się z produkcją nowoczesną o dużej dozie postępu technicznego i innowacji.
Kraje ubogo wyposażone w kapitał zmuszone są do specjalizowania się w produkcji kapitałooszczędnej. Do pierwszej grupy należą kraje zaawansowane gospodarczo, o rozwiniętym przemyśle. Do drugiej grupy kraje słabo uprzemysłowione.
Wniosek:
Różnice w zasobach kapitału pogłębiają specjalizację przemysłową krajów pierwszej grupy i zacofanie gospodarcze - drugiej.
Przepływ kapitału w skali międzynarodowej tylko częściowo zmienia tradycyjne ukształtowane kierunki MPP. Bowiem wydajność kapitału w krajach rozwiniętych gospodarczo pozostaje bowiem nadal wyższa niż w krajach słabo rozwiniętych. Przyczyną tego są czynniki wpływające niejednolicie na wydajność kapitału w obydwu grupach krajów. Dotyczy to zwłaszcza oddziaływania infrastruktury gospodarczej, kwalifikacji pracowników, kultury technicznej, postępu technicznego itp.
W efekcie przepływ kapitału w skali międzynarodowej nie prowadzi do zasadniczych zmian w strukturze MPP, co najwyżej koryguje ten podział na niektórych odcinkach i w wybranych krajach.
Drugą grupę czynników MPP stanowią czynniki techniczne.
Wpływ czynników strukturalnych na MPP z biegiem lat się zmniejsza, natomiast wzrasta rola czynników technicznych. W efekcie ulegają przeobrażeniom kierunki MPP i zmieniają się kraje odgrywające rolę w tym podziale. Przyczyną tego jest rewolucja naukowo - techniczna.
Skutki rewolucji naukowo - technicznej dla międzynarodowego podziału pracy.
„Wpływ rewolucji naukowo technicznej na MPP wynika z kilku ważnych przyczyn:
zastąpienie tradycyjnych kryteriów kształtowania kierunków MPP czyli różnic w zasobach czynników produkcji - nowymi kryteriami, a mianowicie różnicami w wydajności i kapitału.
Możliwość kreowania postępu naukowo - technicznego i w ślad za tym kierunków MPP
Wysokie koszty przeobrażeń naukowo technicznych. Dlatego uczestnikami tych przeobrażeń mogą być tylko kraje bogate o rozwiniętej infrastrukturze naukowo technicznej”
Rewolucja naukowo - techniczna może przebiegać w trzech obszarach:
Autonomiczny rozwój nauki
Przepływ postępu technicznego w skali międzynarodowej
Przez integrowanie się poszczególnych krajów w realizacji postępu technicznego.
Możliwość jest szczególnie ważna dla krajów takich jak Polska, krajów średnich i małych mających ograniczone możliwości kapitałowe.
Rewolucja naukowo techniczna może przebiegać w trzech podstawowych formach:
Wymiana informacji naukowo technicznej
Specjalizacja i kooperacja w badaniach naukowo - technicznych
Wspólne badania naukowo - techniczne.
Tradycyjne kształtujące ich podział w MPP nie tylko nie zapewniają ekwiwalentnych korzyści z tego podziału, lecz także nie zapobiegają zacofaniu gospodarczemu.
„Trzecią i ostatnią grupą determinującą MPP są czynniki instytucjonalne. Determinują go przede wszystkim:
Ustrój polityczny
Polityka gospodarcza
Wpływ powiązań instytucjonalnych danego kraju z zagranicą, które znajdują swój wyraz w traktatach i umowach międzynarodowych.”
W śród tych czynników należało by przeanalizować ustrój polityczny państwa. Odgrywa on podstawową rolę determinującą udział danego kraju w MPP. Jedynym ustrojem który otwiera drogę do takiego udziału jest to ustrój demokratyczny. Bo tylko ten ustrój uwzględnia funkcjonowanie gospodarki rynkowej. Daje on gwarancje pewnej stabilizacji i spokojnego rozwoju.
„Polityka gospodarcza jest funkcją ustroju politycznego. Dlatego też w ustroju demokratycznym powinna być ona podporządkowana aktywnemu uczestnictwu w MPP. / nie dotyczy Polski /. Polityka gospodarcza determinuje udział w MPP w długich i średnich okresach, dlatego bo długo okresowo determinuje udział danego państwa w MPP ustrój polityczny.”
Traktaty i umowy międzynarodowe. Mogą mięć dwustronny albo wielostronny charakter. W pierwszym przypadku dotyczą dwóch krajów w drugim zaś zobowiązania dotyczą wielu krajów. Porozumienia wielostronne mogą także dotyczyć udziałów w instytucjach i organizacjach międzynarodowych, takich jak: Światowa Organizacja Handlu, Bank Światowy, Międzynarodowy Fundusz Walutowy, Europejski Bank Rozwoju, Europejska organizacja Współpracy Gospodarczej.
Na MPP mają też wpływ tzw. czynniki koniunkturalne. Mają one z reguły charakter krótkookresowy Bezpośrednio związane są z relacją popytową i podażową na rynkach międzynarodowych. Dlatego w okresie koniunktury, istnieją tendencje do rozwoju handlu światowego w okresie de koniunktury odwrotnie.
„Międzynarodowy obrót gospodarczy to międzynarodowa wymiana gospodarcza. Obejmuje ona pięć elementów:
Międzynarodowa wymiana towarów,
Międzynarodowa wymiana usług,
Międzynarodowe transfery kapitałów,
Międzynarodowe transfery technologii,
Międzynarodowe przepływy siły roboczej.”
Wymiana towarów i usług stanowi najstarszą formę więzi ekonomicznych, które wykształciły się między krajami. Handlem zajmowano się już w starożytności. Jednakże nie zawsze miał on sam taki charakter i spełniał analogiczne funkcje ekonomiczne. Ze względu na swoją niewielką skalę miał ograniczony zasięg, oraz duży stopień ryzyka. Był zjawiskiem incydentalnym nie powiązanym integralnie z funkcjonowaniem gospodarki jako całości. Zmieniło się to w okresie kształtowania się systemu gospodarki światowej. Międzynarodowa wymiana usług ma w tej chwili największe znaczenie. Znaczenie to wynika przede wszystkim z tego że są ściśle związane z postępem technicznym, a przede wszystkim z intensyfikacją powiązań gospodarczych.
Przede wszystkim z postępem technicznym. wzrost międzynarodowych usług nastąpił w skutek wielu czynników.
Skutek wzrostu produkcji towarów
Wzrost zależności
Dysponowanie coraz to większa ilością czasu
Unowocześnienie sektora usług
Zwiększenie możliwości usług na odległość
Wzrost specjalizacji usług
Zakończenie
Podsumowując, podział pracy jest to sposób organizacji procesów produkcyjnych w społeczeństwie, polegający na wyodrębnieniu się grup ludzi zajmujących się wytwarzaniem określonych produktów (społeczny podział pracy), lub wykonujących określone czynności przy wytwarzaniu tego samego produktu (techniczny podział pracy).
Międzynarodowy podział pracy to specjalizacja krajów w produkcji i wymianie towarów, jest kategorią historyczną, szczególną formą społecznego podziału pracy, jego podmiotami są różne organizmy państwowe.
Określa charakter, kierunki i strukturę towarową międzynarodowej wymiany handlowej.
Wymiana międzynarodowa przyśpiesza proces różnicowania i specjalizacji produkcji
Bibliografia
http://studia.korba.pl/sciagi/miedzynarodowe_stosunki_gospodarcze/1,22155,1507,art.html
http://studia.korba.pl/sciagi/integracja_europejska/1,22003,3341,art.html
http://www.opracowania.info/readarticle.php?article_id=3232
http://www.opracowania.info/readarticle.php?article_id=3232
http://www.opracowania.info/readarticle.php?article_id=3232
http://www.sciaga.pl/tekst/27096-28-miedzynarodowe_stosunki_gospodarcze
http://notatki.e-klasa.info/tag/msg/
13