Ocena ekonomiczna programów zdrowotnych

Zakres ocen ekonomicznych programów zdrowotnych

• zależy od tego czy bada się jednocześnie koszty i konsekwencje alternatywnych programów oraz czy

• porównuje się dwie lub więcej alternatyw.

• Stąd analizy ekonomiczne programów zdrowotnych możemy podzielić na dwa zasadnicze rodzaje:

• analizy częściowe i

• pełną analizę ekonomiczną

W ramach analiz częściowych wyróżniamy:

• opis wyników oraz/lub opis kosztów,

• bada się tylko wyniki usługi lub programu zdrowotnego lub ocenia się tylko koszty;

• opis kosztów i wyników,

• analizuje się zarówno wyniki, jak i koszty pojedynczej usługi lub programu zdrowotnego;

• analizę skuteczności lub użyteczności oraz/lub analizę kosztów,

• porównuje się dwie lub więcej możliwości, ale nie bada się jednocześnie kosztów i wyników każdej z alternatyw, również można badać tylko koszty alternatyw.

Pełna analiza ekonomiczna obejmuje:

• analizę minimalizacji kosztów (CMA - cost minimization analyses),

• ocena ekonomiczna polega na poszukiwaniu procedury o najniższym koszcie realizacji;

• - analizę efektywności kosztów,

• przeprowadzamy wtedy, gdy koszty są powiązane z pojedynczym wspólnym efektem, którego znaczenie jest odmienne w alternatywnych programach;

• - analizę użyteczności kosztów (CUA - cost utility analyses),

• w badaniach wykorzystuje się użyteczność jako miarę efektów programów zdrowotnych a wyniki analizy wyraża się jako koszt gwarantujący jeden rok życia w pełnym zdrowiu lub lata życia skorygowane o jakość dzięki realizacji określonego programu;

• - analizę wydajności kosztów,

• są to analizy, których miarą efektów i wyników porównywanych alternatyw są wartości w wyrażeniu pieniężnym.

Ogólna charakterystyka stosowanych w praktyce ocen z zakresu ekonomiki ochrony zdrowia

Tabela 1. Rodzaje ekonomicznych analiz programów zdrowotnych

Nie	Nie		Tak
		Badane tylko konsekwencje	Badane tylko koszty
		Analiza częściowa		Analiza częściowa Opis kosztów i wyników
		Opis wyników	Opis kosztów
	Tak	Analiza częściowa		Pełna analiza ekonomiczna
		Analiza skuteczności lub użyteczności	Analiza kosztów	Analiza minimalizacji kosztów Analiza skuteczności kosztów Analiza skuteczności kosztów Analiza wydajności kosztów

Rachunek kosztów w ochronie zdrowia

Koszt (cost)

• wielkość nakładów zużytych do realizacji danego programu zdrowotnego i w konsekwencji uzyskania określonego wyniku

Etapy obliczania kosztów

• z punktu widzenia szpitala

• z punktu widzenia pacjenta

• z punktu widzenia płatnika

• społeczny punkt widzenia

Pacjent:

• Koszty transportu

• Koszty leków

• Opłaty z własnej kieszeni

Płatnik:

• Koszty leków

• Koszty hospitalizacji

• Koszty leczenia ambulatoryjnego

Szpital

• Koszty hospitalizacji

Społeczeństwo

• Koszty transportu

• Koszty leków

• Koszty hospitalizacji

• Koszty leczenia ambulatoryjnego

Rodzaje kosztów

• Koszty pośrednie
  Koszty bezpośrednie
  medyczne
  niemedyczne

• Koszty niemierzalne (niewymierne)

Koszty bezpośrednie (direct costs)

1) medyczne (direct medical costs)

• leki

• środki opatrunkowe

• badania diagnostyczne

• koszty pracy personelu
  medycznego (konsultacje lekarskie,
  opieka pielęgniarska)

• leczenie skutków ubocznych

• edukacja

2) niemedyczne(direct non-medical costs)

- transport
- opieka nad chorym
- specjalna dieta

Koszty pośrednie (indirect costs)

- nieobecność w pracy
- zmniejszenie wydajności pracy
- utracony czas
- utracone zarobki
- skutki choroby np. przedwczesna śmierć

Koszty niewymierne (intangible costs)

- koszty związane z subiektywnymi odczuciami chorego
• cierpienie, ból
• ograniczenie aktywności
• pogorszenie jakości życia

Rodzaje kosztów: stałe, zmienne.

• Koszty stałe (fixed costs)
  - nie zmieniają się w zależności od
  uzyskiwanego wyniku i od liczby chorych
  - zaliczamy do nich:
  * pensje personelu
  * koszty budowy i amortyzacji szpitala lub przychodni
  * wyposażenie trwałe

Koszty zmienne (variable costs)

• koszty związane z liczbą udzielanych świadczeń
  * koszty leków
  * koszty środków opatrunkowych

• Koszt całkowity = koszty stałe + koszty zmienne

Koszt marginalny (marginal cost)

• zmiana w całkowitym koszcie, wynikająca z uzyskania dodatkowej jednostki wyniku np. koszt dodatkowego testu, badania, leku

Koszt inkrementalny (incremental cost)

• różnica w kosztach pomiędzy dwoma porównywanymi programami.

Koszt przeciętny

• koszt całkowity podzielony przez liczbę jednostek (usług)
  

Koszt alternatywny (opportunity cost) (koszt utraconej okazji)

• - wartość alternatywy, którą tracimy realizując dany program
  

• w przypadku opieki rodziny np. koszt utraconych potencjalnych zarobków
  

Koszt nabycia (aquisition cost)

• cena nabycia leku, przyrządu lub usługi
  medycznej przez instytucję lub osobę

Identyfikacja i pomiar zużytych zasobów

• Identyfikacja:

dokładny opis badanej choroby/ procedury, wraz z określeniem zużywanych zasobów (np. materiałów medycznych, leków) oraz wskazaniem, które zasoby należy mierzyć i oceniać oddzielnie, a które szacować w sposób bardziej ogólny

2. Pomiar zużytych zasobów

w badaniach klinicznych i obserwacyjnych na podstawie baz danych

Metoda mikrokosztów (micro-costing)

polega na zebraniu szczegółowych danych o zasobach zużytych w czasie leczenia daną procedurą od każdego pacjenta z osobna
Informacje najczęściej zbierane są w randomizowanych badaniach klinicznych lub obserwacyjnych

Metoda kosztów ogólnych (gross- costing)

polega na oszacowaniu kosztu zdarzenia

zdarzenie może zawierać jeden lub kilka składników np. hospitalizację, leki, koszty składników, którymi często są ceny administracyjne są sumowane jako koszt zdarzenia

• określenie jednostek zużytych zasobów np. dla hospitalizacji - ilość dni spędzonych w szpitalu, dla leków - ilość dawek,

• określenie wartości pieniężnej zużytych zasobów na podstawie:

• a. listy standardowych kosztów
  

• b. wyników badań lub taryfikatorów opłat
  

• c. bezpośrednia kalkulacja

• Bezpośrednia kalkulacja

metodą „z góry-w dół”
metodą „z dołu-do góry”

Bezpośrednia kalkulacja metodą „ z góry-w dół”

• polega na wykorzystaniu danych finansowo-administracyjnych ośrodka, w którym prowadzone jest badanie
  

Bezpośrednia kalkulacja metodą „z dołu-do góry”

polega na gromadzeniu danych o zużyciu zasobów od każdego chorego

Metody pomiaru zużytych zasobów w celu obliczenia kosztów bezpośrednich

• czas pracy personelu medycznego

• leki (średnia cena hurtowa)

• opieka lekarska (cena rynkowa)
  opieka szpitalna (ogólny dzienny koszt opieki medycznej,

• oddzielenie usług rutynowych i dodatkowych, stawki opłat dla grup diagnostycznych)
  

Metody pomiaru zużytych zasobów w celu obliczenia kosztów pośrednich

• metoda kapitału ludzkiego (human capital approach) polega na szacowaniu wartości potencjalnej utraty produktywności lub potencjalnej utraty zarobków w wyniku choroby
  

Metoda kosztów frykcyjnych (friction cost method)

• opiera się na założeniu, że wartość utraconej w wyniku choroby produktywności zależy od czasu potrzebnego do przywrócenia wyjściowego poziomu produktywności

• 5. Dyskontowanie (discounting)
  6. Analiza wrażliwości (sensitivity analysis)

Ocena ekonomiczna i rachunek kosztów

4/4

Czy porównuje się dwie lub więcej alternatyw?

---