Socjologia wychowania - dr Jadwiga Plewko

Socjologia wychowania - dział wychowania - szeroko pojęty dział zajmujący się wychowaniem, rozpatruje instytucje wychowawcze: rodzina, szkoła, grupa rówieśników, pozaszkolne instytucje kulturalne i oświatowe.

Zakres:

• wpływ i czynności wychowawcze w środowiskach, grupach i instytucjach

• przebieg procesu uspołeczniania

Znaniecki wyodrębnił wychowanie jako serię różnych zjawisk społecznych - i uznano socjologię jako dyscyplinę naukową (odrębną naukę)

Wychowanie - proces przygotowania jednostek do aktywnego uczestniczenia w życiu społecznym i kulturze.(przynależność do grup pierwotnych - rodzina, szkoła, kościół)

Czynność społęczna-wychowujące społeczeństwo - wychowanie wydziela się z różnych wpływów na zasadzie czynności społecznej czyli czynności wychowawczej.

Podmiotem czynności społecznej są ci, których zamiarem jest przygotowanie nowej jednostki do życia w kulturze, przedmiotem czynności społecznych zaś ci którzy są przygotowywani do życia w kulturze.

Podstawowa funkcja wychowania to funkcja społeczna przygotowująca do życia

- społeczne warunki wychowawcze

- społeczny przebieg wychowania

Środowisko wychowawcze - płaszczyzna wychowania.

Stosunek wychowawczy - wzajemne oddziaływanie wychowawca - wychowanek

Formy rozwojowe

- przedszkolna

- szkolna

- praca

- zakończenie aktywności zawodowej

I Stanisław Kowalski - Napisał „socjologia-wychowanie w zarysie”

WYCHOWANIE to działalność spontaniczna, bezplanowa, transmisja treści kulturowych z pokolenia na pokolenie-naśladownictwo pokoleniowe. Jest to działalność bezrefleksyjna, proces zgodny z podstawowymi regulatorami współżycia społecznego- z normami i wartościami.

System wartości jest podstawą do budowania norm, a wzory zachowań wypływają z tych norm ogólnie przyjętych. Istnieją normy moralne, społeczne, obyczajowe, prawne, religijne i kulturowe.

WYCHOWANIE CELOWE to działalność planowo zorganizowana, wychowanie zinstytucjonalizowane

Te dwa typy wychowania przenikają się, uzupełniają, wpływają na siebie. Procesy te zachodzą w mikrostrukturach i makrostrukturach.

ŚRODOWISKO WYCHOWAWCZE-uwarunkowanie wpływów środowiska mikro i makro na procesy wychowawcze

ROLA RODZINY:

- rodzina jako środowisko uspołeczniania dzieci-socjalizacji

- rodzina-środowisko wychowawcze, proces akulturacji

- rodzina wytwarza dojrzałość społeczną

II Jan Szczepański

WYCHOWANIE-proces społeczny przygotowujący do życia w społeczeństwie. Kierowanie procesem rozwojowym jednostki, po to, aby osiągnęła ona cechy uważane za pożądane do realizowania działań określonych grup społecznych.

WYCHOWANIE prowadzi do personalizacji wychowanka. Jest to aktywne i selektywne przejęcie przez jednostkę wzorów zachowań, orientacji, wartości, dóbr kulturowych, norm, ról społecznych

Jest to proces celowy-wychowawca stawia sobie cel- ideał wychowawczy

IDEAŁ WYCHOWAWCZY - OSOBOWOŚĆ SPOŁECZNA-kulturowy ideał osobowości + jaźń subiektywna + jaźń odzwierciedlona + role społeczne danej osoby

Wychowanie z zewnątrz + samowychowanie

Proces wychowania zawiera się w procesie socjalizacji

WYCHOWANIE MORALNE

- kształtowanie wartości humanistycznych

- hierarchizacja norm w społeczeństwie

- podejmowanie oddziaływań wychowawczych, które przygotują wychowanka do świadomego, krytycznego wyboru wartości kulturowych i wzorów postępowania pozwalających na rozwój własnej osoby

HOMO ELIGENS- jednostka dokonująca świadomych wyborów, zmieniająca rzeczywistość, stwarzająca warunki do wzrostu własnej osobowości.

ZJAWISKO PUSTKI- brak celu, zainteresowań, brak konkretnego kierunku rozwoju zainteresowań

* Proces socjalizacji

Socjalizacja- uspołecznienie, przygotowanie do życia w społeczeństwie, od niemowlęctwa do śmierci, proces zachodzący spontanicznie, na który mają wpływ wszyscy otaczający jednostkę poddawaną procesowi socjalizacji, proces wymiany informacji zwrotnych.

Fazy procesu socjalizacji:

• etap socjalizacji pierwotnej (dzieci)- „ZNACZĄCY INNI”- rodzice, nauczyciele

• etap socjalizacji wtórnej (od okresu dojrzewania, do śmierci) - „UOGÓLNIONY INNY” (nie tylko osoby, ale i doświadczenia życiowe, wszystko co poza mną uczy i daje możliwość obiektywnego sprawdzania prawdy)

odmiany socjalizacji:

• kontrsocjalizacja- wdrożenie do ról dewiacyjnych lub przestępczych (niezgodnie z ogólnie przyjętymi normami)

• resocjalizacja- zmienianie dotychczasowych postaw

• proces „zamrażania” i proces „odmrażania”

• zachwianie osobowością człowieka,

• przyjęcie alternatywnych opinii, postaw

• zagwarantowanie poczucia bezpieczeństwa

• wprowadzanie właściwych norm i postaw

• warunkiem jest aprobata społeczna- umacnia ona resocjalizację

• akulturacja- proces podobny do resocjalizacji, ale polega na dopasowaniu się do innej kultury, obyczajów i systemu wartości

• socjalizacja antycypująca- przyswajanie wzorów grupy, do której się nie należy, a jedynie pragnie należeć (to pozytywna grupa odniesienia)- pozowanie na członka danej grupy

• socjalizacja odwrotna- w warunkach szybkich zmian kulturowych- odwrócenie ról- młodsze pokolenie uczy starsze

• socjalizacja poznawcza- nauka poznawania rzeczy i czynności- jak co robić,

• socjalizacja emocjonalna- dojrzewanie emocjonalne

• socjalizacja moralna- wartości, normy współżycia z ludźmi, właściwe reakcje

cechy instytucji socjalizujących ( szkoła itp.)

• utrzymywanie bliskich związków emocjonalnych - czynnik integrujący w procesie wychowawczym

• częste i trwałe, znaczące i nieprzypadkowe kontakty społeczne,

• instytucje lub osoby znaczące- rola autorytetów

Cele socjalizacji

• transmisja kultury między pokoleniami- transmisja treści kulturowych (kumulacja treści kulturowych i wiedzy)

• przekaz zasad i ładu porządku publicznego

Strukturalny model warunków socjalizacji:

Płaszczyzny	Komponenty-struktury
- całe społeczeństwo	Struktura ekonomiczna, prawo, gospodarka
- instytucje	Wojsko, szkoła, praca rodziców, kościół, środki przekazu-media publiczne
- interakcje i czynności	Nauka w szkole, komunikacja z innymi, relacje
- podmiot	Nastawienie, postawa wobec procesu socjalizacji, struktura emocjonalna, potencjał intelektualny, nastawienia, przyjmowanie treści

Naturalne fazy rozwoju człowieka w procesie socjalizacji (ontogeneza- rozwój jednostki postępujący z wiekiem)

Fazy	wiek	Przejście
- niemowlęctwo	0-1	-------
- wczesne dzieciństwo	2-4	rodzina, żłobek, przedszkole, niania
- dzieciństwo	5-12	szkoła
- młodość	13-?(35)	podjęcie pracy, migracje zarobkowe, dalsza edukacja, założenie rodziny
- wiek dojrzały	?- 65	stabilizacja
- starość	65- ?	wygaszenie aktywności

funkcje szkoły:

• funkcja stratyfikacyjna

• funkcja wychowawcza

• funkcja dydaktyczna

• funkcja socjalizacyjna

* Fenomen pokolenia

Pokolenie- zbiorowość ludzi, którzy doświadczyli takich samych wydarzeń historycznych- o wspólnych przeżyciach (przełomowe wydarzenia typu wojny, wydarzenia polityczno-gospodarcze o zasięgu co najmniej ogólnokrajowym powodują wspólne przeżycia dla całej zbiorowości)

Pokolenie wyróżniamy na podstawie wspólnych cech - w Polsce:

• pokolenie przedwojenne (II wojna światowa)

• etos patriotyczny - klimat przywiązania do wartości patriotycznych

• konserwatyzm

• bieda i trudności bytowe

• pokolenie października'56 - pokolenie „kolumbów”, ideowców

• trauma po wprowadzeniu nowego ustroju, po okresie stalinizmu

• okres entuzjazmu-możliwość zmian politycznych

• pokolenie marca'68

• ludzie wykształceni, intelektualiści, studenci, nastawieni na zmianę

• buntowali się przeciw istniejącemu ustrojowi

• okres rozczarowania zrywu poprzedników

• pokolenie wielkiej transformacji - pokolenie „japis”

• osoby wchodzące w dojrzałość po przełomie roku `89

• pokolenie „pampersów”- synonim zmian w postawach konsumpcyjnych

• nowa sytuacja społeczno-ekonomicznej - wchodzą na rynek nowe zawody, otwierają się nowe rynki pracy

• pokolenie końca lat 90tych

• trudności na rynku pracy, większe wymagania - wyścig szczurów

• pokolenie stawiające na doświadczenia, zdobywanie go,

• nastawione na pracę kosztem życia rodzinnego

• pokolenie JPII

• cechą wspólną nie jest wiek, wykształcenie, tylko przyjmowanie tych samych wartości, norm, obyczajów i sposobu myślenia

• osoby te przestawiły swoje myślenie zgodnie z wytycznymi papieża

Pokolenia w innych krajach Europy Zachodniej:

• pokolenie przedwojenne

• mniej drastyczne doświadczenia niż u polskiego pokolenia

• konserwatyzm

• wyższe zasoby finansowe nie naruszone przez wojnę

• realizacja własnych zainteresowań

• pokolenie powojennego wyżu demograficznego - lata `50, '60 - hippisi

• rewolucja seksualna - życie w komunie

• bunt przeciw strukturze społecznej

• bez struktur, barier, nie respektowanie zakazów, brak ograniczeń

• rozluźnienie norm moralnych

• alternatywa struktury rodziny-związki gejów, konkubinat

• pokolenie wielkiej szansy

• to pokolenie wytworzyło się po wzroście gospodarczym

• pragmatyzm

• bezideowość

• wartości ekonomiczne

• aspołeczność

• liczy się tylko własna kariera

• pokolenie rozczarowanych

• nie są w stanie odnaleźć się na rynku pracy

• generacja dzisiejszych 20sto latków

• stawiają na rozrywkę, a nie na karierę, pracę

* Wychowanie w rodzinie

Wychowanie - celowe, świadome działanie wychowawcze, konsekwencja działań, działanie zamierzone, wizja osobowości, do której wychowawca zmierza (socjalizacja- działanie spontaniczne, w którym biorą udział wszyscy)

Władza rodzicielska - unormowane przepisami prawo opieki nad dzieckiem, dbałość o rozwój intelektualny, fizyczny, psychiczny, duchowy i społeczny. Obowiązek szkolny zawiera się również w obowiązkach rodziców.

Gdy naruszone są prawa dziecka, zagrożone jego bezpieczeństwo, sąd może podjąć decyzję o zawieszeniu, ograniczeniu, bądź odebraniu praw rodzicielskich rodzicowi dziecka- dla dobra dziecka.

Sieroctwo społeczne- rodzice tych dzieci nie posiadają praw rodzicielskich

Sieroctwo naturalne- rodzice nie żyją

Placówki zastępczo-wychowawcze

• Dom Małego Dziecka (dzieci 0-3lat, możliwość adopcji)

• Dom Dziecka (3-18 lat, możliwość adopcji i rodziny zastępczej)

• Rodzina zastępcza,

typy rodzin zastępczych:

1. rodzina spokrewniona

2. rodzina nie spokrewniona

3. wielodzietna- do 6ciorga „obcych” dzieci

4. rodzina zawodowa-większe wsparcie pieniężne, krótszy okres pobytu

5. rodziny specjalistyczne- dzieci dysfunkcyjne, ze schorzeniami.

6. rodziny adopcyjne- przyjmują dzieci małoletnie,

• Pogotowie opiekuńcze- dzieci powyżej 3 roku życia w ciężkiej sytuacji trafiają tam na czas określony, krótki-do kilku miesięcy, później wracają do domu lub przekazane zostają odpowiedniej placówce wychowawczej

• Domy rodzinne- wioski rodzinne

Style wychowania :

1. styl obojętny- nie stawia się dzieciom wymagań, brak kontroli ze strony rodziców, zapewnienie tylko poczucia bezpieczeństwa

2. styl naiwny- bez wymagań i kontroli, rodzice starają się na siłę wytworzyć kumplowska atmosferę, sytuacje partnerskie, dziecko wychowuje się bez autorytetów, brak autorytetu powoduje, że nie ma możliwości wpływu na dziecko

3. styl paradoksalny - gdy rodzice są wymagający, ale nie dają dzieciom uczuciowego wsparcia

4. styl dojrzały - gdy rodzice stawiają wymagania, ale tworzą też atmosferę dobrą do rozwiązywania problemów, atmosferę dialogu, porozumienia

Postawy rodzicielskie:

1) typologia Slatera

typologia oparta na przeciwstawnych sobie cechach:

• pobłażliwość-surowość,

• tolerancja-brak tolerancji,

• ciepło-chłód,

• uzależnienie od siebie dzieci- separowanie od siebie dzieci

2. typologia Marii Ziemskiej

1. postawy prawidłowe- postawy te budują autorytet

• akceptacja

• współdziałanie (ciągłe zainteresowanie sprawami dziecka)

• rozumna swoboda

• uznanie praw

1. postawy nieprawidłowe

• odtrącenie

• unikanie rozwiązywania wspólnego problemów dziecka,

• nadmierne wymagania

• nadmierna ochrona

---