Działanie czynników środowiskowych - „Patofizjologia” Maśliński i Ryżewski

HAŁAS

- Bodziec o znacznym natężeniu, który może wywoływać szkodliwe następstwa dla zdrowia.

- Wskaźnikiem poziomu jest decybel.

Wpływ na narząd słuchu

• Zmęczenie - czasowe podniesienie progu słuchu (TTS), z powodu zmniejszenia wrażliwości komórek słuchowych.

• Do wywolania tego zjawiska minimum 75 dB

• Im dłużej działa hałas tym TTS jest większe a powrót do normy wolniejszy

• Maskowanie słuchu - zjawisko w którym z dwóch tonów o różnej częstotliwości i natężeniu słyszymy tylko ton silniejszy, słabszy jest zagłuszany.

• Tony niskie zaś tłumią tony wysokie.

• Efekt maskowania wiąże się z chwilowym podniesieniem progu słuchu dla tonu maskowanego.

• Patologicznym następstwem jest - GŁUCHOTA

• Intensywny, nagły, krótki hałas

• Wielokrotny o poziomie wyższym niż 90 dB

• Uszkodzenie nieodwracalne

• Trwałe uszkodzenie słuchu zawiera się zwykle w paśmie 1-6 kHz, utrudniając rozumienie mowy, pogłębia się z biegiem lat.

• „głuchota starcza” - wraz z wiekiem podwyższenie progu słuchu

• poziom nie przekraczający 75 dB nie stanowi zagrożenia.

Wpływ na reakcje pozasłuchowe

• układ krążenia - zmiany już od 70 dB

• chwilowe przyspieszenie częstości skurczów serca

• obniżenie pojemności wyrzutowej

• podwyższenie wartości ciśnienia tętniczego

• zwężenie obwodowych naczyń krwionośnych, pogarszając ukrwienie skóry i błon śluzowych - krótkotrwały dzwięk

• pogarsza ukrwienie części korowej nerek

• zmniejsza przepływ mózgowy

• zwiększenie oporu obwodowego

• obniża stężenie magnezu w RBC ! Za przypuszczalny mechanizm rozwoju nadciśnienia u ludzi narażonych na hałas uważa się niedobór jonów Mg.

• wywołuje

• hipokaliemie

• hiperglikemie

• eozynofile

• układ dokrewny

• wpływa na nadczynność gruczołu tarczowego

• wpływ na stężenie hormonów nadnerczy, płciowych

• Oko

• 110 dB wpływa na napięcie mięśni rzęskowych, mięśni gałki ocznej utrudniając postrzeganie obrazów.

• Pogorszenie ukrwienia siatkówki ogranicza pole widzenia, zmniejsza percepcje barw (zwłaszcza czerwonej), pogarsza widzenie nocne.

• Przewód pokarmowy

• Długotrwałe narażenie na hałas zmniejsza sekrecje, osłabia perystaltyke.

• Przyczynia się do wrzodów żołądka i dwunastnicy.

ULTRADŹWIĘKI

- Fala akustyczna o częstotliwości powyżej 16 kHz, leżąca poza możliwością odbioru tego bodźca przez człowieka.

Działanie wysokich częstotliwości

• Rozprzestrzenianie się w tkankach wywołuje zmiany ciśnienia powodując swoista mikrowibracje - podstawę zmian cieplnych i chemicznych.

• Największe przegrzanie na granicy ośrodków niejednorodnych np. nerw i włókno mięśniowe - podstawa leczniczego stosowania ultradźwięków.

• Skutek uboczny - nieznaczne zapalenie wysiękowe skóry i rozszerzenie naczyń limfatycznych i krwionośnych

• W mięśniach - nasilenie procesu fosforyzacji i glikolizy

• Mogą wywoływać zaćme w oku - duże natężenie

Działanie niskich częstotliwości

• Działanie szkodliwe powyżej 110 dB

• U osób narażonych - małe stężenie białek osocza, glukozy, duże stężenie cholesterolu i lipidów całkowitych.

• Spadek ilości glikogenu w wątrobie

• Wzrost oddychania tkankowego o 30-40% - hipoglikemia

• Wzrost hormonów przysadki, tarczycy, nadnerczy

• CHOROBA ULTRADŹWIĘKOWA - u osób narażonych na dźwięki w zakresie 16-65 kHz i poziomie 110-148 dB

• Objawy wegetatywne

• Bóle głowy

• Uczucie szumu i ciężkości głowy

• Stałe uczucie zmęczenia

• Zaburzenia snu

• Zmiany strefy emocjonalnej

• Nieprawidłowy EEG - jest to zespół podwzgórzowy

• Zaburzenia łaknienia

• Okresowe podwyższenie temperatury ciała i wahania ciśnienia tętniczego

• Zaburzenia równowagi wraz z uczuciem nieważkości

INFRADŹWIĘKI

- Drgania akustyczne o częstotliwości leżącej poniżej możliwości odbioru, tj. mniejszej niż 16 kHz.

- dolegliwości subiektywne - zmęczenie, bóle i zawroty głowy, uczucie chwiania, skłonność do omdleń, osłabienie, zaburzenie snu, drażliwość. Czasem drżenie rąk i dermografizm.

Wpływ na narząd słuchu

• Po 15min na fale o natężeniu 135 dB i częstotliwości mniejszej niż 10 Hz - nieprzyjemne uczucie drgania błony bębenkowej, uczucie ucisku i tępego bólu.

Działanie na inne narządy

• Wibrowanie narządów wewnętrznych

• Niższe napięcie mięśni szkieletowych

• Przyspieszenie oddychania

• Wzrost ciśnienia skurczowego

• OCZOPLĄS PIONOWY

• Mogą być powodem śmierci przy dużych wartościach - obrzęk płuc i zatrzymanie czynności oddechowej.

Wibracja

• Wywołuje zmiany dotyczące układu autonomicznego, głównie części współczulnej - zaburzenia mechanizmów regulujących napięcie ściany naczyń krwionośnych.

• Wibracja ogólna

• Przekazywanie drgań z podłoża wzdłuż osi ciała, angażując kręgosłup.

• Elementy chrzęstne kręgosłupa możliwość tłumienia drgań

• Spłaszczenie tarcz międzykręgowych, bóle w okolicy krzyżowo-lędźwiowej

• Zaburzenia widzenia

• Zaburzenia gospodarki węglowodanowej

• Wibracja miejscowa

• Zmiany w układzie krążenia, nerwowym oraz ruchowym.

• Zaburzenia w narządzie ruchu

• Rozrzedzenie lub zagęszczenie struktury kostnej

• Zniekształcenie nasad kości

• Torbiele kostne

• Ogniska osteoporozy, martwicy jałowej

• Wysięk w torebce stawowej, zapalenie pochewki ścięgnistej, zwapnienie więzadeł

• Zaburzenia w układzie krążenia

• Zmiany - 50 kHz i wyższe

• Napadowy skurcz naczyń obwodowych, najczęściej palców rąk traktowany jako objaw Raynauda

• Bladość czasem przechodzi w zasinienie.

• Objawy te występują w ikresie wypoczynku, często w nocy

• Obniżenie napięcia ściany naczyniowej zwłaszcza drobnych tętniczek przyczynia się do utrzymania niskich wartości ciśnienia tętniczego krwi. Towarzyszy temu bradykardia.

• Zaburzenia w układzie nerwowym

• Zaburzenia czucia bólu i wibracji

• Z czasem u części chorych zespół rzekomonerwicowy

• Bóle głowy

• Drażliwość

• Bezsenność

• Drżenie rąk

• Nasilenie odruchów

• Dermografizm

• Zaburzenia przedsionkowe

• Złe znoszenie wstrząsów podczas jazdy

• Zwiększona pobudliwość błędników

• Choroba wibracyjna

• Zespół rzekomonerwicowy

• Zmiany w innych układach

• Zwiększone wydalanie mediatorów adrenergicznych

• Dysproteinemie

• Mechanizm alergicznych procesów demielinizacyjnych w nerwach obwodowych

• Pod wpływem chłodu proces aglutynacji wraz ze zwiększona lepkością krwi

• Zaburzenia w układzie pokarmowym

• Nieżyt błony śluzowej

• Pogorszenie wchłaniania pokarmu

• Czynność gruczołów żołądka jest osłabiona

• Skurcz przewodów żółciowych i trzustkowych

• Nieprawidłowa czynność wydzielnicza trzustki i odtruwająca wątroby

ZMIENIONE CIŚNIENIE ATMOSFERYCZNE

- Człowiek może znosić ciśnienie do 1820 kPa (18 atm).

Choroba Kesonowa

• Oprócz narkotycznego działania azotu, duże znaczenie w rozwoju stanu chorobowego w hiperbarii ma rozpuszczenie się azotu w tkankach i płynach ustrojowych.

• Rozpuszczalność azotu w tkance tłuszczowej jest 5-krotnie większa niż w osoczu.

• Po wysyceniu tkanek podczas nurkowania szybkie zmniejszenie się ciśnienia atmosferycznego uwalnia gazy rozpuszczone we krwi i tkankach (szczególnie azotu) które uwalniają się w postaci pęcherzyków.

• Pęcherzyki pozanaczyniowe drażnią zakończenia nerwowe, powodując ból.

• Pęcherzyki osoczowe swobodnie płyną w strumieniu krwi lub w połączeniu z lipidami i białkami tworzą emulsję, przyklejając się do ścianki błony wewnętrznej. Na nich z kolei osadzają się krwinki i płytki krwi co wywołuje aglutynację, w rezultacie prowadząc do utworzenia skrzepliby.

• Skrzepliby narastają powoli co jest przyczyną postępowania choroby. Dlatego objawy choroby kesonowej narastają powoli po zaistniałej dekompresji.

• Wysokie ciśnienie atmosferyczne powoduje zmniejszenie RBC w wyniku ich przyspieszonego niszczenia w wątrobie i śledzionie w związku ze zwiększonym ciśnieniem cząstkowym tlenu. Z tego względu u osób pracujących w kesonach notuje się niedokrwistość, którą pogłębia jeszcze hydremia.

• Stopień uszkodzenia zależy od wielkości hiperbarii i szybkości dekompresji.

• Ze względu na tworzenie się pęcherzyków w różnych miejscach - różne postacie choroby

• Postać kostno - stawowa

• Silne bóle w stawach, poprzedzone mrowieniami i osłabieniem siły w kończynach dolnych

• Postać przewlekła - rozwój aseptycznej martwicy kości

• Z czasem w kościach torbiele i rozrzedzenia struktury beleczkowej

• Stopniowe wydalanie pęcherzyków gazu - objawy subiektywne maleją

• Ogniska martwicy otoczone przewapnieniami co w RTG daje obraz pseudotorbieli

• Stężenie wapnia i fosforu oraz aktywność fosfatazy zasadowej są prawidłowe

• Zaburzenia są następstwem zatorów powodujących zmiany miejscwe

• Postać mózgowa

• Spowodowana zatorami w różnych naczyniach

• dając objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych

• niedowładów połowicznych

• zaburzeń widzenia

• w postaci rdzeniowej - może powstać poprzeczne uszkodzenie rdzenia z porażeniami kończyn.

• Zespół Meniere'a

• Związany ze zmianami ciśnienia atmosferycznego (dekompresji)

• Uwarunkowania ucha wewnętrznego są przyczyną częstego pojawienia się urazu ciśnieniowego

• Podobne zaburzenia dotyczą zatok przynosowych.

PORAŻENIE PRĄDEM ELEKTRYCZNYM

- Uraz elektryczny

- Następstwa zależą od - czy stały, zmienny (groźniejszy), natężenie, napięcie, oporność tkanki.

- najgroźniejszy 80 mA - 3 A, prąd zmienny 220 lub 380V

Wpływ

• Migotanie komór z zatrzymaniem serca w rozkurczu

• Jeżeli migotanie nie powstanie to krótkie zatrzymanie czynności serca z następczym przyspieszeniem i niemiarowością

• Silny skurcz mięśni międzyżebrowych, wstrzymanie oddechu

• Mózg - przegrzanie i obrzęk, niedotlenienie

• Oparzenie skóry

• 1500-6000V - od martwicy skóry aż do uszkodzeń narządów wewnętrznych i mięśni czy kości - w kościach perły kostne ze stopionego fosforanu wapniowego.

• Martwica kanalików nerkowych - bezmocz

• Późne następstwa - trwałe uszkodzenie nerek, rozedma płuc, parkinsonizm

PROMIENIE JONIZUJĄCE

• Dochodzi do zmiany fizykochemicznych kwasów nukleinowych co z kolei powoduje mutacje chromosomowe i genowe.

• Pełen obraz choroby po napromieniowaniu całego ciała dawką 200 remów.

• Postać ostra - dawka powyżej 450 remów

• Postać przewlekła - wielokrotnie małe dawki

• Jonizacja składników komórki, wody wewnątrzkomórkowej, powstanie nadtlenków wodoru i związków silnie redukujących - unieczynnienie enzymów, denaturacja białek, uszkodzenie błon komórkowych.

• Okres I - bezobjawowy

• Okres II - znamiona uszkodzenia szpiku i węzłow limfatycznych

• Spadek liczby limfocytów, płytek i retikulocytów

• Okres III - pełen obraz choroby

• Zaburzenia krzepnięcia

• Zaburzenia układu pokarmowego

• Uszkodzenie nabłonka jelitowego

• Zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej

• Pogorszenie wchłaniania pokarmów, poźniej do toksemii

• Uszkodzenie OUN

• Dysfunkcje neurocytów

• Uszkodzenie astrogleju

• Zaburzenia przepuszczalności bariery krew-mózg

• Niedokrwistość plastyczna

• Limfocytopenia

• Leukopenia

• Skaza krwotoczna

• Astenia ze wzmożeniem odruchów głębokich, drżeniem rąk i zaburzeniami naczynioruchowymi.

PROMIENIOWANIE NIEJONIZUJĄCE

1. Promieniowanie Mikrofalowe

• Działanie - zwiększenie temperatury tkanek narażonych na ten rodzaj energii promieniowania, ze względu na przekształcenie pola elektromagnetycznego w ciepło.

• Im mniejsza grubość przestrzeni tym podwyższenie temperatury tkanek większe.

• Wrażliwe tkanki mało ukrwione - utrudnione oddawanie ciepła

• Punkcikowi zmętnienie w soczewce, z czasem zaćma.

• Łzawienie oraz światłowstręt

• Wydzielina i przekrwienie spojówek

• Choroba mikrofalowa

1. Dotyczy układu nerwowego

2. Ogólne osłabienie z nadmierna sennością

3. Upośledzenie pamięci

4. Bóle głowy

5. Wagotomia zwłaszcza do układu krążenia

6. Bradykardia z niskim ciśnieniem tętniczym

7. EEG - zaburzenia rytmu alfa, spłaszczenie zapisu, pojawienie się fal patologicznych

8. Niedoczynność nadnerczy i tarczycy

8. Zwiększa się liczna retikulocytów i limfocytów

Promieniowanie Nadfioletowe

• Część widma elektromagnetycznego w zakresie 100 - 400 nm a znajdującego się między światłem widzialnym a miękkim promieniowaniem rentgenowskim.

• Źródło - światło słoneczne i światło łukowe

• Działanie pośrednie - powstanie ozonu

• Wpływa bakteriobójczo

• Przyspiesza tworzenie melaniny

• Pobudza tworzenie witaminy D3

• Duża dawka jest szkodliwa, a narządy krytyczne to skóra i oko.

• UV-A 320-340 kilkaset razy mniej skuteczne niż UV-B

• UV-B 280-320 - przyczyna oparzeń słonecznych i nowotworów skóry, obniża odporność organizmu, uaktywnia różne wirusy w tym HIV, opryszczki czy brodawczakowate, przyspiesza proces starzenia.

• Stan zapalny - rumień fotochemiczny

• Po ustąpieniu rumienia nasila się w tym miejscu gromadzenie barwnika - mechanizm ochronny, zgrubieniu ulega naskórek

• Hematoporfiryna - endogenny związek fotouczulający

• Niedobór niacyny w organizmie jest przyczyną fotochemicznego zapalenia skóry.

• Oko - zapalenie rogówki i spojówki a także uszkodzenie siatkówki. Obrzęk spojówki oka z tworzeniem się drobnych pęcherzyków, wysięk w komorze przedniej, w rogówce drobne ubytki nabłonka - pogorszenie się ostrości wzroku.

• Promieniowanie Podczerwone

• Zakres 780-3000 nm

• Silne działanie cieplne, powierzchniowo efekt termiczny lub przegrzanie tkanki.

• W czasie naświetlania powstaje rumień, znika po zakończeniu naświetlania skóry.

• Oko

1. Zmiany patologiczne w soczewce i siatkówce.

2. Rogówka która ma kontakt z łazmi i chłodnym powietrzem nie ulega uszkodzeniu.

3. Nagrzewa się także ciecz wodna komory przedniej - temp wzrost o 0,5C

4. Zaćma (dawniej zaćma hutników) - w przedniej warstwie torebki soczewki i jest podobna do tej z mikrofali.

5. Siatkówka - obrzęk w okolicy plamki, przechodzący w nagromadzenie się barwnika lub w ścieczenie co pogarsza ostrość widzenia.

• Promieniowanie Laserowe

• Promieniowanie elektromagnetyczne 400 - 10 000nm

• Do fotokoagulacji w zabiegach chirurgicznych

• Lasery o małej mocy - do biostymulacji

• Działanie korzystne - zwiększa synteze białek i RNA, wzmaga wydzielanie substancji biologicznie czynnych, zwiększa się fagocytoza.

• Przeciwbólowo - aktywowanie endorfin i prostoglandyn

• Skóra - uszkodzenie od oparzenia do martwicy

• Bardzo wrażliwe jest oko -oparzenie siatkówki, w okolicy plamki szybko wysyca się barwnikiem znacznie ograniczając widzenie w skutek centralnego ubytu .

1

---