art. 95-109 KC P R Z E D S T A W I C I E L S T W O

- dokonywanie czynności prawnej w cudzym imieniu

- umocowanie do działania w cudzym imieniu musi opierać się na ustawie (przedstawicielstwo ustawowe) albo na umowie (pełnomocnictwo)

PRZEDSTAWICIELSTWO USTAWOWE:

- regulowane ustawowo

- np. rodzice przedstawicielami małoletniego dziecka

- często przedstawicielem ustawowym jest sąd

- art. 97 KC

PEŁNOMOCNICTWO

4 przesłanki skuteczności działania pełnomocnika:

• 
  
  Istnienie umocowania
  - jednostronne oświadczenie woli mocodawcy upoważniające do działania w jego imieniu
  - pełnomocnik nie musi wiedzieć, ani zgadzać się z umocowaniem (ono tylko upoważnia, a nie zobowiązuje)
  - przyczyna umocowania (stosunek podstawowy) jest nieistotna dla ważności umocowania
  
  Forma umocowania zależna od rodzaju pełnomocnictwa:
  I. P. OGÓLNE (czynności w zakresie zwykłego zarządu) - zwykła forma pisemna pod rygorem nieważności
  II. P. SZCZEGÓLNE (dla jednej oznaczonej czynności)
  III. P. RODZAJOWE (dla wielu czynności jednego rodzaju)
  
  Zakres umocowania
  - pełnomocnik nie może wykroczyć poza granice umocowania
  - działanie przekraczającego umocowanie albo działającego bez umocowania (rzekomy pełnomocnik = falsus procurator):
  > w przyp. czynności jednostronnej nie wywołuje skutków prawnych, chyba że strona której złożono oświadczenie zgodzi się mimo wiedzy o wadliwości umocowania, a reprezentowany dokona potwierdzenia, chociażby dorozumianego.
  > w przyp. umowy czynność jest skuteczna po potwierdzeniu mocodawcy (skutkującym ex tunc, do tego czasu czynność jest „kulejąca” - negotium claudicans)
  

• Zdolność do czynności prawnych pełnomocnika (przynajmniej ograniczona)

• Czynność musi nadawać się do dokonania przez mocodawcę i pełnomocnika
  - uznanie dziecka i sporządzenie testamentu są niemożliwe do wykonania przez pełnomocnika

• Pełnomocnik musi działać jawnie (poinformować, że występuje w czyimś imieniu pod rygorem nieważności)

Wygaśnięcie pełnomocnictwa:
- zawsze można je cofnąć

- można udzielić pełnomocnictwa nieodwołalnego

- wygasa po śmierci mocodawcy lub pełnomocnika, ale możliwe jest upoważnienie do dokończenia czynności po śmierci mocodawcy

- czynność pełnomocnika po wygaśnięciu pełnomocnictwa jest ważna, chyba że druga strona o wygaśnięciu wiedziała albo z łatwością mogła się dowiedzieć

- po wygaśnięciu pełnomocnictwa pełnomocnik jest obowiązany zwrócić dokument pełnomocnictwa

- od treści stosunku podstawowego (będącego podstawą - przyczyną) zależy, czy pełnomocnik może ustanowić substytutów oraz czy dopuszczalne jest ustanowienie pełnomocnictwa nieodwołalnego lub niewygasającego po śmierci mocodawcy lub pełnomocnika

Art. 109¹ - 109⁹ KC P R O K U R A

def.

- pełnomocnictwo udzielone przez przedsiębiorcę ( wpisanego do rejestru przedsiębiorców, lub na którym spoczywa obowiązek takiego wpisu ) do dokonywania wszelkich czynności prawnych związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa

- udzielone osobie fizycznej o pełnej zdolności do czynności prawnych

cechy:

- udzielana na piśmie pod rygorem nieważności

- udzielenie lub wygaśnięcie prokury przedsiębiorca powinien zgłosić do rejestru przedsiębiorców, gdzie powinien umieścić również wzór podpisu prokurenta

- zgłoszenie o udzieleniu prokury powinno określać jej rodzaj, w przypadku prokury łącznej- także sposób jej wykonywania

- prokurent nie może łączyć prokury z pewnymi funkcjami w spółce

- prokury nie można przenieść, ale prokurent może ustanowić pełnomocnictwo szczególne lub rodzajowe

- może być odwołana w każdym momencie

- wygasa ze śmiercią prokurenta

- wygasa wraz z przekształceniem przedsiębiorcy, otwarciem likwidacji, usunięciem z rejestru, ogłoszeniem upadłości przedsiębiorstwa

- nie wygasa ze śmiercią lub utratą zdolności do czynności prawnych przedsiębiorcy

- prokurent musi posiadać szczególne pełnomocnictwo do:

* zbycia, dzierżawy, leasingu, oddania w używanie przedsiębiorstwa

* zbycia i obciążenia nieruchomości przedsiębiorcy

prokura łączna - udzielona kilku osobom łącznie (czynność skuteczna, gdy jest zgoda wszystkich)

prokura oddziałowa - udzielona dla oddziału przedsiębiorstwa

Art. 10 - 22KC ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH OSÓB FIZYCZNYCH

Czynniki wpływające na zd. do cz. pr. osób fizycznych:

1. WIEK
   poniżej 13 lat - brak
   13 - 18 lat - ograniczona
   powyżej 18 lat - pełna
   

2. UBEZWŁASNOWOLNIENIE CAŁKOWITE
   - w interesie ubezwłasnowolnionego
   - 2 warunki - stan zdrowia (niedorozwój umysłowy, choroba psychiczna, inne zaburzenia psychiczne ), brak możliwości świadomego działania
   - wyznacza się opiekuna (rodzice lub osoba obca)
   UBEZWŁASNOWOLNIENIE CZĘŚCIOWE
   - gdy potrzebna pomoc do prowadzenia spraw
   - wyznacza się kuratora
   

3. WYZNACZENIE DORADCY TYMCZASOWEGO W PROCESIE O UBEZWŁASNOWOLNIENIE
   

4. ZAWARCIE MAŁŻEŃSTWA PRZEZ MAŁOLETNIĄ KOBIETĘ (za zgodą sądu, skutkuje uzyskaniem pełnoletności)

PEŁNA ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH:

- nieubezwłasnowolniony pełnoletni

- małoletnia kobieta przez zawarcie małżeństwa

- możliwość dokonywania wszelkich czynności prawa cywilnego

BRAK ZDOLNOŚCI DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH:

- osoby ubezwłasnowolnione całkowicie

- osoby, które nie ukończyły 13 roku życia

- wszystkie czynności bezwzględnie nieważne, z wyjątkiem umów powszechnie zawieranych w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego, natychmiast wykonywanych („z ręki do ręki”) i niepociągających za sobą rażącego pokrzywdzenia osoby niezdolnej do czynności prawnych

OGRANICZONA ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH:

- młodzież między 13-18 rokiem życia pozostająca pod nadzorem rodziców

- osoby ubezwłasnowolnione częściowo

- reguła: podmioty o ograniczonej zd. do cz. pr. mogą samodzielnie kształtować swoją sytuację prawną
- wyjątek: wymagana zgoda przedstawiciela do dokonywania czynności zobowiązujących i rozporządzających, czynności zobowiązujące i rozporządzające nie objęte zakazem:

- umowy bagatelne (powszechnie zawierane w drobnych bieżących sprawach życia codziennego,

nawet jeśli pociągają za sobą rażące pokrzywdzenie)

- rozporządzanie swoim zarobkiem

- rozporządzanie rzeczami oddanymi osobie ograniczonej w zd. do cz. pr. do swobodnej

dyspozycji przez przedstawiciela ustawowego

- wyjątek: czynność nie może być dokonana nawet za zgodą przedstawiciela ustawowego, np. sporządzenie

testamentu czy uznanie dziecka

ZGODA:

- gdy istnieją wątpliwości co do obiektywizmu przedstawiciela, zgody może udzielić sąd

- wskazane jest udzielenie zgody przed dokonaniem czynności, dopuszczalny wyjątek:

- zgoda ex post w przypadku umów dwustronnych (kontrahent może wyznaczyć przedstawicielowi

termin na zgodę, umowa taka między wyznaczeniem terminu a udzieleniem zgody jest czynnością
„kulejącą” - negotium claudicans, udzielenie zgody skutkuje ex tunc

Art. 82 - 88KC WADY OŚWIADCZENIA WOLI

I. BRAK ŚWIADOMOŚCI LUB SWOBODY DZIAŁANIA

• brak swobody działania - zdarza się nader rzadko (przymus fizyczny)

• brak świadomości działania - podmiot składa oświadczenie woli będąc pozbawionym świadomości działania.

• skutkują bezwzględną nieważnością, nie mogą być konwalidowane

II. POZORNOŚĆ

- gdy ktoś składa oświadczenie woli drugiej stronie i czynność
a) w ogólne nie ma wywołać skutków prawnych - skutkuje nieważnością
b) ma wywołać inne skutki prawne

Czynności ukryte (dyssymulowane) najczęściej są ważne - korzystają one z formy czynności nieukrytej

Z pozornością wiąże się ochrona osób trzecich

Mimo, że B nie jest właścicielem. prawo własności przejdzie z A na C jeśli spełnione są 2 warunki:

- transakcja jest odpłatna

- C działa w dobrej wierze

III. BŁĄD

• niezgodność między obiektywną rzeczywistością a jej odbiciem w świadomości człowieka

• aby był prawnie doniosły musi dotyczyć czynności prawnej i być istotny

• w przypadku, gdy oświadczenie było złożone innej osobie i czynność jest odpłatna, uchylić się od skutków prawnych można tylko wtedy gdy druga strona wywołała błąd, o błędzie wiedziała albo mogła go z łatwością zauważyć

• w przypadku błędu - podstępu, błąd nie musi dotyczyć czynności prawnej ani być prawnie doniosły

• podstęp osoby trzeciej jest jednoznaczny z podstępem strony, jeżeli o podstępie wiedziała i nie zawiadomiła o nim, lub czynność była nieodpłatna

Oświadczenie woli złożone pod wpływem błędu jest ważne, ale strona może uchylić się od skutków prawnych, oświadczenie powinno być złożone na piśmie w ciągu roku od wykrycia błędu

IV. GROŹBA

- zapowiedź wyrządzenia komuś jakiegoś zła, w razie gdyby nie dokonał żądanej czynności prawnej.

- musi być:

• bezprawna

• poważna - duże niebezpieczeństwo

• realna - możność spełnienia

- oświadczenie woli złożone pod wpływem groźby jest ważne, jednak można uchylić się od skutków prawnych przez złożenie na piśmie oświadczenia w ciągu roku od czasu, gdy stan obawy ustał

- testament złożony pod wpływem groźby jest zawsze nieważny, nawet jeśli groźba nie była bezprawna i nie wywołała stanu uzasadnionej obawy.

V. WYZYSK
- dotyczy tylko umów obligacyjnych i polega na tym, że świadczenie jednej strony jest rażąco korzystniejsze od świadczenia drugiej strony, strona pokrzywdzona może domagać się unieważnienia umowy w ciągu dwóch lat od wydania rzeczy

FORMA CZYNNOŚCI PRAWNYCH

Regułą jest dowolność formy. Wyjątki mogą być oparte na ustawie albo umowie.

FORMY SZCZEGÓLNE:

I. ZWYKŁA FORMA PISEMNA
- do zachowania tej formy muszą być spełnione 2 warunki:

a) sporządzenie dokumentu obejmującego treść oświadczenia woli

b) podpisanie go

- podpis powinien być złożony własnoręcznie, powinien identyfikować podmiot, być złożony pod treścią oświadczenia woli, zwolnienie z własnoręczności może być uzasadnione masowością podpisu

- art. 78§2 KC

II. PISEMNA Z DATĄ PEWNĄ

- data pewna jest stwierdzeniem wiążącym także osoby nieuczestniczące w czynności prawnej, że czynność została dokonana w określonym czasie

- czynność prawna ma datę pewną w przypadku:

• stwierdzenia dokonania czynności w jakimkolwiek dokumencie urzędowym - od daty dokumentu urzędowego

• umieszczenia na dokumencie obejmującym treść czynności prawnej wzmianki przez organ państwowy, jednostkę samorządu terytorialnego lub notariusza - od daty tej wzmianki

• śmierci jednej z osób podpisanych na dokumencie - od daty śmierci tej osoby

III PISEMNA Z PODPISEM NOTARIALNIE POŚWIADCZONYM

- notariusz albo powołany do tego organ umieszcza na dokumencie klauzulę stwierdzającą własnoręczność podpisu złożonego przez wskazaną w tej klauzuli osobę

IV. AKT NOTARIALNY

- notariusz spisuje treść podawanych mu do wiadomości oświadczeń stron, współuczestnicząc w redagowaniu dokumentu, a następnie odczytuje go stronom i wraz z nimi podpisuje

- oryginały aktów notarialnych pozostają w biurze notariusza, a strony uzyskują ich wypisy

V. FORMA ELEKTRONICZNA

- wymagana na giełdzie papierów wartościowych

- wymogi:

a) zapis musi mieć postać pliku

b) oświadczenie musi zawierać bezpieczny podpis elektroniczny

c) niezbędne jest zaświadczenie o ważności

- bezpieczny podpis jest szyfrowany, zaszyfrowanie musi charakteryzować autentyczność pisma (tożsamość) oraz integralność tekstu (po sporządzeniu nikt nie modyfikował treści)

- NBP wydaje licencje podmiotom, u których można kupić podpis elektroniczny

SKUTKI NIEZACHOWANIA FORM SZCZEGÓLNYCH CZYNNOŚCI PRAWNYCH

- NIEWAŻNOŚĆ CZYNNOŚCI PRAWNYCH

1. AD SOLEMNITATEM - forma czynności prawnej zastrzeżona pod rygorem nieważności; niezachowanie tej formy powoduje bezwzględną nieważność czynności
   

2. AD PROBATIONEM - forma czynności prawnej zastrzeżona dla celów dowodowych, niezachowanie tej formy powoduje, że niemożliwy jest w sporze dowód ze świadków i z przesłuchania stron,
   chyba że:
   - obie strony wyrażą na to zgodę (wątpliwe)
   - żąda tego konsument w sporze z przedsiębiorcą
   - fakt dokonania czynności zostanie uprawdopodobniony za pomocą pisma
   Ograniczenia ad probationem nie dotyczą stosunków między przedsiębiorcami
   

3. AD EVENTUM - forma czynności prawnej zastrzeżona dla wywołania określonych skutków prawnych. Niezachowanie formy nie powoduje nieważności czynności prawnej, a jedynie niewystąpienie pewnych skutków prawnych.

Strony mogą określić skutki niedochowania formy

Forma pisemna zwykła	inne formy szczególne
można zastrzec
Ad solemnitatem Ad eventum Ad probationem	Ad solemnitatem Ad eventum

Jeżeli strony nie określą skutków niedochowania formy, a obowiązek zachowania formy wynika z ustawy lub umowy, niedochowanie formy skutkuje:

w p r z y p a d k u
formy pisemnej zwykłej	innych form szczególnych
ograniczenia dowodowe [ ad probationem ]	rygor nieważności [ ad solemnitatem ]

nie dotyczy to profesjonalistów

W przypadku profesjonalistów, jeżeli umowa określa formę nie wskazując sankcji za jej niedochowanie, niedochowanie skutkuje nieważnością czynności

Uzupełnienie albo zmiana umowy wymaga zachowania takiej formy, w jakiej była zawarta umowa

Jednostronne odstąpienie albo wypowiedzenie umowy zawsze wymaga formy pisemnej.

Jeżeli umowa została zawarta w zwykłej formie pisemnej - rozwiązanie umowy wymaga takiej samej formy. Jeżeli umowa została zawarta w innej formie szczególnej - rozwiązanie wymaga takiej formy, w jakiej umowa była zawarta.

Na podstawie: KC, „Prawo Cywilne- cz. Ogólna” Zbigniew Radwański, wykłady prof. dr hab. A. Olejniczaka

Forma pochodna (taka, jaką

ma dokonywana czynność)

Inne ograniczenia prokury ze skutkiem wobec osób trzecich
są zabronione

Umowa pozorna, przenosi własność

rzeczy

B

A

sprzedaż

C

---