Sylwia Janusiak
Różne metody pracy z dziećmi w przedszkolu
Renesans pedagogiki Marii Montessori
„Postać Marii Montessori (1870-1952) wzbudza we współczesnym nauczycielu-wychowawcy różnorodne skojarzenia. „Metoda Montessori”, „nowoczesna koncepcja wychowania przedszkolnego z początku XX stulecia”, „kształcenie zmysłów jako cel wychowania”, swoboda w wychowaniu - wyrazem naturalizmu pedagogicznego” - to bardzo częste, pierwsze wypowiadane opinie o M. Montessori” (M. Miksza). u
Maria Montessori stworzyła metodę, która po dziś dzień „święci triumfy”. Celem wychowania było wszechstronne kształcenie zmysłów oraz swoboda w wychowaniu. Wychowanie to nie zamknięty etap. Jest to długa droga, która ma na celu biologiczny i społeczny rozwój dziecka. W sensie biologicznym chodzi o wspieranie naturalnego rozwoju jednostki, a w społecznym o przygotowanie jej w szerszym znaczeniu do życia w społeczeństwie.
Pedagogika M. Montessori jest bezpośrednio skierowana na dziecko, jego potrzeby, na jego spontaniczność, aktywność, samostanowienie oraz dążenie do niezależności od dorosłych. Ważną rolę w rozwoju dziecka odgrywa „urządzenie otoczenia”, w którym dziecko przebywa. Chodzi o to, aby pomieszczenia były estetyczne, funkcjonalne do nauki i zabawy. Należy w nich stworzyć odpowiedni „klimat” do dobrego samopoczucia. Każdemu dziecku należy zapewnić kawałek ławki, szafki, półki czy stolika, gdyż każde potrzebuje „swojego terytorium”. Innym warunkiem w rozwoju jest materiał dydaktyczny, który ma służyć rozwojowi narządów zmysłu i ćwiczeniu mięśni.
Wspólnie z E. Seguinem oraz na podstawie prac I. M. Itarda, M. Montessori stworzyła szereg pomocy do kształcenia dzieci. Podzieliła je na pomoce do praktycznych ćwiczeń dnia codziennego, do kształcenia zmysłów, do edukacji matematycznej i językowej, do wychowania kosmicznego i religijnego. Pomoce umożliwiały realizację programu wychowania przedszkolnego oraz programu klas I - IV szkoły podstawowej. Zadaniem pomocy było dostarczenie dziecku rozmaitych bodźców. Są one odpowiednio zróżnicowane i tak dobrane, aby dziecko mogło samo skontrolować swoją działalność i poprawić błędy.
Sale wypełnione pomocami do kształcenia zmysłów, sale wyposażone w proste sprzęty oraz sale o jednolitej barwie, to miejsca pracy wychowanków Marii Montessori.
Pracę z dziećmi w klasie opartej na metodzie M. Montessori prowadzi jeden nauczyciel. Nauczyciel-wychowawca nie może być tym, który narzuca i każe. Powinien być spolegliwy, uznający pracę dziecka, przychodzący mu z pomocą tylko wtedy, gdy o ową pomoc jest proszony. Zadaniem nauczyciela jest stworzenie otoczenia, które pomoże dziecku wejść w świat, który nas otacza, ale bez przymusu.
W Polsce od końca lat osiemdziesiątych zauważa się coraz większe zainteresowanie tą metodą zarówno w teorii, jak i w praktyce. Zauważa się to w poszukiwaniu alternatywnych dróg w pedagogice przedszkolnej jak i wczesnoszkolnej. Nauczyciele coraz chętniej sięgają po publikacje z tej dziedziny, co daje możliwość stosowania coraz więcej innowacji jak również szukanie trwałych wartości edukacyjnych w pracy z dziećmi.
Metody słowne to:
- rozmowa,
- opowiadanie,
- objaśnienie,
- instrukcja słowna,
- zagadki, przysłowia,
- recytacja,
- inscenizacje utworów.
Metody poglądowe to:
-pokaz,
-wzór,
-przykład
W plastyce pierwsza to metoda swobodnej ekspresji połączona z wykonywaniem przez dzieci prac na dowolny temat. Jest ona wyrazem najbardziej osobistych przeżyć dziecka pozostawiając w jego psychice trwalszy ślad.
Drugą jest metoda zadań inspirujących, koncentrując ekspresję twórczą dziecka na tematyce proponowanej przez nauczycielkę. Zajęcia prowadzone tą metodą mobilizują aktywność dziecka i oddziaływają na motywację, umożliwiając włączenie w ich działalność nowych treści. Stwarza to nowe pole dla ich inwencji, wpływa stymulująco na twórczość.
Wychowanie muzyczne powinno opierać się na następujących formach aktywności dzieci:
Śpiew i mowa,
Ruch przy muzyce,
Gra na instrumentach, aktywne słuchanie muzyki.
opowieść ruchowa
improwizacja ruchowa
ćwiczenia muzyczno- ruchowe
tańce regionalne
inscenizacje ruchową.
Metoda Dobrego Startu (Bon D'epart) - Metoda ma szerokie zastosowanie w rehabilitacji i profilaktyce niepowodzeń szkolnych, bardzo dobrze sprawdza się wśród dzieci młodszych z obniżoną sprawnością grafomotoryczną zaburzoną orientacją w schemacie ciała i przestrzeni Dziecko łącząc różne rodzaje aktywności śpiewa, dotyka, słucha, rysuje, pisze, wykonuje ćwiczenia relaksacyjne i ruchowe. W wyniku tego następuje integracja wzrokowo - słuchowo - dotykowo - ruchowa. Jest to niezbędne do prawidłowego opanowania umiejętności czytania i pisania.
Metoda Batii Strauss - opiera się na:
wykorzystaniu elementów ruchu, tańca, gestów, śpiewu, gry na prostych instrumentach perkusyjnych, stwarzaniu dzieciom możliwości zabawy z muzyką, przez co staje się lubiana i chętnie słuchana, aktywnym słuchaniu łatwo przyswajalnej muzyki poważnej, obcowaniu z nią i czerpaniu z niej tego co najlepsze: piękno, wrażliwość, pomysłowość, muzykalność, uruchamianiu wyobraźni oraz przełamywaniu oporów związanych z publicznym występem,
Metoda KLANZY - pedagogika zabawy- Proponuje ona działania dające członkom grupy możliwość rozwoju w atmosferze zaufania , wzajemnej akceptacji , bez względu na wiek i umiejętności , wyzwala aktywność twórczą i ciekawość , ułatwia kontakty z innymi , ze sobą i otaczającą rzeczywistością . Metody te likwidują lęk , obawę i strach , napięcie mięśni oraz napięcia psychiczne , angażują w działanie całą osobę wszystkie jej zmysły , wyzwalają twórczą aktywność , uczą współpracy z innymi .
Metoda Orffa - rozwija podstawowe uzdolnienia dzieci przez:
odtwarzanie muzyki wokalnej i instrumentalnej
"tworzenie muzyki wokalnej i instrumentalnej
"integrację ruchu, śpiewu, gry na instrumentach i słowa
"realizację ruchową muzyki
Metoda Orffa wykorzystuje żywiołowy zapał dzieci i ich naturalną motoryczność- uczniowie sami tworzą muzykę, rozwijają swą fantazję i pomysłowość przy improwizowaniu komponują własne ilustracje do słuchanej melodii lub rytmu.
Metoda Labana - Cechą charakterystyczną metody jest odchodzenie od ruchu odwzorowanego, na rzecz ruchu podejmowanego zgodnie z własną inwencją twórczą, fantazją, doświadczeniem.
Metoda Kniesów - Metoda polega na nieustannym poszukiwaniu nowych form i rodzajów ruchu. Główne elementy metody to: ruch, muzyka, rytm, przybory . Jest to metoda, która inspiruje nowe pomysły. Opiera się na pozytywnej motywacji, co wiąże się z zasadą podmiotowego traktowania dzieci. Dzieci odwzorowują ruchy nauczycielki, a także wprowadzają własne kreatywne ćwiczenia. Charakterystyczne dla jest użycie do ćwiczeń ruchowych dwóch przyborów równocześnie przez jedną osobę. Stosuje się następujące przybory :
bijaki ,
szarfy ,
grzechotki ,
dzwoneczki ,
bębenki ,
przepołowione łuski orzecha kokosowego .
W tej metodzie bardzo ogranicza się mówienie . Impulsem do podejmowania wszelkich form ruchu jest muzyka . Dziecko w wieku przedszkolnym cechuje „ głód „ ruchu. W gimnastyce rytmicznej dzieci wykonują ćwiczenia w różnych pozycjach i rytmie , co doskonale zaspokaja ich potrzebę ruchu .
Ustalono także zasady gimnastyki rytmicznej .
Należą do nich :
ćwiczyć z radością ,
rozwijać poczucie rytmu i doskonalić koordynację ruchową ,
poszukiwać nowych form i rodzajów ruchu ,
wykorzystywać muzykę i rytm jako bodźce do ćwiczeń ruchowych ,
stosować barwne przybory do ćwiczeń , zawsze po 2 sztuki w celu harmonijnego rozwoju prawej i lewej strony ciała ,
przeplatać ćwiczenia rytmiczne z ruchami o charakterze zabawowym ,
nie nadużywać słów .
Metoda Dalcroz'a - istotą metody jest uczenie się muzyki poprzez wyrażanie jej ruchem. Ze względu na swe walory estetyczne, wychowawcze i kreatywne, rytmika stała się bardzo popularna,
Metoda Rocławskiego - Glottodydaktyka- Metoda ta oparta jest na podstawach lingwistycznych i logopedycznych. Jest to metoda fonetyczna, syntetyczno-analityczna i dźwiękowo-barwna. Koncepcja nauki czytania i pisania B. Rocławskiego łączy technikę płynnego czytania ze zrozumieniem z nauką pisania w połączeniu z zastosowaniem w praktyce zasady indywidualizacji nauczania, zapobiega dysleksji, sprzyja rozwijaniu świadomości ortograficznej. W zajęciach wykorzystuje się przede wszystkim spontaniczność dzieci, a także zestaw specjalnych kolocków "LOGO" (autorstwa B. Rocławskiego)
Metoda Kielar- Turskiej - metoda globalnego czytania. M.Kielar-Turska twierdzi, że początek nauki czytania wyznacza poziom rozwoju percepcji wzrokowo- słuchowej, pamięć, uwaga oraz myślenie w powiązaniu z odpowiednim opanowaniem mowy. Uważa również, że pierwsze samodzielne próby czytania zależne są też od działań edukacyjnych rodziców jak i nauczycieli przy stosowaniu określonych metod nauki czytania i od motywacji samego dziecka.
Metoda ruchu rozwijającego Sherborne - Udział w ćwiczeniach metodą W. Sherborne ma na celu stworzyć dziecku okazję do poznania własnego ciała, usprawnienia motoryki, poczucia swojej siły, sprawności i związku z tym możliwości ruchowych. Dziecko zaczyna mieć zaufanie do siebie, zyskuje też poczucie bezpieczeństwa. Podczas ćwiczeń ruchowych dziecko może poznać przestrzeń, w której się znajduje, przestaje ona być dla niego groźna. Czuje się ono w niej bezpiecznie, staje się aktywne, przejawia większą inicjatywę, może być twórcze. Dzielenie przestrzeni z drugą osobą nie musi być zagrażające, może stać się źródłem współprzeżywania. Nawiązania bliskiego kontaktu, opartego na zaufaniu i współpracy, daje możliwość poczucia wspólnoty i przeżycia szczęścia.
Metody aktywizujące - pracując metodami aktywizującymi podstawowym zabiegiem, jaki wykonuje każdy nauczyciel , jest uświadomienie dziecku celu jego działań wraz z umotywowaniem potrzeby jego osiągnięcia
Metody rewalidacyjne:
Dennisona - Metoda, której twórcą jest Paul Dennison, zwana jest "Gimnastką Mózgu" lub inaczej Kinezjologią Edukacyjną (kines - od sł. ruch; logos - nauka), Jest to metoda ukierunkowana na usprawnianie procesu uczenia się, na stymulowanie rozwoju intelektualnego dziecka, aktywizowanie systemu nerwowego i uwalnianie od blokad, które pojawiają się podczas stresu. Od innych metod wspomagających proces uczenia wyróżnia się tym, że jest oparta w głównej mierze na ruchu.
Knillów - Metoda Knilla to próba wykorzystania osiągnięć psychologii rozwojowej do pracy z tymi wszystkimi, którzy niezależnie od wieku i przyczyny zaburzeń nie nawiązują kontaktu z najbliższym otoczeniem. Tkwią w milczącym świecie stereotypów. Są dalecy, ale nadal wrażliwi na nasze komunikaty, podatni na zranienie i odrzucenie. Bronią swoich granic, ale czekają na pomoc.
Domana - W metodzie tej wychodzi się z założenia, iż na drodze rozwoju zdrowego dziecka pojawia się sześć najważniejszych obszarów, służących do pełnego funkcjonowania istoty ludzkiej. Są nimi: wzrok, słuch, dotyk, ruch, mowa oraz sprawność rąk. W metodzie Domana przyjmuje się wczesne usprawnianie dzieci. Ma ono doprowadzić do tego, by nieuszkodzona część mózgu, przyjęła zadania jego uszkodzonej części. Na pierwszy plan wysuwa się tu koncepcję inteligencji. Zaznacza się przy tym, że mózg rośnie i wtedy doskonale się rozwija, gdy poza jego indywidualnymi możliwościami maksymalnie zapewnia mu się ze strony otoczenia wszystkie możliwości dla rozwoju ruchu, mowy, zdolności manualnych.
Poranny krąg - czyli stymulacja polisensoryczna wg pór roku. Celem tej metody jest: budzenie poczucia bezpieczeństwa; rytualizację; stymulację polisensoryczną; komunikację;
Metoda Snoezelen - czyli terapii w Sali Doświadczania Świata . Terapia prowadzona w Salach pod okiem terapeutów, pozwala na znalezienie nowej drogi docierania do tych, którym głęboka niepełnosprawność umysłowa, czy zaburzenia psychiki nie pozwalają na nawiązywanie prawidłowej komunikacji z otoczeniem. Metoda ta pomaga dzieciom odbierać, uporządkować i przeżywać świat.
Terapia SI - metoda integracji sensorycznej . Metoda ta polega na integracji czynności zmysłów z właściwą reakcją ruchową. Jest to możliwe dzięki procesom dokonujących się w mózgu każdego człowieka, polegającym na odbieraniu, rozpoznawaniu, przetwarzaniu, odpowiednim interpretowaniu już posiadanych informacji, które mózg czerpie ze zmysłów, a następnie odpowiada właściwą reakcją ruchową. Rehabilitacja, zależnie od potrzeb, obejmuje stymulację poszczególnych zmysłów np. motoryki dużej, motoryki małej, percepcji, koordynacji wzrokowo-ruchowej itp. Głównymi kierunkami w rehabilitacji są procesy hamowania, eliminowania lub ograniczania drogą stymulacji negatywnych bodźców, które występują przy nadwrażliwości układu zmysłów np. nadpobudliwości ruchowej, trudnościach w koncentracji uwagi, oraz dostarczaniu bardzo silnych, różnorodnych bodźców przy niedostatecznej wrażliwości układu zmysłów np.; zaburzeniach ruchowych, percepcji i koordynacji.
Choreoterapia - Choreoterapia to terapia poprzez ruch i taniec - swobodny, naturalny niczym niewymuszony. Jedynie inspirowany muzyką, podpowiedziami prowadzącego zajęcia i informacjami pochodzącymi z własnego ciała. To ostatnie najważniejsze.
Muzykoterapia - jedna z metod oddziaływania diagnostycznego, rehabilitacyjnego, terapeutycznego i profilaktycznego, poprzez wieloaspektowy wpływ muzyki na stan psychofizyczny i rozwój człowieka.
Arteterapia - terapia poprzez sztukę. obejmuje terapię z użyciem sztuk plastycznych, w szerokim znaczeniu obejmuje natomiast muzykoterapię, biblioterapię, a ponadto działania terapeutyczne z wykorzystaniem teatru, filmu oraz malarstwa, rzeźby, grafiki i innych sztuk plastycznych. Do technik stosowanych w arteterapii zalicza się: rysunek, malarstwo pędzlem lub palcami, lepienie z plasteliny lub w glinie, rzeźba, tkanina artystyczna, collage. Terapia poprzez kontakt ze sztuką zakłada swoiste odreagowanie w samym procesie tworzenia, bez nastawienia na efekt zadania
Relaksacja - pomaga w zachowaniu wewnętrznej równowagi, umiejętnie wykorzystuje wszelkie chwile spokoju i odprężenia. Umiejętnie prowadzony relaks to świadome działania na pograniczu ćwiczeń fizycznych i umysłowych, pozwalające na pełne poznanie własnego ciała i jego możliwości oraz uświadomienie sobie znaczenia swojej woli. Dzięki własnej aktywności dziecko w wieku od 2 do 6 lat stopniowo poznaje fizyczne możliwości swojego ciała, uczy się panowania nad nim oraz umiejętności opisania go. Zgodnie z wymaganiami otoczenia - zarówno w domu, jak i w przedszkolu - korzysta ze swych umiejętności. Władzę, jaką posiada nad samym sobą, pozwalającą wykonywać i kontrolować własne czyny i gesty uświadomienia sobie krok po kroku. Dzięki temu lepiej panuje nad swoimi popędami, potrafi zahamować nierozważne ruchy, co ułatwia wysłuchanie innych osób, pomaga w koncentracji uwagi i skupieniu się na wykonywanych czynnościach.
Podstawowym warunkiem prawidłowego rozwoju dziecka jest uwzględnienie w procesie wychowania jego właściwości psychofizycznych oraz umieszczenie dziecka w odpowiednio zorganizowanym środowisku np. w przedszkolu. Dziecko przebywające w środowisku odpowiednio dostosowanym do jego potrzeb rozwija się płynnie, bez żadnych zahamowań. Zadaniem nauczyciela jest wspomaganie samodzielnych wysiłków dziecka, które ono podejmuje. Odpowiednio dobrane metody pracy dydaktyczno- wychowawczej wspomagają prawidłowy rozwój dziecka. W naszej placówce systemy dydaktyczno- wychowawcze opierają się na kilku metodach pracy :
E. Gruszczyk - Kolczyńskiej
Bronisława Rocławskiego
Marii Montessori
Marianne i Christophera Knill
Karole Orffa
Rudolfa Labana.
Każdą z nich krótko przedstawimy:
Metoda E. Gruszczyk - Kolczyńskiej
W edukacji matematycznej przedszkolaków najważniejsze są osobiste doświadczenia dziecka, dlatego w naszej pracy z dziećmi korzystamy z metody Pani E. Gruszczyk - Kolczyńskiej. Zdaniem Pani Profesor osobiste doświadczenia dziecka stanowią budulec, z którego potem tworzy pojęcia i umiejętności , dlatego w przedszkolu staramy się stwarzać takie sytuacje edukacyjne, aby sprzyjały kształtowaniu świadomości matematycznej dziecka. Program edukacji matematycznej obejmuje:
kształtowanie umiejętności, które pozwolą dziecku orientować się w przestrzeni
ćwiczenia rytmiczne sprzyjające dostrzeganiu regularności
zabawy i zadania sprzyjające kształtowaniu umiejętności liczenia, a także
dodawania i odejmowania
wspomaganie rozwoju operacyjnego rozumowania
rozwijanie umiejętności mierzenia długości
wprowadzanie dzieci w sposoby segregowania i definiowania
układanie i rozwiązywanie zadań arytmetycznych
zapoznanie dzieci z wagą i sensem ważenia
Mierzenie płynów
kształtowanie pojęć geometrycznych
Konstruowanie gier przez dzieci
Zapisywanie czynności matematycznych
Wymienione kręgi tematyczne uwzględniają stopniowanie trudności, a także prawidłowości rozwoju dziecka. We wprowadzeniu dziecka w świat matematyki towarzyszy miś, któremu dziecko ułoży zadanie a potem razem z nim je rozwiąże.
* Glottodydaktyka to edukacja językowa, której celem jest dobre przygotowanie dzieci do nauki czytania i pisania oraz uczenie techniki płynnego czytania ze zrozumieniem i pisania oraz kształtowanie nawyków czytelniczych i świadomości ortograficznej. Autorem tej metody jest profesor Bronisław Rocławski. Cechą charakterystyczną glottodydaktyki jest wyróżnienie etapów pośrednich w kształtowaniu syntezy i analizy fonemowej. Synteza w glottodydaktyce zawsze wyprzedza analizę. Ćwiczeniom syntezy i analizy towarzyszą zabawy usprawniające narządy mowy (lusterko, ćwiczenia emisyjne), ćwiczenia oddechowe (dmuchanie balonów, piórek itp.) Staramy się pięknie wymawiać głoski trwałe (można je wydłużać) i nietrwałe (wymawiamy krótko bez "y" lub innej głoski). W nabywaniu umiejętności wymowy, czytania, pisania i liczenia towarzyszą nam klocki LOGO.
Metoda Marii Montessori daje dziecku szansę wszechstronnego rozwoju: fizycznego, duchowego, kulturowego i społecznego. Wspiera jego spontaniczną i twórczą aktywność. Metoda wychowania opiera się na uważnej, obserwacji dziecka, szacunku dla jego indywidualnych cech i zainteresowań dla jego pracy.
Zgodnie z założeniami Marii Montessori sale przedszkolne powinny być przystosowane dla dzieci w różnym wieku. Znajdują się w nich różne kąciki zainteresowań : kącik przyrody, kącik zabaw, kącik majsterkowicza, kącik w którym dzieci mogą swobodnie tworzyć wyrazy za pomocą przypinanych literek alfabetu (sala starszej grupy). Znajdują się w nich również sprzęty gospodarstwa domowego: pralki, kuchenki, zmywarki, żelazka. Powinny to być, jak w przedszkolach Marii Montessori, autentyczne przedmioty, a jeśli nie to chociaż pomniejszone, stworzone specjalnie dla dzieci, które można nabyć w sklepach zabawkowych. W wyposażeniu sal przedszkolnych znajdują się również małe miękkie, lekkie sofy oraz materace, które można przenosić z miejsca na miejsce. Oprócz tego dzieci maja łatwy dostęp do materiałów i gier dydaktycznych. W obydwu salach przedszkolnych są wyznaczone kąciki, z których dzieci mogą swobodnie korzystać bez pomocy nauczyciela.
Dzieci w naszym przedszkolu, zgodnie z założeniami systemu Montessori, są zróżnicowane wiekowo. W grupie młodszej są dzieci 2,5 letnie, 3 letnie, natomiast w starszej grupie są dzieci 4 i 5 letnie. Dzięki temu dzieci zróżnicowane wiekowo szybciej dostrzegają różnice między wzajemnymi zdolnościami i umiejętnościami. Dzieci uczą się przestrzegania reguł we wzajemnych kontaktach ze starszymi dziećmi.
Dzieci pracują według swojego tempa pracy i swoich możliwości. Podejmują zadania do których są już przygotowane i są na siłach aby je wykonać. Ważnym elementem pracy z dziećmi jest to, by dzieci zdobywały wiedzę i praktyczne umiejętności poprzez własną aktywność przy współpracy nauczyciela.
Następną metodą, która jest zastosowana w pracy dydaktyczno- wychowawczej jest metoda Marianne i Christophera Knill. Podstawowym założeniem tej metody pracy z dziećmi jest stwierdzenie, że rozwój człowieka uzależniony jest od zdolności do nabywania, organizowania i wykorzystywania wiedzy o sobie. Zależy to również od sposobu w jaki sposób dzieci zaznajamiają się ze swoim ciałem i uczą się, jak go używać. Z różnych powodów niektóre dzieci maja trudności w doświadczaniu, nabywaniu i organizowaniu podstawowych informacji o sobie i swoim ciele. Ich interakcja ze środowiskiem staje się ograniczona i w rezultacie mogą oni wykształcać zaburzony obraz swojego ciała. Może im zabraknąć kontroli nad ruchami, co z kolei spowoduje poważne problemy w komunikacji. To wszystko bywa przyczyną ogólnego braku bezpieczeństwa i zaburzeń emocjonalnych, które hamują możliwości normalnego rozwoju.
Aby przełamać wśród dzieci zahamowania związane z własnym ciałem należy rozwinąć świadomość ciała. Wymaga to stworzenia bezpiecznego środowiska, w którym udaje się skoncentrować uwagę dziecka. Według założeń metody państwa Knill składnikiem dzięki któremu można podwyższyć uwagę dzieci jest muzyka. Może ona stwarzać korzystne podstawy dla uczenia się np. gdy dziecko słyszy znany ton, to wie co się zdarzy. Dzięki słuchaniu specjalnego tonu sygnaturki na początku i na końcu każdego programu, dziecko stopniowo uczy się rozpoznawać sytuację, a to przygotowuje go do łączenia z określoną aktywnością. W ten sposób tworzone są warunki w których dziecko czuje się bezpiecznie.
W naszym przedszkolu nauczycielki wykorzystują w swojej pracy dydaktycznej również metody twórcze. Do takich metod zaliczają się metoda Karola Orffa i Rudolfa Labana.
Metody twórcze w/w polegają przede wszystkim na samodzielnym gromadzeniu doświadczeń ruchowych, na badaniu, poszukiwaniu, odkrywaniu, samo wyrażaniu się za pomocą ruchu. Wyzwalają one oryginalną twórczość motoryczną dziecka. Nie wymagają pokazu czy schematów, lecz rozwijają inwencję twórczą, pomysłowość, fantazję.
Metoda Karola Orffa kładzie największy nacisk na autentyczną aktywność artystyczną dzieci. Aktywność ta „przejawia się głównie podczas wykonywania przez dzieci muzyki do ćwiczeń. Orff dawał dzieciom do dyspozycji zestaw prostych instrumentów muzycznych, poczym dzieci same tworzyły muzykę równocześnie zapoznając się z dźwiękami jakie wydają dane instrumenty muzyczne. Tworzenie muzyki Orff łączył ściśle z zajęciami muzyczno ruchowymi, śpiewem i grą na instrumentach. Jego zabawy ruchowe przebiegały w postaci ćwiczeń i zabaw rytmicznych, improwizacji ruchowej i rytmicznej. Na uwagę zasługuje fakt, że gra na instrumentach umożliwia uczestniczenie w procesie uczenia się wszystkich dzieci bez względu na ich uzdolnienia muzyczne, a co za tym idzie pozwala na ujawnienie się i rozwijanie posiadanych predyspozycji. Zajęcia ruchowe prowadzone przy muzyce lub śpiewie, kształcą ogólną koordynację ruchową dziecka, wpływając dodatnio na prace narządów wewnętrznych oraz na układ nerwowy. Zajęcia umuzykalniające wzbogacają wyobraźnię dziecka, wzbogacają słownictwo, poprawiają wymowę. Treść piosenek rozszerza wiadomości o ludziach i świecie. Opanowanie tekstów piosenek ćwiczy pamięć dzieci.
Drugim ważnym elementem potrzebnym dla prawidłowego i harmonijnego rozwoju dziecka jest ruch. Ruch jest najistotniejszym przejawem rozwoju człowieka, razem z nim rozwija się, wzbogaca i stopniowo przemienia się w sprawność fizyczną. Dzięki ruchowi zaczyna rozwijać się komunikacja interpersonalna w postaci „języka ciała". Odgrywa więc ważna rolę w porozumiewaniu się ludzi. Pod wpływem ruchu kształtujemy prawidłową postawę dziecka, rozwijamy takie cechy motoryczne jak zwinność, gibkość, siłę i wytrzymałość. W wyniku braku ruchu zmniejsza się masa mięśniowa, obniża się sprawność fizyczna. Swoją metodę opartą na elementach ruchu stworzył Rudolf von Laban. Jest on twórcą gimnastyki ekspresyjnej. Twierdził, że ruch jest wyrazem potrzeby ludzkiej aktywności, a przez ruch naszego ciała uczymy się nawiązywać kontakty z otoczeniem. Według niego zdrowe dzieci rodzą się z potencjalną zdolnością wykonywania wszelkich ruchów. Ich rozwój ruchowy przebiega od spontanicznej ekspresji ruchowej, naturalnej dla małego dziecka, do usztywnienia, zahamowania i nadmiernego kontrolowania ruchów przez dorosłych. Zajęcia muzyczno ruchowe stwarzają wielkie możliwości rozwojowe dla dzieci szczególnie w wieku przedszkolnym. Same zajęcia ruchowe pozwalają dzieciom rozładować olbrzymią w tym wieku potrzebę ruchu. R. Laban włączył do swojego repertuaru bardzo różnorodne formy działalności ruchowej takie jak:
opowieść ruchowa
improwizacja ruchowa
ćwiczenia muzyczno- ruchowe
tańce regionalne
inscenizacje ruchową.
W przedszkolu zajęcia muzyczno ruchowe opierają się na tych dwóch opisanych pokrótce metodach K. Orffa i R. Labana. Dzięki włączeniu w tok zajęć ruchowych muzyki i rytmu, ruchy dzieci stają się bardziej płynne i harmonijne. Poprzez takie zajęcia dzieci pozbywają się kompleksów i zahamowań, staja się bardziej otwarte w kontaktach z rówieśnikami.
Omawiana metoda , która odpowiada nowoczesnym hasłom nauczania wychowującego , rozwijania zdolności twórczych , odkrywczych w pracy z dziećmi w przedszkolu może ujawniać się w trojaki sposób :
sporadycznie w formie krótkich wstawek uatrakcyjniających zajęcia ;
przez prowadzenie większych fragmentów zajęć ;
przez prowadzenie całych jednostek metodycznych omawianą metodą .
Przy wykorzystaniu metody Labana niezbędne są pomoce dydaktyczne . Głównie stosuje się typowe przybory :
szarfy w czterech kolorach / niebieskim , żółtym , czerwonym i zielonym / ;
woreczki z materiału w w/w kolorach ;
krążki ze sklejki lub tworzywa w czterech kolorach ;
kolorowe obręcze różnych rozmiarów ;
skakanki ;
piłeczki - małe gumowe ;
duże piłki ;
laski .
Nietypowe przybory to :
gazety ;
pudełka tekturowe ,
butelki plastikowe ;
szpulki po niciach .
Etapy pracy z utworem:
fabularyzowanie muzyki połączone z prostymi ruchami rytmicznymi 2. realizacja w tańcu 3. gra na instrumentach 4. połączenie tańca z instrumentacją 5. mówienie o muzyce ( ma sens tylko wówczas jeśli dziecko przeżyło tę muzykę)
Metoda opowieści ruchowej - stworzył ją J. C . Thulin . Istotą tej metody jest obrazowe opowiadanie przez nauczyciela bajki , opowieści , jakiegoś wydarzenia , które skłania dziecko do ruchowego interpretowania usłyszanych treści , a także uaktywnia wyobraźnię dziecka.
Metoda opowieści ruchowej wymaga starannego przygotowania materiału oraz rozumienia , iż tekst opowiadania jest tylko środkiem do stworzenia przez dzieci wymyślonego ruchu .
Jednakże układ opowiadania musi opierać się na zasadzie wszechstronności , tj. aby angażując wyobraźnię dziecka usprawniał wszystkie główne grupy mięśniowe oraz narządy wewnętrzne . Powinny tu występować ruchy o różnym charakterze , np.: biegi , skoki , rzuty , czworakowanie , pchanie , pełzanie , itp .
Każda z wymienionych metod nie jest stosowana w izolacji, one się wzajemnie uzupełniają i przeplatają, bowiem w pracy dydaktyczno wychowawczej najważniejsze jest dziecko i jego wszechstronny rozwój.