GEOGRAFIA EKONOMICZNA WYKŁAD 22.01.2011

WYBRANE ELEMENTY PROCESÓW SPOŁECZNO - GOSPODARCZYCH W PRZESTRZENI GEOGRAFICZNEJ

Przestrzeń geograficzna to środowisko geograficzne w którym człowiek przebywa i które jest przedmiotem jego działalności gospodarczej.

Gospodarowanie przestrzenią geograficzną jest integralne związane z polityką regionalną:

• polityka interregionalna która jest zorientowana na regulowaniu międzyregionalnych proporcji rozwoju,

• polityka intraregionalna która prowadzona jest dla lokalnych celów na bazie własnych środków dla tego regionu.

REGION jest to pewien zwarty terytorialnie obszar wydzielony na podstawie zespołu wzajemnych powiązań cech które wyróżniają się w stosunku do otoczenia.

Regiony gospodarcze:

1. I typ - region homogeniczny o jednorodnych dominujących cechach

2. II typ - region węzłowy w obrębie którego wyróżniamy część centralną gdzie koncentruje się działalność gospodarcza oraz obszary peryferyjne które wykorzystywane są do zasilania działalności obszarów centralnych

Regiony gospodarcze mogą być różnej wielkości:

• Mikro - regiony

• Mezo - regiony

• Makro - regiony

Ich suwerenność ograniczana jest przez tzw. stopnie otwarcia czyli powiązania z innymi regionami i gospodarką krajową.

Mikro - regiony są najbardziej otwarte natomiast regiony wyższego rzędu cechują się większym domknięciem i są bardziej samodzielne niż obszary niższego rzędu.

Specyficznym regionem są euroregiony czyli najwyżej zorganizowane wielokierunkowe formy współpracy między władzami lokalnych przygranicznych regionów dwóch lub więcej większej liczby krajów.

Za obszar przygraniczny uznaje się pas do 100 km w głąb kraju od granicy. Ale obszarem najczęstszej współpracy przygranicznej jest pas do 40 km.

Rozwój współpracy przygranicznej informowania się euroregionów zapoczątkowane zostało w krajach europy zachodniej pod koniec lat 50 XX wieku i pierwszym regionem który powstał był to obszar współpracy transatlantyckiej na granicy Niemiec i Holandii o nazwie euroregion w 1958 roku.

W Polsce w latach 90 XX wieku rozpoczęło się formowanie euroregionów. Obecnie jest ich 16. Współpraca transatlantycka najlepiej rozwija się wzdłuż południowej i południowo - zachodniej granicy natomiast najsłabiej wzdłuż wschodniej granicy.

Euroregion Śląsk Cieszyński, Silesia, Beskidy.

Cele euroregionów:

1. Ograniczenie barier wynikających z istnienia granic państwowych

2. Stymulowanie aktywizacji rozwoju gospodarczego obszarów przygranicznych poprzez rozwój np. infrastruktury transportu lub turystyki

3. Podejmowanie przedsięwzięć proekologicznych oraz podwyższenie standardu życia mieszkańców obszarów przygranicznych

TEORIA BIEGUNÓW WZROSTU (TBW)

Do najważniejszych podmiotów rozwoju społeczno - gospodarczych przestrzeni geograficznej należą miasta i aglomeracje miejskie.

Ośrodki te są centrami innowacji (wynalazczości) oraz jej dyfuzji przestrzennej czyli rozprzestrzeniania się tej innowacji na dalsze obszary. Miasta są biegunami rozwoju społeczno - gospodarczej.

TBW nosi inaczej nazwę teorii polaryzacji i związana jest z procesami dominacji jakościowej i ilościowej co związane jest z wpływem jednej jednostki na inną.

Miasta nazywane są biegunami wzrostu ponieważ wpływają na gospodarczy i społeczny rozwój otaczających obszarów w obrębie biegunów wzrostu funkcjonują dwa pojęcia:

1. Rdzenie - bieguny wzrostu o cechach innowacyjnych

2. Peryferie - obszary otaczające będące pod wpływem rdzeni związane potrzebami konsumpcyjnymi lub surowcowymi rdzeni

Jednym ze sposobów oddziaływania biegunów wzrostu na otoczenie są innowacje i ich dyfuzja przestrzenna.

Te innowacje mogą być różnego typu:

• Technologiczne ( wynalazki)

• Ekonomiczne (nowy rynek zbytu)

• Społeczne (wprowadzenie nowych rozwiązań oświatowych lub prawnych)

• Środowiskowe (odkrycie nowych walorów środowiskowych dla potrzeb turystycznych lub leczniczych)

Innowacje rozprzestrzeniają się w różny sposób. Trzy typy dyfuzji:

1. Dyfuzja relokacyjna - osoby które zapoznane są z innowacjami przenoszą się na inne miejsca i w ten sposób ta innowacja tworzy nowe lokalizacje w czasie i przestrzeni

2. Dyfuzja hierarchiczna - występuje wówczas gdy osoba najważniejsza w obrębie hierarchii przejmuje innowacje i przekazuje je kolejnym jednostkom w dół drabiny hierarchii

3. Dyfuzja ekspansywna - która rozszerz się w sposób ciągły

Osoby które odbierają informacje reagują na nią w różny sposób od sprzeciwu poprzez obojętność zainteresowanie i entuzjazm.

Na przebieg procesów dyfuzji wpływ mają takie bariery jak:

- bariery kulturowe

- językowe

- polityczne

- ekonomiczne

- fizyczne (ukształtowanie powierzchni)

WOJEWÓDZTWO ŚLĄSKIE

Województwo śląskie:

• Graniczy z województwem opolskim, łódzkim, świętokrzyskim i małopolskim

• Rozciągłość południkowa wynosi 200 km a równoleżnikowa 130 km

• Powierzchnia ok. 12 tys. km²

• Najmniejsze województwo po opolskim

• 19 powiatów grodzkich i 17 ziemskich

• 166 gmin

• 71 miast

• 1518 wsi

Pod względem historyczno - politycznym województwo śląskie obejmuje wschodnią część górnego śląska, część śląska cieszyńskiego, zagłębia dąbrowskiego i zachodniej małopolski.

Położone jest na styku trzech regionów gdzie krzyżowały się wpływy polskie, niemieckie, czeskie a nawet rosyjskie zdecydowało o kulturze i wyznaniowym zróżnicowaniu ludności w województwie.

Pod względem przyrodniczym obszar województwa jest zróżnicowany w przeważaniu ma charakter wyżynno - górski a na zachodzie nizinny.

Główne regiony fizyczno geograficzne to:

1. Wyżyna śląska - Kraków

2. Podkarpacie

3. Karpaty

4. Część niziny śląskiej

Najwyższe wzniesienie - pilsko 1557 m n.p.m.

Jedyne województwo w Polsce przez które przepływa zarówno wisła jak i odra.

Surowce mineralne:

• Węgiel kamienny

• Rudy cynku i ołowiu

• Rudy żelaza

• Węgiel brunatny

Eksploatacja i przerób surowców mineralnych w województwie śląskim przyczynił się z jednej strony do intensywnego zurbanizowania uprzemysłowienia tego regionu a z drugiej do silnych przeobrażeń środowiska przyrodniczego.

Pomimo wielkoprzemysłowego charakteru centrum województwa w jego obrębie znajduje się wiele obiektów o cennych walorach naturalnych:

1. Parki krajobrazowe (PK)

1. Żywiecki PK

2. PK Beskidu Śląskiego

3. PK Beskidu Małego

4. PK Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich (Racibórz) - Największy PK

5. PK Lasy Nad Górną Liswartą ( Lubliniec)

6. PK Orlich Gniazd

7. PK Stawki ( Góra Św. Anny)

8. Załęczański PK

2. 60 rezerwatów przyrody:

1. Las Murckowski (puszcza śląska, buki)

2. Ochojec (jesiony, olchy, rośliny naczyniowe)

3. Rezerwat Segiet (tarnowskie góry - bytom, wyrobiska cynku i ołowiu, buki, storczyki, tu zimują największe nietoperze)

4. Dolina Żabnika koło Jaworzna (biocenozy torfowe i wodne)

5. Rezerwat Żubrowisko koło Pszczyny (żubry - 30 szt.)

3. 67 użytków ekologicznych i ok. 1000 pomników przyrody

Województwo śląskie - liczba ludności 4,8 mln (2 miejsce), gęstość zaludnienia (1 miejsce) 350 os./km², najgęściej zaludnione centrum (Świętochłowice , Chorzów) 3500 tys. os./km², poziom urbanizacji 80% (1 miejsce), 20% ludności mieszka poza miastem.

Aglomeracja śląska ok. 2 mln ludzi, 60 km z zachodu na wschód (od Gliwic po dąbrowe górniczą) i ok. 40 km z północy na południe (od tych po tarnowskie góry).

Cecha charakterystyczna ludności: duże zróżnicowanie etniczne ( ślązacy, zagłębiacy, górale beskidzcy, duża ilość ludności napływowej z różnych stron kraju).

Przemysł w województwie śląskim rozmieszczony jest nierównomiernie bo koncentruje się w zachodniej i środkowej części. Dwa okręgi przemysłowe: górnośląski i rybnicki.

Dominuje tutaj przemysł:

• Paliw i energii

• Metalurgiczny

• Elektromaszynowy

• Spożywczy

• Chemiczny

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..………………………………………………………………………………………………………………………………………………..….………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..…………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..…………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..…………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………….……………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..…………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..…………………………………………………………………………………………………………………………………

Branże rozwinięte w tych strefach:

• Przemysł samochodowy

• Chemiczny

• Szklarski

• spożywczy

---