NOWOTWORY TERENU GŁOWY I SZYI
Dr n.med. Iwona Gisterek
Katedra Onkologii Akademii Medycznej we Wrocławiu
EPIDEMIOLOGIA
W Polsce około 7000 zachorowań rocznie
W Polsce prawie 4000 zgonów rocznie
13% zachorowań
9% zgonów
75% chorych to mężczyźni
25% chorych to kobiety
50% to nowotwory krtani i krtaniowej części gardła
Współczynnik zachorowalności u mężczyzn: Polska 13.3/100 000
Najwyższy Węgry 20.1, Hiszpania 20.7, Chorwacja 21.2
Najniższy: Irlandia 4.6, Finlandia 4.4, Szwecja3.7
ETIOLOGIA
Palenie papierosów - palacze mają
15 -20 krotnie większe ryzyko zachorowania
Nadużywanie alkoholu
Zanieczyszczenia powietrza
Przewlekłe stany zapalne
Zaniedbania higieniczne
Niewłaściwie dobrane protezy
RAK WARGI - narażenie na promienie słoneczne
RAK NOSA I ZATOK PRZYNOSOWYCH - narażenie na nikiel i pył drzewny
RAK NOSOGARDŁA - predyspozycje genetyczne (HLA), wirus Epsteina -Barr, spożywanie wędzonych ryb i warzyw, inne czynniki środowiskowe (płd-wsch Chiny)
HISTOPATOLOGIA
Nowotwory nabłonkowe - 70%
Nowotwory rozwijające się z tkanki limfatycznej - 20%
Szpiczak
Nowotwory rozwijające się z tkanek mezenchymalnych
Nowotwory z pozostałości struny grzbietowej
STANY PRZEDRAKOWE
Rogowacenie białe - leukoplakie - około 30% raków rozwija się na podłożu leukoplakii
Przewlekłe nieswoiste zmiany zapalne
Brodawczaki
Zespół Plummer - Vinsona
OBJAWY KLINICZNE
NOSOGARDŁO
WCZESNE:
Niedosłuch
Krwawienie z nosa
Niedrożność nosa
Powiększone węzły chłonne
PÓŹNE
Bóle głowy
Niedowład nerwów czaszkowych
szczękościsk
Spadek wagi ciała
OBJAWY KLINICZNE
JAMA USTNA
WCZESNE
Bóle
Zmiany w ustawieniu zębów
Krwawienia z jamy ustnej
PÓŹNE
Bóle okostnowe
Porażenie nerwów czaszkowych
Bóle języka
Szczękościsk
Badalne węzły chłonne
Spadek wagi ciała
Nacieki skórne
OBJAWY KLINICZNE
KRTAŃ - GŁOŚNIA
WCZESNE
Chrypka
PÓŹNE
Duszność
Nacieki chrząstek krtani
Guzy na szyi
OBJAWY KLINICZNE
KRTAŃ - NADGŁOŚNIA
WCZESNE
Zaburzenia połykania
Bóle uszu
PÓŹNE
Duszność
Bolesne połykanie
Powiększone węzły chłonne
Spadek wagi ciała
OBJAWY KLINICZNE
KRTANIOWA CZĘŚĆ GARDŁA
WCZESNE
Zaburzenia połykania
Bóle uszu
PÓŹNE
Duszność
Powiększone węzły chłonne
Spadek wagi ciała
HISTORIA NATURALNA
Naciekanie miejscowe
Przerzuty do węzłów chłonnych
Przerzuty odległe
DIAGNOSTYKA
Wywiad
Badanie laryngologiczne
Endoskopia
USG węzłów chłonnych szyi
TK / NMR twarzoczaszki
RTG klatki piersiowej
USG jamy brzusznej
Badanie histopatologiczne
TNM - CECHA T
Tx - nie można ocenić guza
T0 - brak cech guza pierwotnego
Tis - rak in situ
TNM - CECHA T
RAK WARGI, JAMY USTNEJ, USTNEJ CZĘŚCI GARDŁA
T1 - guz o średnicy do 2cm
T2 - guz 2-4 cm
T3 - guz o średnicy powyżej 4 cm
T4 - guz nacieka sąsiednie struktury
TNM -CECHA T
NOSOGARDŁO
T1 - guz ograniczony do nosogardła
T2 - guz nacieka tkanki miękkie gardła środkowego lub/i jamy ustnej
T3 - guz nacieka struktury kostne lub/i zatoki przynosowe
T4 - guz nacieka struktury wewnątrzczaszkowe lub/i nerwy czaszkowe, dół podskroniowy,dolną część gardła, oczodół
TNM - CECHA T
KRTAŃ - NADGŁOŚNIA
T1 - guz ograniczony do 1 elementu krtani
T2 - guz nacieka więcej niż 1 element krtani lub sąsiednią okolicę, ruchomość krtani zachowana
T3 - guz ograniczony do krtani z unieruchomieniem strun głosowych lub zajęciem okolicy zapierściennej,przestrzeni przednagłośniowej, nasady języka
T4 - guz nacieka chrząstkę tarczowatą
TNM - CECHA T
KRTAŃ - GŁOŚNIA
T1 - guz ograniczony do struny głosowej
T2 - guz nacieka nadgłośnię/ podgłośnię lub/i powoduje zmniejszoną ruchomość strun głosowych
T3 - guz ograniczony do krtani z unieruchomieniem strun głosowych
T4 - guz nacieka chrząstkę tarczowatą lub/i okoliczne tkanki
TNM - CECHA N
Nx - okoliczne węzły chłonne nie mogą być ocenione
N0 - brak przerzutów w węzłach chłonnych
N1 - przerzut w pojedynczym węźle do 3 cm średnicy
N2 - przerzuty o średnicy do 6 cm
N3 - przerzuty o średnicy powyżej 6 cm
TNM - CECHA M
Mx - przerzuty odległe nie mogą być ocenione
M0 - brak przerzutów odległych
M1 - są przerzuty odległe
LECZENIE
Filozofia postępowania
Wyleczenie a efekt funkcjonalny
LECZENIE CHIRURGICZNE
Ogniska pierwotnego
Limfangiectomia
RADIOTERAPIA
Radykalna: konwecjonalna
przyśpieszona
hyperfrakcjonacja
IMRT
Paliatywna
CHEMIOTERAPIA
CISPLATYNA
Neoadjuwantowa
Równoczasowa (radiochemioterapia)
Adjuwantowa
LECZENIE NAWROTÓW CHOROBY
Chirurgiczne
Radioterapia
LECZENIE WSPOMAGAJĄCE
Tracheotomia
Gastrostomia
Próchnicy zębów
Odczynów popromiennych
PRZYSZŁOŚĆ
Inhibitory czynników wzrostu (EGFR), i angiogenezy (VEGF)
Terapia genowa