PRAWA CZŁOWIEKA - opracowanie pytań na egzamin

1. Uniwersalny system ochrony prawa człowieka

1. przynależą wszystkim ludziom we wszystkich sytuacjach nie zależnie od przynależności społ.

2. ich źródłem nie jest państwo, lecz prawo natury

3. są to np. Międzynarodowe Pakty Praw Człowieka

4. system ten został uznany przez wszystkie cywilizacje kulturowe jako system prawny współczesnego świata

5. ogólna akceptacja całego świata

6. powołują się na niego wszystkie traktaty regionalne

7. charakter uniwersalnego systemu to:

• słabsze kompetencje od regionalnego systemu - głównie przyjmują skargi

• nie mają uprawnień wiążących państwa

• mogą tylko wydawać opinie, które maja prestiżowe znaczenie

8. obejmują normy w zakresie:

• podmiotowym - zawarte w nich prawa posiada każdy czł.

• przedmiotowym - służą do ochrony każdego dobra, które przyczynia się do spełniania godności osobowej ( prawa obywatelskie, gospod, socjal.)

• czasowym - zakres ten nie jest ograniczony, co do przyszłości. Zgodnie z Konwencja Wiedeńska umowa międzynarodowa nie działa wstecz

• terytorialnym - zagwarantowane w nich prawa obowiązują niezależnie od terytorium, na którym jednostka przebywa

2. Definicja i pojęcie prawa człowieka

1. są to powszechne i podstawowe prawa moralne przynależne czł. w jego relacji z otaczającą go rzeczywistością

2. są ujęciem wolności i świadczeń, które respektowane są przez wszystkich ludzi, można się ich domagać od społ., w którym się żyje

3. nie wymagają uzasadnienia

4. regulują stosunki miedzy jednostką a państwem

5. są to prawa należne każdemu czł. bez względu na rasę, narodowość, pochodzenie, płeć, wiek, zawód itp.

6. wynikają z samego faktu bycia człowiekiem

7. podstawowe prawa I generacji to - życie, wolność, własność

8. prawa II generacji to - prawa społeczne, gospodarcze i kulturalne zapewniające byt materialny oraz rozwój duchowy i fizyczny

9. prawa III generacji to - prawa kolektywne czyli uprawnienia przysługujące zbiorowością społ.

10. prawa są - niepisane, niezbywalne, trwałe, równe, uniwersalne i naturalne

3. Postanowienia Karty ONZ w kwestii praw człowieka

1. karta ONZ podpisana 26.06.1945 na konferencji w San Francisco ( 51 państw członkowskim w tym Polska, obecnie 192 członków)

2. najważniejszy dokument, podstawa działania ONZ

3. traktował przestrzeganie praw czł jako podstawa pokoju, stabilizacji i dobrobytu

4. obowiązuje całą społeczność międzynarodową

5. nie zawiera definicji praw czł, ale stanowi punkt wyjścia w tej materii

6. odzwierciedla przekonania narodów w kwestii:

• międzynarodowej współpracy w sprawach humanitarnych

• wiary w podstawowe prawa czł

• wiary w godność i wartość osoby ludzkiej

• wiary w równie prawa kobiet i mężczyzn

7. określa kompetencje głównych organów ONZ (Zgromadzenie ogólne, Rada bezpieczeństwa, Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości w Hadze - 15 sędziów z 9 kadencją, sekretariat z sekretarzem generalnym - obecnie Ban Ki Moon, rada gospodarcza i społeczna)

8. Zgromadzenie ogólne inicjuje badania i udziela zaleceń prowadzących do urzeczywistnienia praw czł i podstawowych wolności bez względu na płeć, rasę itd.

9. rada bezpieczeństwa i sekretarz generalny również może angażować się w ochronę praw czł

10. Rada gospodarcza i społeczna zajmuje się ochroną praw czł., główna rola to opracowanie traktatów, bada przestrzeganie zasad Powszechnej Deklaracji praw czł, przyjmuje i analizuje sprawozdania państw, przyjmuje również skargi, które przekazuje do powołanej w 1946 r.

• Komisji Praw Czł ( obecnie Rada Praw Czł) - jej pierwsza sesja w 1947 r. liczyła 18 osób, obecnie 53 - powołanie na 3 lata ( eksperci). Zadaniem jej jest bieżąca analiza sytuacji ochrony praw czł na świecie i wyciąganie wniosków

4. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka - istota i znaczenie tej deklaracji

1. uchwalona przez Zgromadzenie ogólne ONZ 10.12.1948 r. w formie rezolucji ( jako zalecenie)

2. stanowi pierwszy kompletny katalog praw czł

3. podstawowy dokument międzynarodowego prawa praw czł

4. projekt przygotowała Komisja Praw Czł - obecnie Rada praw czł

5. charakter deklaratywny

6. zawiera 30 art.

7. nie jest źródłem prawa

8. odzwierciedla przekonania narodów zjednoczonych

9. jest motorem napędowym w procesie rozwoju systemu ochrony praw czł

10. koncepcja absolutnych i integralnych praw czł

5. Międzynarodowe Pakty praw człowieka

1. prace nad paktami o charakterze konwencji międzynarodowych trwały długo - od 1947 do 1966 r., a po uzyskaniu odpowiedniej liczby ratyfikacji weszły w życie w 1977 r. Są to:

2. Międzynarodowy Pakt praw obywatelskich i politycznych

• Ratyfikowany przez Polskę bez zastrzeżeń

• Zakłada aktywne zaangażowanie ze strony państw członkowskich

• Dochodzenie roszczeń z tytułu nieprzestrzegania praw jest niemożliwe

• Po podpisaniu przez państwa członkowskie tworzy dla nich zobowiązania do przyjęcia odpowiednich środków ustawowych

• Określa prawo do życia, sprawiedliwego procesu,, wolności sumienia i wyznania, prywatności oraz zakazuje niewolnictwa, tortur, arbitralnego pozbawienia wolności

• Powołuje Komitet Praw Czł do przyjmowania i rozpatrywania skarg państwowych

3. Międzynarodowy Pakt praw społecznych, gospodarczych i kulturalnych

• Polska ratyfikowała bez zastrzeżeń w 1977 r.

• Określa prawo do pracy, godności, bezpiecznych warunków pracy, do nauki, tworzenia związków zawodowych, zabezpieczenia społ, dostępu do wiedzy

• Po podpisaniu przez państwa członkowskie zobowiązuje je do podjęcia odpowiednich kroków w celu osiągnięcia pełnej realizacji tych praw

• Sprawozdania skalda radzie gospodarczej i społecznej ONZ

4. I protokół fakultatywny do Międzynarodowego paktu praw obywatelskich i politycznych

5. II protokół fakultatywny do Międzynarodowego paktu praw obywatelskich i politycznych w sprawie zniesienia kary śmierci

6. System ochrony praw człowieka w ramach Rady Europy

1. Rada Europy - najstarsza organizacja międzyrządowa powołana 5.05.1949 r., siedziba Strasburg, 46 członków, Polska od 1991 r., zajmuje się krzewieniem demokracji praw czł w Europie

• od przestrzegania praw czł uzależnione jest członkostwo w radzie Europy

• organy - Zgromadzenie Rady Europy ( 630 parlamentarzystów), komitet Ministrów ( 46), Kongres władz lokalnych i regionalnych, Sekretariat z sekretarzem generalnym TERRY DAVIS

2. 4.11.1950 r. w Rzymie przyjęta Europejska Konwencja Praw Człowieka, weszła w życie 3.09.1053, Polska ratyfikowała ja 15.12.1992 - w życie weszła w 1993 r.

• jest to regionalny system ochrony praw czł

• zwana Klejnotem w koronie rady Europy

• stroną są wszystkie państwa członkowskie

• lista 26 praw i wolności, które państwa muszą zagwarantować każdemu kto podlega ich jurysdykcji, katalog otwarty i sukcesywnie uzupełniany

• dotyczy praw politycznych i osobistych

• powołano Europejska Komisję Praw czł oraz Trybunał Praw czł, które od 1.11.1998 r. zastąpiono:

3. Europejskim Trybunałem Praw człowieka

• siedziba Strasburg

• sprawuje funkcje kontrolną

• liczba członków trybunału równa liczbie państw ( stron) Konwencji, nie mogą być odwołani, wybierani

przez Zgromadzenie Parlamentarne, kadencja 6 lat z możliwością reelekcji, po 3 latach ½ składu

wymieniana

• obraduje stale

• od orzeczenia nie ma odwołania

• obecnie przewodniczący LUZIUS WILDHABER ( Szwajcaria)

• państwa i jednostki ( nie zależnie od obywatelstwa) mogą wnosić skargi o naruszenie praw objętych Konwencją

• rodzaje skarg:

- państwowa - z zarzutem pogwałcenia praw zagwarantowanych w Konwencji oraz indywidualna

- indywidualna - może ja wnieść jednostka, grupa jednostek lub organizacja pozarządowa, może dotyczyć wyłącznie praw zagwarantowanych Konwencją lub jej dodatkowymi protokołami, musi być uzasadniona, nie anonimowa, musza być wyczerpane wszelkie krajowe środki prawne, wniesiona w terminie 6 m-c od wydania ostatecznej krajowej decyzji w sprawie, nie może być identyczna ze sprawą już rozpatrywaną przez Trybunał. Skarga najpierw jest badana pod względem dopuszczalności, potem badanie merytoryczne ( może być ugoda), dalej rozprawa, narada sędziów i wyrok

4. Europejska Karta Społeczna

• umowa międzynarodowa uzupełniająca Europejska konwencje praw czł

• podpisana 18.11.1961 w Turynie, weszła w życie 1965 r., Polska podpisała w 1991 i ratyfikowała 25.06.1997

• dotyczy praw ekonomicznych i społecznych

• podmioty nadzorujące to KPS ( 13 członków), niezależni,wybierani przez Zgromadzenie Rady Europy na 6 lat,organ sądowy wyposażony wyłącznie w prawo interpretacji i stosowania przepisów Kart, Komitet rządowy, który reprezentuje rządy państw i są zależni od swojego państwa, państwo = 1 przedstawiciel, kontrola na podstawie sprawozdań państw, dalej Zgromadzenie rady europy, sekretarz generalny i doradczo Międzynarodowa Organizacja Pracy

7. Ochrona praw człowieka w Unii Europejskiej

1. zakres ochrony praw czł określają traktaty wspólnotowe, prawa ujęte:

• Jednolity Akt Europejski 1986 - stworzenie sądu I instancji

• Traktat z Maastricht 1992 - podstawowe prawa: zwalczanie dyskryminacji, równe traktowanie kobiet i mężczyzn, prawa społeczne

• Traktat Nicejski 2001 r. - powstała Karta Praw Podstawowych UE - prawa solidarnościowe- III generacji: prawo do pokoju, rozwoju, zachowania środowiska naturalnego, komunikowania się, wspólnego dziedzictwa ludzkości, pomocy humanitarnej

2. każdy obywatel UE ma prawo do swobodnego poruszania się i przebywania na obszarze państw członkowskich, ma prawo wyborcze czynne i bierne do parlamentu Europejskiego i władz lokalnych, bez względu na to gdzie przebywa, prawo do ochrony dyplomatycznej i konsularnej wszystkich państw członkowskich

3. skargi i petycje dot. nieprzestrzegania praw przysługujących obywatelowi UE mogą być kierowane do parlamentu Europejskiego

4. Trybunał sprawiedliwości

• Instytucja sadowa mająca na celu przestrzegania prawa europejskiego wynikającego z Traktatów, niezależna i autonomiczna

• Skład - po jednym sędzi z każdego państwa członkowskiego ( łącznie 27 obecnie)

• Pracami kieruje prezes - 3 lata kadencji z możliwością reelekcji

• Trybunał uprawniony do rozstrzygania sporów prawnych o dużym ładunku międzynarodowym

• Ma moc ostateczną

• Oskarżenia dot. tylko państw, które nie przestrzegają praw wspólnotowych na podstawie listy obywateli ( nie anonimy), informacji prasowych, inspekcji - wystarczy jeden sygnał!

• Orzecznictwo nie jest obwarowane żadnymi sankcjami karnymi

• Orzekając o naruszeniu prawa formułuje jednocześnie ogólne zasady prawa jak: niedyskryminacja, wyższości prawa wspólnotowego nad wewnętrznym, przestrzegania praw czł, zasadę lojalności

8. Opieka dyplomatyczna

Państwo może występować na forum międzynarodowym w imieniu swoich obywateli w stosunku do innych państw oraz przed sądami międzynarodowymi i komisjami arbitrażowymi. Każdy obywatel Unii korzysta na terytorium państwa trzeciego, w którym Państwo Członkowskie, którego jest obywatelem, nie ma swojego przedstawicielstwa, z ochrony dyplomatycznej i konsularnej każdego z pozostałych Państw Członkowskich na takich samych warunkach jak obywatele tego państwa.

9. System ochrony praw człowieka w ramach organizacji wyspecjalizowanych

Organizacje wyspecjalizowane to niezależne, międzyrządowe organizacje, które połączone są z ONZ oddzielnymi porozumieniami przyjętymi przez Zgromadzenie Ogólne ONZ. Organizacje te funkcjonują na zasadzie oddzielnego członkostwa, posiadając własne władze oraz budżety.
Obecnie działa 17 organizacji wyspecjalizowanych, do których należą np:

• Międzynarodowy fundusz Walutowy - dostarcza pomocy finansowej zadłużonym krajom członkowskim

• Międzynarodowa organizacja Pracy - pomaga rządom oraz organizacjom pracowników i pracodawców ustanawiać poprawne relacje pracownicze oraz reformować prawo pracy tak, by mogło sprostać zmianom gospodarczym i potrzebom społecznym.

• Międzynarodowy Fundusz Rozwoju rolnictwa - polepszanie sytuacji w regionach dotkniętych biedą i głodem. Fundusz udziela pożyczek na preferencyjnych warunkach oraz darowizn na poprawę sytuacji i walkę z głodem.

• Światowa organizacja zdrowia - zapewnienie maksymalnego poziomu ochrony zdrowotnej poprzez zmniejszenie wskaźników śmiertelności w społeczeństwach ubogich, a także walka z epidemią HIV/AIDS, malarią i gruźlicą. WHO zaangażowana jest w kampanię na rzecz powszechnego dostępu do leków, prowadzi akcje szczepień

• UNESCO - popieranie idei pokoju i bezpieczeństwa przez zacieśnianie współpracy między narodami w dziedzinie oświaty, kultury i sztuki, dla zapewnienia powszechnego poszanowania sprawiedliwości, prawa, praw człowieka i podstawowych swobód, jakie Karta Narodów Zjednoczonych przyznaje wszystkim ludziom, bez różnicy płci, języka, rasy lub religii.

• UNICEF - troszczą się o zdrowie i wykształcenie dzieci, starają się zapewnić najmłodszym obywatelom świata dostęp do czystej wody pitnej. UNICEF domaga się respektowania praw wszystkich dzieci, mobilizując światową społeczność wokół takich problemów jak przemoc w rodzinie, adopcja, praca dzieci, wykorzystanie seksualne

Afrykański system ochrony praw człowieka

1. regionalny system ochrony

2. Afrykańska karta praw człowieka i ludów 1981

• Katalog praw III generacji - solidarnościowe ( prawo do pokoju, rozwoju, zachowania środowiska naturalnego, komunikowania się, wspólnego dziedzictwa ludzkości, pomocy humanitarnej

• Istotne znaczenie ma utworzona w 1963 Organizacja Jedności Afrykańskiej - obecnie Unia Afrykańska od 2002 r, ( bez Maroka) do jej podstawowych zadań należy dążenie do polepszenia warunków bytu narodom Afryki

Amerykański system ochrony praw człowieka

1. najstarszy system regionalny

2. 1948 r. uchwalona Amerykańska Deklaracja praw i obowiązków czł, utworzenie Organizacji Państw Amerykańskich - Karta Bogaty, bez Kuby od 1962 r., obecnie 35 członków

3. 1969 r. Amerykańska Konwencja Praw czł

• ochrona praw gospodarczych, socjalnych i kulturowych, przestrzeganie praw czł, równość państw, pokojowe rozstrzyganie sporów, umacnianie pokoju

Mienie zabużańskie

1. na konferencji w Jałcie oraz na podstawie umów międzynarodowych miedzy Polska a republikami ZSRR ustalono prawo wysiedlonych zabuża do rekompensaty za pozostawione mienie jednak nie ogłoszono tego oficjalnie w Dzienniku Ustaw - dopiero w 2002 r. w wyniku orzeczeń NSA i postanowienia Trybunału w Strasburgu zaburzanie mogą starać się o rekompensatę. Prawo to przysługuje w drodze dziedzictwa.

8

---