Założenia szkoły Francuskiej Krytyki Tematycznej (M).
Z podręcznika:
Najogólniej projekt krytyki tematycznej można określić słowami: ujednolicić świat przez książkę, odnaleźć ukrytą tożsamość pod najróżniejszymi osłonami, dotrzeć do istoty sensu. Chodzi tu o tożsamość samego dzieła, odnajdywaną obsesyjnie w powtarzanych tematach i obrazach, ale także - tożsamość świadomości, wyobrażenia, marzenia, wrażenia zmysłowego: autorskiego przeżycia stanowiącego mentalną stronę wewnętrzną dzieła, którą krytyk musi odtworzyć w sobie. Założony tu rodzaj lektury polega na nieustannym odchodzeniu od samego dzieła do postaci autora, który choć nie traktowany autobiograficznie zawsze stanowił punkt dojścia, umożliwiając widzenie dzieła jako wyrazu: wyrazu marzenia, wyobraźni, itp.
PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA KRYTYKI TEMATYCZNEJ:
Dwudzielność pozoru czyli struktury dzieła i istoty, którą jest świadomość pisarza, powierzchni tekstu i głębi marzenia, przypadkowości artykulacji i konieczności sensu. Richard pisał o chęci dotknięcia strumienia pod którego wzburzoną powierzchnią krążą wielkie, scalające marzenia.
Jedność tematu, niezależnie od cząstkowych artykulacji zagwarantowana jednością świadomości. By stać się jednym doświadczeniem wystarczy nałożyć na siebie różne sfery doświadczenia, sporządzić ich geografię porównawczą i sprawdzić jak się ze sobą łączą.
Jednorodność dzieła, którego przeciwieństwa i napięcia wytwarzana przez poszczególnie, nie dające się ze sobą uzgodnić tematy zostają rozwiązywane, przechodząc w nowe pojęcia syntaktyczne i osiągając zadowalającą równowagę. W tym punkcie krytyka tematyczna bliska jest Nowej Krytyce amerykańskiej, ale też hermeneutyce.
Możliwość odtworzenia aktu świadomości pisarskiej w dziele krytycznym, którego celem i warunkiem jest możliwość odsłonięcia na dnie dzieła władzy początku i praźródła.
Lektura ma być odtwarzaniem źródłowego aktu wyobraźni, dzieło nie jest istotne samo w sobie lecz odsyła do swojej pierwszej zasady, którą należy zrekonstruować. Ta zasada kryje się w czystej, transcendentalnej sferze wyobraźni, a nie w sferze powiązań społecznych, historycznych, itp. Koncepcje fenomenologiczne łączy przeświadczenie o podmiotowej konstytucji sensu świata, który istnieje niezależnie od świadomości, pojawia się w jej granicach jako obarczony znaczeniem. Niezmienną cechą fen. jest zrozumieć zasady owej konstytucji dzięki aktywności czytelnika, który współtworzy sens dzieła literackiego.
Dodatkowy opis czym była krytyka tematyczna, z Internetu W latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych, w krytyce literackiej we Francji dochodzi do głosu nurt określany mianem krytyki tematycznej. Nazwę wywodzi od pojęcia "tematu", który jest rozumiany jako element obrazowy dający się w dziele wykryć, a będący jednocześnie środkiem ujmowania świata przez twórcę (zwłaszcza poetę).
Prekursorem krytyki tematycznej jest G. Bachelard; jego prace z lat trzydziestych i czterdziestych Psychologia Ognia, Wola i Marzenia stają się nowym źródłem inspiracji. Cztery żywioły kosmiczne potraktował autor Wyobraźni poetyckiej jako podstawowe dominanty utworów poetyckich. Trochę podobnie je rozumiał jak Jung swe archetypy. W przedmowie do Wyobraźni poetyckiej uznał, że te obrazy wyobrażeniowe mają pewne odniesienia w nieświadomości, ale zasadniczo poprzestaje na odniesieniu ich do bardziej "powierzchownej" sfery psychiki twórcy niż do psychologii głębi. Bachelard dzieli symbole na trzy różne sfery (sektory). Pierwsza to sfera nauki, drugi to sektor urojenia, trzeci ludzkiej mowy. Ten ostatni zawiera się w języku, jest mową geniusza. I tu zachodzi pewna różnica pomiędzy jego koncepcją a "czystą" psychoanalizą. Podczas gdy tamta kierowała wszelki "wyraz ekspresji" ku nieświadomości, Bachelard zmienił wektor - zajął się badaniem poetyckiej wyobraźni jako "nadświadomości".
W swej filozofii twórczości artystycznej podjął zamiar wyjaśnienia, wychodząc od psychoanalizy i transcendentalnej fenomenologii, reguł poetyckiej inspiracji. Uważa się go także za inspiratora psychokrytyki rozwijającej się jeszcze przed II wojną, do której nawiązali później przedstawiciele orientacji krytycznej zwanej tematyczną. Należeli do niej G. Poulet, J.-P. Richard, J. Roussel i inni.
G. Poulet, stosując krytykę świadomości twórcy, poszukuje tego najbardziej "płodnego" momentu genezy dzieła. Badając temat, rozumie go nie jako przedmiot przedstawiony ani rodzaj słownej formuły w dziele, ale jako swoisty "przekaz" odczuwania i widzenia świata. Tak definiując pojęcie, autor Metamorfoz czasu oddala się od rozstrzygnięć filologicznych, gdzie temat zostaje prawie ujednolicony z motywem. Jego sposób rozumienia tematu nie jest też do końca zbieżny z psychoanalitycznym czy mitograficznym, bowiem te krytyki traktują temat jako "znak" kompleksu, przeżycia religijnego czy pra-obrazu (archetypu). Forma czasu i przestrzeni jest w Pouletowskiej koncepcji nieodłączna ze świadomością.
Dla krytyki tematycznej dzieło jest rezultatem doświadczenia indywidualnego, badać je, to dążyć do opisu grup obrazowych, które ujawnia twórczość pisarza. Obraz żywiołów może organizować wyobraźnię i kompozycję pojedynczego utworu bądź grupy tekstów, czy całej twórczości.