Państwo

• Państwo w naukach polityczno - prawnych oznacza:
  

• Okolony granicami obszar, w obrębie którego ludzie są poddani jednej władzy politycznej - państwo jako kraj

• Ogól ludzi żyjących w granicach danego kraju - państwo jako społeczeństwo

• Organizację ludzi, rozpatrywana ze względu na łączącą ich więź zależności politycznej - państwo jako grupa, organizacja

• Tę część organizacji państwowej, która sprawuje władzę nad innymi lub realizuje wszelkie związane z ta władzą czynności - państwo jako aparat państwowy

• Podmiot własności państwowej - państwo jako fiskus, skarb państwa
  

• 5 typów definicji państwa:
  

• Funkcjonalne - opisują państwo poprzez funkcje jakie musi spełniać w danym układzie społecznym. XVIII wiek - Hugo Grotius

• Elementarne - Georg Jellinek - teoria trzech elementów.

• Psychologiczne - Leon Petrażycki: państwo to zbiór wyobrażeń dotyczących władczych stosunków międzyludzkich. Zależności pomiędzy rządzącymi a rządzonymi.

• Socjologiczne - określają państwo jako społeczność polityczną

• Klasowe - są swoistą odmianą definicji socjologicznych. Państwo jako instrument klasowego panowania

1. Geneza państwa

• Doktryny średniowiecza:
  

• Teologiczna - św. Augusty, św. Tomasz

• Patriarchalna - Robert Filmer - król posiada władzę jako patriarcha swego narodu i spadkobierca biblijnego patriarchy Adama

• Patrymonialna - u źródeł władzy państwowej leży własność ziemi.
  

• Doktryny nowożytne:

Umowy społecznej - XVII / XVIII - J. J. Rousseau (podporządkowanie każdego człowieka i jego uprawnień całej zbiorowości), T. Hobbes (najbardziej racjonalnym motywem zawarcie umowy społecznej był strach przed niebezpieczeństwem anarchii i zagrożenia bezpieczeństwa jednostek), J. Locke (dwa etapy umowy społecznej)

Podboju (przemocy) - L. Gumplowicz (Walka ras), E. Duhring: państwo powstało w wyniku zastosowania przemocy z zewnątrz.

Procesu rozwarstwienia klasowego - F. Engels (Pochodzenie rodziny, własności prywatnej i państwa)

Socjologiczne - zespół doktryn odnoszących się do genezy państwa, a bazujących na analizie zachodzących wewnątrz społeczeństwa interakcji. Teoria solidarystyczna (Leon Duguit) i teoria organiczna (A. Comte, H. Spencer)

Psychologiczna - pocz. XX w. - Leon Petrażycki, państwo powstało dzięki przeżyciom prawnym; władza pierwotna i pochodna;

2. Typy państwa

• Typ państwa to całokształt cech państwa, wyrażających jego klasowy charakter.
  

• Cztery podstawowe typy państwa związane historycznie z podstawowymi formacjami społeczno - politycznymi :
  

• Niewolnicze (klasy: posiadacze niewolników i niewolnicy)

• Feudalne (feudałowie i chłopi)

• Kapitalistyczne (kapitaliści i proletariat)

• Socjalistyczne (robotnicy i chłopi)

Klasyfikowanie państw wg, ich typów jest niewłaściwe, dlatego lepiej klasyfikować wg. ich formy.

3. Formy państwa

FORMA PAŃSTWA TO STRUKTURA ORGANIZACYJNA ORAZ CAŁOSZTAŁT SPOSOBÓW I METOD SPRAWOWANIA WŁADZY PAŃSTWOWEJ.

• Na formę wpływa tradycja historyczna, polityczna, całokształt zadań, jakie państwo ma realizować, stosunki społeczne, międzynarodowe itp.
  

• Podział ze względu na legitymację władzy politycznej:
  

• Legitymowane (demokratyczne)

• Nielegitymowane (autokratyczne)
  

• Podział ze względu na reprezentanta najwyższej władzy w państwie:
  

• Monarchia (król, car): ograniczona i nieograniczona

• Republika (prezydent): demokratyczna i arystokratyczna
  

• Podział ze względu na charakter ustroju państwowego - wewnętrzny podział państwa jako całości oraz stosunek państwa jako całości do władz części składowych:
  

• Forma unitarna

• Forma federalna
  

• Podział ze względu na reżim polityczny:
  

• Demokratyczny: liberalny i ludowo - demokratyczny

• Autokratyczny: policyjny, wojskowy, faszystowski

4. Funkcje państwa

FUNKCJE PAŃSTWA TO ZASADNICZE KIERUNKI DZIAŁALNOŚCI PAŃSTWA, WYNIKAJĄCE Z CELÓW I ZADAŃ JAKIE WINNO ONO SPEŁNIAĆ.

• Według kryterium terytorialnego charakteru państwa oraz zasięgu skutków działania jego organów:
  

• Wewnętrzne

1. Ochronna

2. Regulacyjna

3. Kulturalno - wychowawcza

4. Adaptacyjna

5. Innowacyjna

6. Socjalna

7. Ekonomiczna

• Zewnętrzne - całokształt działalności politycznej danego państwa prowadzonej w zakresie stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi.

1. Obrony (defensywna)

2. Ataku (ofensywna)

3. Utrzymywania status quo

4. Pojęcie systemu politycznego

• Koncepcja instytucjonalna (strukturalna) - system polityczny to całokształt działających instytucji politycznych (o charakterze prawnym) oraz stosunków między nimi, a także zasad działania i systemów normatywnych, na podstawie których działają; T. Klementewicz, K.A.Wojtaszczyk

• Koncepcja behawiorystyczno - funkcjonalna - system polityczny jest określany jako zachodzący w obrębie poszczególnych wspólnot (państwo, partia polityczna) dynamiczny proces społeczny, którego istota jest przetwarzanie impulsów społecznych w decyzje i działania polityczne. G. Almond, D. Easton

• Koncepcja systemowa - istotne są relacje między systemem a jego otoczeniem, sprowadza się je do trzech etapów: „wejścia”, przetworzenia i „wyjścia”
  
  

• SYSTEM POLITYCZNY SENSU LARGO TO IDEE I WARTOŚCI POLITYCZNE, ORGANIZACJE I INSTYTUCJE UCZESTNICZĄCE W ŻYCIU POLITYCZNYM KRAJU I ORGANIZUJACE TO ŻYCIE ORAZ NORMY REGULUJĄCE I ORGANIZUJĄCE WCIELANIE W ŻYCIE IDEI I WARTOŚCI POLITYCZNYCH ORAZ REGULUJĄCE STRUKTURĘ I FUNKCJONOWANIE ORGANIZACJI I INSTYTUCJI POLITYCZNYCH.
  

• SYSTEM POLITYCZNY SENSU STRICTO TO OGÓŁ ORGANÓW PAŃSTWOWYCH, A TAKŻE PARTII POLITYCZNYCH, ORGANIZACJI SPOŁECZNYCH ORAZ GRUP FORMALNYCH I NIEFORMALNYCH, UCZESTNICZĄCYCH W DZIAŁANIACH POLITYCZNYCH W RAMACH DANEGO PAŃSTWA, JAK RÓWNIEŻ ICH WZAJEMNE STOSUNKI, TWORZACE FUNCJONALNĄ CAŁOŚĆ.

5. Typologia systemów politycznych

• K. A. Wojtaszczyk:
  

• Ze względu na reżim polityczny (demokratyczne, totalitarne, autorytarne)

• Ze względu na zasady organizacji aparatu państwowego (monarchia i republika, systemy prezydialne i parlamentarne, parlamentarno - gabinetowy, prezydencki, mieszany itp.)

• Ze względu na struktury terytorialno - administracyjne państwa (unitarne, złożone, autonomiczne)
  

• M. Burton, R. Gunther, J. Higley:
  

• Demokracje skonsolidowane

• Demokracje nieskonsolidowane

• Demokracje ograniczone

• Pseudodemokracie

---