SZTUKA I KULTURA A ZYGMUNT FREUD

Naukowe uzasadnienie to świecki sposób sakralizacji. Niekiedy wystarczy quasi naukowość stwarzająca pozory racjonalności. Tak postępowały awangardy modernistyczne poszukujące obiektywistycznego wytłumaczenia dla sztuki i procesu twórczego. Stąd też ich teoria była skoncentrowana na metodzie.

W modernizmie artystycznym przejawiał się nurt naukowego optymizmu, mocno zakorzeniony w dziewiętnastowiecznej kulturze pod postacią mitu nauki zdolnej wyjaśnić świat i dającej nad nim władzę. Na terenie sztuki modernistycznej był on realizowany w rozmaitej postaci. Charakterystyczne jest to, że wszystkie dziedziny wiedzy, wszelkie dyscypliny naukowe, znalazły swoje odzwierciedlenie w sztuce, zostały przetłumaczone na formę artystyczną. Każda awangarda, każdy -izm, miały swojego naukowego patrona, były przynajmniej teoretycznie, uprawomocniane w osiągnięciach wiedzy swojego czasu. Fakty naukowe były (i są) traktowane dość dowolnie przez artystów, tak, że raczej należałoby powiedzieć - interpretowane w sztuce. Nauka traciła w ten sposób na ścisłości, ale zyskiwała przynależność do kultury prawdziwie powszechnej. Możliwa stała się wymiana pomiędzy światami do tej pory wzajemnie nieprzenikliwymi: myślą naukową a filozoficzno-artystyczną i mistyczną. W rezultacie nauka uznała przypadek, relatywność, nieprzewidywalność i niekonsekwencję, a artyści, myśliciele i mistycy, mogli cytować Einsteina. Nastąpiło coś w rodzaju wzajemnego uznania się stron ducha i rozumu, co jest ważnym a zarazem typowym składnikiem intelektualnym współczesności.

Tekst Beuysa sumuje teorię współczesnej sztuki a zarazem podaje jej aktualną (ciągle jeszcze) definicję. Wszelkie formuły sztuki opartej na czasie, w tym rozmaite formy sztuki performance, są tym, co w sztuce współczesnej jest najbardziej aktualne i adekwatne do wiodących nurtów kultury.

Pojawienie się psychoanalizy dało początek skrajnie indywidualistycznej, egotystycznej, szkole myślenia w sztuce, z ważnymi skutkami dla praktyki artystycznej. Wtedy to uprawomocnienie zyskała wszelka nieprzejrzystość, niedopowiedzenie. W świetle psychoanalizy twierdzenie artysty, iż nie wie on nic o swojej sztuce, zyskało nowy wymiar, stało się całkiem zasadne i racjonalne. I to jest druga strona obecności psychoanalizy w sztuce. Inne konsekwencje to (część) odpowiedzialności za zamknięcie sztuki w getcie artystów i osób bezpośrednio zainteresowanych i w konsekwencji, pogłębienie jej społecznej izolacji. Psychoanaliza jest jednak dalej podtekstem po-modernistycznej sztuki współczesnej. Nie przyznaje się ona do niej jednak tak manifestacyjnie, jak gdyby wstydząc się niegdysiejszej naiwności. W rezultacie jest to dziedzictwo trochę przez sztukę zapomniane. Poszukiwanie nowości nie jest głównym zadaniem programowym sztuki współczesnej. Dziś nowość to nie tyle nowość formy, ale nowy sposób myślenia, artystycznego postrzegania starych często spraw, takich jak np. obecność psychoanalizy w sztuce. We współczesnych, po awangardowych, formach sztuki performance, czy ogólnie sztuki opartej na czasie, związek z życiem nie jest źródłem nowych form, sposobem ich generowania, ale przestrzenią sensu, źródłem znaczeń, realizacją indywidualizmu w dyskursie sztuki. Performance realizuje to założenie najpełniej.

Dla potrzeb sztuki, popularny, ogólnokulturowy, poziom wiedzy jest wystarczający. Jednak specyfika psychoanalizy polega na tym, że każdy ma coś do powiedzenia "w tym temacie", także artysta, a że i piszący te słowa operuje na tym samym poziomie wiedzy, wie o czym pisze.

Podstawowym elementem każdego wystąpienia Dariusza Fodczuka jest tekst. Chociaż teksty są różne, w zasadzie opowiadają tą samą historię. Zawiera ona typowe motywy psychoanalityczne. Jest bardzo osobistym wspomnieniem z dzieciństwa, niekiedy wspomnieniem ze snu, marzenia na jawie. Jej bohaterami są rodzice a rzecz dzieje się zazwyczaj nad (i w) wartko płynącej rzece pełnej węgorzy (ew. łososi). Sztuka jest tu katalizatorem wspomnień. Jej funkcją jest przypominanie wydarzeń odległych, zatartych w pamięci, czy, mówiąc w terminach psychoanalizy - zepchniętych do podświadomości. Szczególnie interesujący dla psychoanalityka byłby zapewne opis, niezwykle sensualny i sugestywny, mozolnej wspinaczki na wodospad po oślizgłych skałach, gdy to Dariusz Fodczuk utrzymuje na swych barkach całą rodzinę i w tym samym momencie pragnie mieć siostrę. Pokrewne, "rodzinne" motywy przewijają się w całej twórczości artysty.

Performance w galerii QQ był bardzo oszczędny pod względem zastosowanych środków. Jedynym rekwizytem były stare zdjęcia z albumu rodzinnego. Tekst jak zazwyczaj traktował o dzieciństwie i rodzinie Dariusza Fodczuka. W miarę rozwoju fabuły, artysta wybierał z leżącej przed nim sterty zdjęć pojedyncze fotografie i przymocowywał w różnych miejscach do pomalowanych na czarno ścian galerii. Sam wciskał się w przestrzeń pod fotografiami, w taki sposób, aby zająć jak najmniej miejsca. Starał się dokładnie wpasować w załom muru, czy pomieścić w kącie galerii. Na ścianie zakreślał każdorazowo obrys swojego ciała, zaznaczając tym samym swoją obecność. Następnie wracał do przerwanego wątku tekstu. Przeszłość reprezentowana przez zdjęcia i teraźniejszość reprezentowana przez właśnie w tym momencie wykonywany performance uzgadniały się ze sobą. Analiza ego osoby artysty została tu przeprowadzona środkami sztuki (sztuki performance), a psychoanaliza podniesiona do rangi sztuki, czy też znaleziona dla sztuki, zgodnie z dada-surrealistyczną formułą. Psychoanaliza, jej technika i zestaw powszechnie znanych symboli, pozwoliła artyście na skonstruowanie warstwy sensownej performance. Sztuka jest tu o czymś jeszcze, a nie tylko, wzorem modernizmu, o samej sztuce. Cele sztuki leżą poza formą dzieła, które spełnia rolę przekaźnika treści. Performance zawsze, do jakiegoś stopnia, jest autoanalizą performera. Jednak w sztuce Dariusza Fodczuka ten aspekt został wydobyty na plan pierwszy. Przyjęcie psychoanalizy za warsztat artystyczny powoduje, że analizie (autoanalizie) poddany został także aspekt artystyczny - funkcja performance w sztuce współczesnej. Uwypuklona została ważna, może najważniejsza dla współczesności, cecha sztuki - oparcie na człowieku. Performance Dariusza Fodczuka udowadnia, że jest to jedyna prawdziwa sztuka kondycji ludzkiej, zasługująca tym samym na miano sztuki współczesnej.

1

Szukasz gotowej pracy ?

To pewna droga do poważnych kłopotów.

Plagiat jest przestępstwem !

Nie ryzykuj ! Nie warto !

Powierz swoje sprawy profesjonalistom.

---