PODZIAŁ UKŁ.NERWOWEGO
dzieli się na trzy podstawowe części:
- ukł. nerwowy ośrodkowy
(systema nervosum centrale)
- ukł. nerwowy obwodowy
(systema nervosum periphericum)
- ukł. nerw. autonomiczny-wegetatywny
(systema nervosum autonomicum)
Ukł. ośrodkowy i obwodowy tworza układ somatyczny. Dostosowuje on reakcje organizmu do zmian środowiska zew ui dzieki temu utrzymuje równowagę. Ukł autonomiczny obejmuje swym unerwieniem układy i narzady przez co reguluje środowisko wew organizmu, a jego czynność jest zasadniczo nie zalezna od woli człowieka.
W skład ukł ośrodkowego wchodzą: mózgowie (encephalon), rdzeń kręgowy (medulla spinalis) układ ten otoczony jest błonami łączno tkankowymi tzw. oponami (meningens) które oddzielaja go od jamy czaszki i kanał kregowego.
Ukł obwodowy jest utworzony przez nerwy i związane z nimi zwoje (ganglia). w zależności od tego czy łączą się one z rdzeniem kręgowym, czy z mózgowiem nazywamy je odpowiednio nerwami rdzeniowymi (nerki spinali) lub nerwami czaszkowymi (nervi craniales)
Ukł autonomiczny wchodzi w skład dwóch poprzednich układów. w układzie tym wyróżnia się częś współczulna i przywspółczulną (pars sympathica et pars parasymphatica) które różnią się lokalizacja ośrodków i działają w sposób przeciwstawny na wiele narządów.
TK. NERWOWA
zbudowana jest z komorek nerwowych, które sa podlozem czynnosci ukladu nerwowego. Komorka nerwowa wraz ze swymi wypustkami tworzy neuron. Komorki nerwowe u czlowieka maja na ogol pojedyncze kuliste jadro. Wewnatrz jadra, otoczonego dwuwarstwowa blona jadrowa, polozone jest jaderko. Cytoplazma zwana także neuroplazma zawiera barwikochlonne ziarenka tzw. Cialka nissla. Sa one miejscem intensywnej syntezy cial bialkowych. Ziarenka tygroidu sa roznej wielkosci i ksztaltu, a ich rozmieszczenie w komorkach jest na ogol charakterystyczne dla okreslonych rodzajow komorek nerwowych. Innym charakterystycznym skladnikiem neuroplazmy sa wlokienka nerwowe- neurofibryle, które tworza w komorkach krzyzujace się peczki. Niektóre komorki nerwowe maja zdolnosc gromadzenia barwnika, od którego często przyjmuja swoja nazwe. Komorka nerwowa posiada dwa rodzaje wypustek: dendryty i neuryty.
Dendryty sa licznymi wypustkami protoplazmatycznymi, które rozgaleziaja się drzewiasto w poblizu komorki i przewodza bodzce do ciala komorki.
Neuryty sa dluzsze od dendrytow i sa przystosowane do przewodzenia impulsow. Na koncu neurytu rozdziela się drzewiasto tworzac drzewko koncowe-telodendron. Neuryty przewodza impulsy od ciala kom nerwowej do narzadu wykonawczego np. miesnia. Komorki nerwowe znajduja się glownie w istocie szarej mozgowia i rdzenia kregowego. Aksony w pewnej odleglosci od komorki pokryte sa oslonka mielinowa, czyli rdzenna, i nosza nazwe wlokien bialych albo rdzennych. Natomiast wlokna nerwowe pozbawione oslonki rdzennej nazywa się wloknami bezrdzennymi czyli szarymi i wystepuja one przede wszystkim w ukladzie autonomicznym. Oslonka rdzenna ma biale zabarwienie i zbudowana jest z mieliny, w sklad ktorj wchodza lecytyna, tluszcz i fosfor. Oslonka ta nie tworzy warstwy ciaglej na wloknie nerwowym, jest ona przerywana tzw. Przewezeniami Ranviera. Oslonka mielinowa wplywa na wzrost pobudliwosci nerwow oraz na szybkosci przewodzenia impulsow. Od zewnatrz oslonke mielinowa pokrywa oslonka schwanna, zbudowana z komorek neurogleju.odlonka ta jest charakterystyczna dla nerwow obwodowych. Oslonka mielinowa posiadaja wszystkie wlokna obwodowe nerwow czaskowych, z wyjątkiem nn wechowych i wszystkie wlokna nerwow rdzeniowych. Polaczenia miedzy neuronami nazywane sa synapsami. W rejonie synapsy od strony neuronu przekazujacego impuls, nastepuje poszerzenie aksonu tworzac kolbe synaptyczna, a blonka plazmatyczna stykajaca się z komorka nerwowa grubiej, jest to blona przedsynaptyczna. Naprzeciw niej, od strony neuronu odbierajacego impuls, znajduje się blona zasynaptyczna. Miedzy obu blonami wystepuje szczelina synaptyczna.
Funkcjonowanie synapsy: pecherzyki synaptyczne znajdujace się w kolbce synaptycznej pod wplywem impulsu nerwowego wydzielaja przez blone przedsynaptyczna transmiter (acetylocholina) który przenika do szczeliny synaptycznej. Transmiter wydzielony z pecherzykow synaptycznych jest bardzo szybko rozkladany przez odpowiedni enzym i kolbka jest gotowa do powtorzenia procesu.
RDZEŃ KRĘGOWY
Budowa zewnętrzna
(medulla spinalis) jest położony w kanale nerw.. Górną jego granicę stanowi otwór wielki lub skrzyżowanie piramid. U dołu rdzeń kręg. Kończy się na wys. I-II kręgu lędź. Stożkiem rdzeniowym. Przedłużeniem stożka jest nić końcowa. Rdzeń kręg. Ma kształt wydłużonego walca jest spłaszczony w kier. Przednio-tylnym i ma dwa zgrubienia: szyjne związane związane z odejściem nerwów unerwiających kończynę górną i zgrubienie lędźwiowe związane z odejściem nerwów unerwiających kończynę dolną. Na całej długości rdzenia wyst. Wiele bruzd. Z przodu występuje nieparzysta szczelina pośrodkowa przednia, której od str. Tylnej odpowiada bruzda pośrodkowa tylna, od której w głąb rdzenia wnika przegroda pośrodkowa tylna. Twory te dzielą rdzeń kreg. Na dwie połowy. W bok od szczeliny pośrodkowej przedniej rdzeń opuszczają nici korzenia brzusznego i to miejsce nazywa się polem korzeniowym przednim lub bruzda boczna przednia; jej odpowiednikiem jest bruzda boczna tylna. (Miejsce wejścia do rdzenia korzenia grzbietowego). W części szyjnej rdzenia między bruzda pośrodkową tylną a bruzdą boczna tylną wyst. Bruzda pośrednia tylna oddzielająca pęczek smukły i klinowaty tworzące sznur tylny. Sznur boczny ograniczają bruzda tylna boczna i pole korzeniowe przednie. Sznur przedni ograniczają szczelina pośrodkowa przednia i pole korzeniowe przednie. Z rdzeniem kreg. Łączy się 31 par nerwów - 8 szyjnych 12 piersiowych 5 lędźwiowych 5 krzyżowych i 1 guziczny. Odcinek rdzenia, z którym łączy się jedna para nerwów nosi nazwę segmentu rdzeniowego. Nerwy rdzeniowe opuszczają kanał przez otwory międzykręgowe. W wyniku pozornego wyst. Rdzenia kręg. Spowodowanego silniejszym wzrastaniem kręgosłupa niektóre nerwy segmentów lędźwiowego krzyżowego i guzicznego biegną przez pewien odcinek kanału kreg. Aż do osiągnięcia odpowiedniego otworu, tworzą tzw. Koński ogon.
Budowa wewnętrzna
Na przekroju poprzecznym rdzenia jest widoczna istota szara położona centralnie i otaczająca ją istota biała. Istota szara ma kształt litery H. Krótkie ramie poprzeczne istoty szarej łączy obie połowy rdzenia natomiast ramiona pionowe tworzą rogi. W części przedniej występuje poszerzony róg przedni i odpowiednio w części tylnej wysmukły róg tylny. Pomiędzy tymi rogami występuje istota szara pośrednia, w której wyróżniamy część przyśrodkową, czyli istotę pośrednią środkową i część boczną, czyli istotę pośrednia boczną. W segmentach piersiowych część boczna jest silnie rozwinięta i tworzy róg boczny. Na całej dł. Rdzenia rogi tworzą słupy: przedni nazywany rogiem ruchowym(zawiera kom. Których włókna unerwiają mięśnie szkieletowe), boczny i tylny nazywany słupem czuciowym. W okolicy rogu tylnego, w którym wyróżniamy szczyt głowę i szyjkę znajduje się istota galaretowata otaczająca szczyt i głowę. Natomiast na powierzchni bocznej rogu tylnego istota szara ulega przemieszaniu z istotą białą tworząc twór siatkowatego. Istota pośrednia środkowa, która na całej długości rdzenia otacza kanał środkowy wytwarza dwa spoidła szare: przednie i tylne. Istota pośrednia boczna zawiera kom. ukł. autonomicznego. Na dnie szczeliny pośrodkowej przedniej leży pasmo istoty białej, zwane spoidłem białym łączącym obie połowy rdzenia. Istota biała tworzy trzy parzyste sznury: przedni boczny i tylny oddzielone na powierzchni rdzenia wcześniej pisanymi bruzdami. W skład sznura tylnego w górnej części rdzenia wchodzą dwa pęczki: smukły i klinowaty. Między sznurem przednim i bocznym nie ma wyraźnej granicy i często nazywa się to sznurem przednio-bocznym. Grubość włókien jest różna w poszczególnych sznurach. W sz. tylnym wyst. najcieńsze włókna. Wymienia się trzy główne typy kom. wst. w rdzeniu kręg. : Korzeniowe przeważnie poł. w rogu przednim mają dł. aksony i unerwiają mięśnie poprzecznie prążkowane, sznurowe wyst. W całej istocie szarej rdzenia, ale najliczniej w rogu tylnym, ich aksony po wejściu do istoty białej tworzą drogi, wewnętrzne poprzez swoje aksony łączą się z innymi komórkami i nie wychodzą poza obszar istoty szarej.
Nerw rdzeniowy
Odchodzące od rdzenia korzenie brzuszne i grzbietowe łączą się ze sobą tworząc nerw rdzeniowy. Korzenie grzbietowe zawierają włókna czuciowe, których część kończy się w istocie szarej, głównie w rogu tylnym rdzenia część zaś biegnie do sznura tylnego i tworzy długie drogi wstępujące, które przewodzą bodźce czuciowe do mózgowia. Włókna czuciowe są wypustkami kom. Pozornie jedno biegunowych, które znajdują się w zwoju rdzeniowym położonym na przebiegu korzenia grzbietowego. Wypustki dośrodkowe tych kom. Wnikają do rdzenia a obwodowe wchodzą w skł. nerwu rdzeniowego. Korzenie brzuszne skł. Się z włókien ruchowych i przedzwojowych ukł. Autonomicznego. Włókna ruchowe zaczynają się w kom. Rogów przednich rdzenia, w jądrach ruchowych. Włókna ukł. Autonomicznego rozp. Się w kom. Istoty szarej pośredniej rdzenia kręg. Korzenie brzuszne sa zbudowane głównie z włokien przewodzących podniety na obwód zawierają również pewną liczbę włókien dośrodkowych i odwrotnie. Korzenie grzbietowe zbudowane głównie z włókien o przewodnictwie doprowadzającym, zawierają także włókna odśrodkowe