LEKI OBNIŻAJĄCE KRZEPLIWOŚĆ KRWI
Heparin |
Heparyna |
Anticoagulans |
ATC: B 01 AB, C 05 BA |
Anionowy polisacharyd Sulfonowany glikozaminoglikan |
CAS: 9005-49-6 |
Synonimy |
Pochodne |
Heparyny małocząsteczkowe zob. Certoparin sodium; zob. Dalteparin sodium; zob. Enoxaparin sodium; zob. Nadroparin calcium; zob. Parnaparin sodium; zob. Reviparin sodium; zob. Tinzaparin sodium |
Sól magnezowa heparyny |
Sól sodowa heparyny ;CAS: 9041-08-1 |
Sól wapniowa heparyny ;CAS: 37270-89-6 |
Działanie. Lek przeciwzakrzepowy hamujący proces krzepnięcia krwi za pośrednictwem antytrombiny III. Antytrombina III hamuje aktywność trombiny i czynnika Xa. W dawkach leczniczych heparyna działa hamująco zarówno na trombinę, jak i na czynnik Xa. Przekształcenie fibrynogenu w fibrynę jest blokowane przez hamowanie trombiny, a przekształcenie protrombiny w trombinę - przez zahamowanie czynnika Xa. Małe dawki heparyny podawane podskórnie w profilaktyce zakrzepowo-zatorowej działają hamująco wybiórczo (za pośrednictwem antytrombiny III) na czynnik Xa. Bardzo duże dawki heparyny zmniejszają aktywność antytrombiny III. Heparyna hamuje również tworzenie trwałych fibrynowych skrzepów, działa antylipemicznie. Stosowana miejscowo działa przeciwzapalnie. Podana dożylnie jest częściowo neutralizowana przez czynnik płytkowy IV, białka krwi i układ makrofagów i wydalana przez nerki. Pozostała część łączy się z antytrombiną III. Okres półtrwania w osoczu zależy od dawki i wynosi 60-120 min; w chorobie zakrzepowo-zatorowej ulega on skróceniu. Dla tej samej dawki stężenie w osoczu, aktywność przeciwzakrzepowa, czas eliminacji są zmienne. Heparyna nie wchłania się z przewodu pokarmowego. Nie przenika przez barierę łożyskową ani do mleka matki. Jest wydalana z moczem. |
Wskazania. Heparyna jest stosowana w profilaktyce i leczeniu żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej, w zapobieganiu zakrzepom i zatorom w naczyniach tętniczych oraz w ich leczeniu, w zapobieganiu wykrzepianiu podczas stosowania krążenia pozaustrojowego i w trakcie dializy, w chorobie niedokrwiennej serca, w niektórych przypadkach DIC oraz w zestawach do wlewów i szkle laboratoryjnym. |
Interakcje. Salicylany i inne NLPZ zwiększają ryzyko krwawienia poprzez hamowanie czynności płytek krwi i bezpośrednie działanie uszkadzające na błonę śluzową żołądka i dwunastnicy; leki przeciwpłytkowe i dekstran 40 zwiększają ryzyko krwawienia poprzez hamowanie czynności płytek krwi. Doustne leki przeciwzakrzepowe nasilają działanie przeciwzakrzepowe heparyny. Glikokortykosteroidy i leki fibrynolityczne zwiększają ryzyko krwawienia. Heparyna tworzy nierozpuszczalne kompleksy z niektórymi lekami (m.in. hydrokortyzon, morfina, penicylina, erytromycyna, wankomycyna, pochodne promazyny, hydroksyzyna). Leków tych nie należy dodawać do płynów do wlewów zawierających heparynę. |
Przeciwwskazania. Bezwzględne. Skaza krwotoczna z wyjątkiem DIC, czynna choroba wrzodowa, nowotwór przewodu pokarmowego, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, tętniak rozwarstwiający aorty, udar mózgu krwotoczny (do 2 mies.), operacja lub uraz głowy (do 20 dni), guz mózgu, wczesny okres po biopsji narządu, operacji lub nakłuciu tętnicy (< 4 dni), ciśnienie tętnicze > 200/100 mm Hg, infekcyjne zapalenie wsierdzia z wyjątkiem procesu obejmującego sztuczną zastawkę, czynna gruźlica jamista płuc, nadwrażliwość na heparyny. Względne. Zaawansowana retinopatia, ciężka niewydolność wątroby lub nerek, padaczka, ostre zapalenie trzustki. Ostrożnie stosować w podeszłym wieku (> 75. rż.). Ciąża (kat. C). Stosować jedynie w wypadku, gdy korzyść dla matki jest większa niż potencjalne zagrożenie dla płodu. |
Działania niepożądane. Krwawienia, trombocytopenia, reakcje alergiczne, martwica skóry w miejscu wstrzyknięcia; rzadko zwiększenie aktywności aminotransferaz, wyłysienie, priapizm, osteoporoza i złamania patologiczne w następstwie długotrwałego stosowania, hipoaldosteronizm z hiperkalemią lub kwasica metaboliczna. |
Dawkowanie. Dorośli. Pierwsza dawka - 5 tys. j.m. podane dożylnie, następnie stosuje się wlew za pomocą pompy z szybkością ok. 20 j.m./kg mc. na h tak, aby czas APTT wydłużył się 1,5-2,5-krotnie w stosunku do wartości kontrolnej. Podskórnie: leczniczo podaje się 10-20 tys. j.m. (250 j.m./kg mc.) co 12 h (należy ją poprzedzić podaniem 5 tys. j.m.dożylnie); profilaktycznie 5 tys. j.m. na 2 h przed operacją, dawkę tę powtarza się po operacji co 8-12 h. Dzieciom dożylnie 50-100 j.m./kg mc. co 4 h. Uwaga. Miejscowo stosowana w postaci maści, kremów, żeli; także w okulistyce w postaci kropli do oczu. |
Uwagi. Podczas stosowania heparyny należy kontrolować czas krzepnięcia APTT oraz liczbę płytek krwi. |
Streptokinase* |
Streptokinaza |
Enzyma |
ATC: B 01 AD |
Fibrynolizyna paciorkowcowa wytwarzana przez liczne odmiany paciorkowców β-hemolizujących |
CAS: 9002-01-1 |
Synonimy |
Działanie. Lek trombolityczny. Pobudza fibrynolizę, przekształcając plazminogen w plazminę. Działa proteolitycznie nie tylko na fibrynę skrzepu, ale również na krążący fibrynogen. Na początku leczenia stężenie streptokinazy szybko się zmniejsza (okres półtrwania wynosi ok. 10 min) w wyniku neutralizacji przez krążące przeciwciała występujące prawie zawsze u chorych ze względu na rozpowszechnienie infekcji wywoływanych przez paciorkowce hemolizujące. Następnie okres półtrwania wydłuża się do ok. 80 min. Streptokinaza jest wydalana w moczu. |
Wskazania. Streptokinaza jest stosowana w zakrzepach żył głębokich kończyn i miednicy, zatorach tętnicy płucnej, w zawale m. sercowego (w czasie pierwszych 6 h). |
Interakcje. Leki przeciwzakrzepowe i zmniejszające agregację płytek krwi zwiększają ryzyko krwawienia. |
Przeciwwskazania. Nadwrażliwość na streptokinazę, trwające krwawienia, ciężkie nadciśnienie tętnicze (ciśnienie skurczowe powyżej 200 mm Hg, rozkurczowe powyżej 100 mm Hg), zabiegi chirurgiczne i neurochirurgiczne lub wszczepienie protez dakronowych w ciągu ostatnich 2 mies., aortografia, biopsja wątroby lub nerek w ciągu ostatnich 10 dni, niekontrolowany wrodzony lub nabyty niedobór czynników krzepnięcia, krwotoki mózgowe, podostre zapalenie wsierdzia. Nie zaleca się stosowania u osób powyżej 70. rż., w retinopatii cukrzycowej, ciężkiej niewydolności wątroby lub nerek, migotaniu przedsionków w przebiegu zastawki dwudzielnej, chorobie wrzodowej żołądka lub dwunastnicy, kamicy nerkowej. Ze względu na możliwość istnienia podwyższonego miana przeciwciał przeciwko streptokinazie nie zaleca się stosowania leku po zakażeniu wywołanym przez paciorkowce oraz przed upływem 3 mies. od ostatniego leczenia streptokinazą. Uwaga. Przed przetoczeniem osocza lub pełnej krwi po krwotoku lub wstrząsie należy koniecznie zneutralizować streptokinazę. Ciąża (Kat. C). Można stosować jedynie w wypadku, gdy korzyść dla matki przeważa nad potencjalnym zagrożeniem dla płodu. |
Działania niepożądane. Krwawienia, reakcje alergiczne, hipotonia, tachykardia, gorączka, dreszcze, bóle mięśni, nudności i wymioty, zmiany skórne, bóle głowy. |
Dawkowanie. Należy stosować wyłącznie u chorych hospitalizowanych, pod ścisłą kontrolą lekarską. Przed podaniem streptokinazy należy podać 50 mg wodorobursztynianu hydrokortyzonu. Zakrzepy żył głębokich kończyn dolnych - początkowo 250 tys. j. w ciągu 30 min, następnie 100 tys. j./h przez 72-96 h. Zator tętnicy płucnej - początkowo 250 tys. do 500 tys. j. w ciągu 30 min, następnie 100 tys. j./h przez 24-48 h. Ostra faza zawału m. sercowego - początkowo 250 tys. j. w ciągu 30 min, następnie od 100 tys. do 150 tys. j./h przez 24 h lub 1-1,5 Mj. w ciągu 60 min, lub bezpośrednio do tętnic wieńcowych 2000-5000 j./min w ciągu 60 min, poprzedzone wstrzyknięciem 20 tys. j. |
Uwagi. Przed rozpoczęciem leczenia należy oznaczyć wartość hematokrytu, liczbę płytek krwi, czas trombinowy i protrombinowy, stężenie fibrynogenu. Po zakończeniu leczenia streptokinazą jest wskazane prowadzenie leczenia przeciwzakrzepowego w celu zapobieżenia tworzeniu się nowych zakrzepów. |