BUDŻET PAŃSTWA- MILEWSKI

Budżet państwa- plan finansowy zawierający dochody i wydatki państwa związane z realizacją przyjetej polityki społecznej, gospodarczej i obronnej. Sporządzany jest on na okres jednego roku oraz zatwierdzany przez władzę ustawodawczą. Po zatwierdzeniu staje się aktem prawnym umozliwiającym organom wykonawczym gromadzenie dochodów budżetowych oraz dokonywanie wydatków.

Najważniejsze funkcje budżetu:

• Funkcja fiskalna- gromadzenie dochodów budżetowych (pochodzących głównie z podatków) umożliwiających utrzymanie aparatu państwowego oraz realizacje określonych zadań

• Funkcja redystrybucyjna- umożliwia dokonywanie pożądanych zmian w podziale dochodu narodowego, takich jak:

• zmniejszanie dysproporcji w poziomie rozwoju gospodarczego różnych regionów

• niwelowanie nadmiernego zróżnicowania dochodów różnych grup społecznych

• tworzenie warunków bezpieczeństwa socjalnego dla grup najuboższych

Realizację funkcji redystrybucyjnej umożliwia system podatkowy (progresywne opodatkowanie dochodów ludności, ulgi i zwolnienia podatkowe, zróżnicowanie stawek podatków posrednich nakładanych na dobra konsumpcyjne itp.)oraz wydatki budżetowe, dokonywane głównie w formie tzw. transferów, czyli świadczeń społecznych zwiększajacych dochody ludności bez potrzeby świadczenia w zamian jakichkolwiek usług (renty, emerytury, zasiłki dla bezrobotnych, zasiłki chorobowe).

• Funkcja stymulacyjna- oddziaływanie dochodów i wydatków budżetu państwa na życie gospodarcze i społeczne. Za pomoca odpowiednio skonstruowanych systemów podatkowych oraz wydatków budżetowych można wpływać na przykład na:

• Poziom dochodu narodowego

• Zmiany strukturalne w gospodarce

• Kształtować poziom akumulacji i tempo wzrostu gospodarczego

• Regulować poziom i kierunki konsumpcji

W sferze życia społecznego polityka fiskalna może np. pobudzać lub hamować przyrost naturalny, łagodzić społeczne skutki bezrobocia, zwiekszać poziom aktywności zawodowej.

Realizacja powyższych funkcji możliwa jest głównie dzięki świadomemu kształtowaniu przez państwo systemu podatkowego, tj określenia podmiotów podlegających opodatkowaniu, rodzajów podatków, wysokosci stawek opodatkowania, ulg i zwolnień podatkowych oraz kształtowaniu wydatków zgodnie z potrzebami państwa.

W wiekszości krajów rozwiniętych gospodarczo polityka fiskalna nastawiona jest głównie na zapewnienie środków na podstawowe potrzeby:

• socjalne

• administracyjne

• obronne społeczeństwa oraz na:

• stabilizacyjne oddziaływanie na koniunkturę (znajduje to wyraz m.in. w wysokim udziale wydatków budżetu państwa w dochodzie narodowym, przekraczajacym często 50%)

Budżet państwa = dochody i wydatki centralnych władz państwowych (budżet centralny), władz lokalnych (budżety lokalne) i ubezpieczenia społeczne.

Struktura budżetów lokalnych (terenowych) zależy od ustrojowej organizacji państwa (np. państwo federalne czy unitarne).

O włączeniu określonych rodzajów dochodów i wydatków do budżetu centralnego lub do budżetów terenowych decyduje ich znaczenie dla gospodarki oraz zasięg -ogólnokrajowy czy regionalny. Z budżetu centralnego finansuje się np. wydatki na administracje centralną, wymiar sprawiedliwości, obrone narodową; z budżetów lokalnych korzysta gospodarka komunalna i mieszkaniowa, oświata, ochrona zdrowia, kultura, utrzymanie porządku publicznego.

Systemy finansowania wydatków budżetów lokalnych:

• finansowanie bieżących wydatków lokalnych głównie z własnych dochodów (np. Niemcy, Szwecja)

• głównie z subwencji rządowych (GB, Holandia)

Własne dochody budżetów lokalnych pochodzą z podatków i opłat obciążjących ludność danego terenu oraz z dochodów z działalności prowadzonej przez władza lokalne. Zasilanie zewnetrzne (władze lokalne często z tego korzystają) opiera się na subwencjach, pozyczkach i innych transferach z budżetu centralnego.

We współczesnej gospodarce obserwuje się wzrost zadań realizowanych przez władze lokalne. Niedobory budżetów lokalnych są coraz bardziej dotkliwe więc wzrasta rola źródeł uzupełniających- gł. subwencji z budżetu centralnego. Redystrybucja środków z budżetu centralnego do b.lokalnych jest zjawiskiem raczej pozytywnym-umożliwia:

• pokrycie wydatków, do których władze lokalne są ustawowo zobowiązane (np. utrzymanie dróg, ochrona porządku publicznego)

• ukierunkowanie działalności lokalnej zgodnie z założeniami polityki społeczno-gospodarczej państwa

• zmniejszenie dysproporcji miedzy różnymi regionami kraju

Polityka budżetowa opiera się na określonych zasadach umozliwiających władzy wykonawczej prowadzenie polityki finansowej państwa, a władzy ustawodawczej oddziaływanie na jej zakres i formy oraz sprawowanie kontroli nad działalnoscią rządu.

Zasady polityki budżetowej:

1. zasada rocznego budżetowania- plan dochodów i wydatków budżetowych obejmuje okres jednego roku (rok b. nie musi pokrywac się z rokiem kalendarzowym);

2. zasada zupełności- budżet obejmuje wszystkie dochody i wydatki państwa (żadna z dziedzin działaności finansowej państwa nie może być pominięta lub wyłączona z planu budżetowego;

3. zasada jednosci- budżet państwa powinien tworzyc jedną całość, tzn. wszystkie dochody i wydatki państwa powiiny być ujęte w jednym zestawieniu (poszczególne pozycje budżetu państwa mogą być sporzadzone jako odrebne dokumenty, muszą jednak łączyć się w jedną zwartą całość);

4. zasada jawności- budżet państwa powinien być podany do publicznej wiadomości (dot. to jego tworzenia, uchwalania, wykonania i kontroli;)

5. zasada równowagi budżetowej- dążenie do tego, aby bieżące dochody z podatków i z innych źródeł napływające do budżetu centralnego były wystarczające do pokrycia płatności za produkty i usługi finansowanych przez rząd, płatności transferowych i innych wydatków budżetowych.

Zasady te podlegały modyfikacjom, obecnie nie sa w pełni respektowane- dotyczy to głównie tej ostatniej.

W związku ze wzrastającym znaczeniem wydatków rządowych coraz częstszym zjawiskiem staje się deficyt budżetowy, tzn. nadwyzka wydatków państwa nad dochodami budżetowymi.

Dochody budżetu państwa. Podatki

Źródłami dochodów budżetowych państwa sa podatki, cła, dochody ze sprzedaży prywatyzowanych przedsiębiorstw, opłaty skarbowe, sądowe, notarialne itp. Podstawą dochodów budżetowych sa podatki. Pozostałe źródła odgrywają w praktyce niewielką rolę.

Podatki to przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne świadczenia pieniężne pobierane przez państwo na podstawie przepisów prawa w celu uzyskania dochodów na pokrycie wydatków państwowych. Płatnikami podatków mogą być zarówno osoby fizyczne jak i prawne.

Podatki są w celu:

• zdobycia pieniędzy na finansowanie wydatków sektora publicznego

• dokonywania redystrybucji dochodów miedzy różne sektory gospodarki i grupy ludnosci dysponujace różnymi dochodami

• ograniczania konsumpcji niektórych produktów (np. alkoholu, papierosów)

• wykorzystania ich jako narzędzi polityki antycyklicznej i antyinflacyjnej

Rodzaje podatków ze względu na przedmiot opodatkowania:

• podatki dochodowe- pobierane od dochodów osobistych ludności (tj płac, wynagrodzeń za prace zlecone, odsetki od posiadanego kapitału, renty, emerytury) oraz od dochodów osób prawnych (przedsiębiorstw, instytucji)

• podatki konsumpcyjne- (=podatki od wydatków), podatki nakładane na produkty i usługi będące przedmiotem obrotu, np. podatek obrotowy, VAT, akcyza, niekiedy cło

• podatki majątkowe- płacone od posiadanego majątku (kapitału) oraz od przenoszenia praw do majątku (podatki spadkowe)

Podatki

Podatki bezpośrednie podatki nakładane na dochody i majątek; „bezposrednie” wywodzi się stąd, że podmiot odpowiedzialny za jego płacenie ponosi jego ciężar i bezpośrednio rozlicza się z budżetem państwa

Podatki pośrednie podatki nakładane na wydatki; zawarte sa one w cenie nabywanego produktu lub usługi- konsument płaci je więc pośrednio⇒ za pośrednictwem sprzedawcy zobowiazanego do uiszczenia podatku. Może on ciężar podatku w całości lub w części przerzucić na kupujących.

Obciążenia podatkowe mogą być naliczane proporcjonalnie, progresywnie lub degresywnie.

Podatek jest proporcjonalny, gdy wszyscy podatnicy płacą ten sam procent swoich dochodów, czyli obowiązuje jedna stopa podatkowa. Zazwyczaj podatek od dochodów osób prawnych ma charakter proporcjonalny.

Podatek progresywny, występuje wtedy gdy osoby uzyskujace wyższe dochody obciążone są wyższą stopą podatkową (np. podatek od dochodów osobistych ludności, mający kilka stóp podatkowych. Dochody ludnosci podzielone są na przedziały. Im wyzszy przedziła dochodów, tym wyższą stopą podatkową jest objęty.)

Podatek degresywny polega na tym, że wraz ze wzrostem dochodu nakładane są coraz mniejsze procentowe stawki podatkowe.

W kwr najważniejszą pozycję zajmuje podatek od dochodów osobistych ludności. Stanowi on przeciętnie ponad 30% dochodów budżetowych państwa.Podatek ten pobierany jest od dochodów takich jak: płace, dochody z indywid. działaln. gosp. i gospodarstw rolnych, z tyt. wykonywania wolnych zawodów, z prac dorywczych, rent i emerytur. Podstawa okreslenia wysokości podatku sa wszystkie dochody płatnika pochodzace z wymienionych źródeł. Dochód podlegajacy opodatkowaniu ustala się odejmując od łącznej sumy przychodów wydatki związ z uzyskaniem dochodów.

Z reguły dochody osobiste ludności opodatkowane są wg skali progresywnej. W większości krajów stopa podatkowa kształtuje się na poziomie od 0 do 50%. Stopa podatkowa zero, wyznaczająca kwotę rocznych dochodów wolnych od opodatkowania, ustalana jest przy uwzględnieniu mozliwości płatniczych osób o najniższych dochodach.

Ważnym źródłem dochodów budżetowych jest opodatkowanie produktów i usług. W większości przypadków jest to podatek obrotowy lub podatek od wartości dodanej obciążający dobra konsumpcyjne. Podatki te spełniają funkcje fiskalne i redystrybucyjne.Z reguły nie podlegają opodatkowaniu podstawowe artykuły żywnościowe, książki, gazety, energia elektryczna, odzież dziecięca, lekarstwa. Często z opodatkowania wyłączone są usługi lekarskie, wetyerynaryjne, bankowe, ubezpiczeniowe, towary eksportowane itd .

Składki na ubezpieczenia społeczne to kolejne dochody państwa. Składki te płacone są częściowo przez pracodawcę a częściowo przez pracownika. Można je traktować jako forma opodatkowania dochodów, ze względu na ich powszechny i obowiazkowy charakter.

Podatki obciążające ludność bezpośrednio, jak i pośrednio przez opodatkowanie produktów i usług wykazują w gospodarce rynkowej (poza nielicznymi wyjątkami) długookresową tendencję wzrastającą. Planowany poziom opodatkowania ma wpływ na stope życiową społeczeństwa.

Wspólna cechą polityki podatkowej prowadzonej współcześnie w kwr jest niski udział podatków od dochodów przedsiębiorstw w dochodach budżetu państwa (z regułu nie więcej niż 10% dochodów państwa) bo:

• państwo stara się pozostawić przedsiębiorstwom jak najdalej idącą swobodę i nie ograniczać ich aktywności nadmiernym fiskalizmem;

• dochody budżetowe państwa przeznaczone są w poważnym stopniu na realizację szeroko rozumianej polityki społecznej, a więc obciążenia podatkowe w największym stopniupowinny dotyczyć ludności

• polityka podatkowa jest podstawowym narzędziem redystrybucji dochodów- progresja podatkowa, system ulg i zwolnień podatkowych, zasady opodatkowania produktów i usług wpływają na kształtowanie się realnych dochodów ludności

Trend do wzrostu obciążeń podatkowych (zwłaszcza podatku od dochodów ludności) w krajach rozwiniętych gospodarczo ulega zahamowaniu. Coraz częściej wskazuje się na ujemne skutki podatków. Zależność między wpływami do budżetu z tytułu podatków a wysokością stopy podatkowej można zilustrować za pomocą tzw. krzywej Laffera. Zauważył on, że przy stopie opodatkowania równej 0 i 100% przychody budżetowe z podatków są równe 0, a stopom opodatkowania z przedziału od 0 do 100% odpowiadają różne dodatnie poziomy przychodów z podatków, włącznie z poziomem maksymalnym.

Podniesienie stopy podatkowania, np. z t₁ do t₂ umożliwia zwiekszenie dochodów budżetowych z T₁ do T₂. Maksymalne przychody z podatków (np. do stopy t₄ lub t₅) prowadzi do spadku dochodów budżetowych. Nadmiernie wysokie podatki osłabiaja bowiem bodźce do prowadzenia dzialalności gospodarczej. Produkcja i dochody ludnosci spadają, a w konsekwencji zmniejszaja się także dochody budżetowe. Równocześnie jednak krzywa Laffera sugeruje pożądany kierunek zmiany polityki fiskalnej. Zmniejszenie obciążeń podatkowych (np. obniżenie stopy podatkowej z t₅ do t₄) przyczyni się do pobudzenia aktywności gospodarczej, wzrostu dochodów oraz wzrostu przychodów budżetowych z tytułu podatków (z T₁ do T₂).

przychody

z podatków Krzywa Laffera

Tmax

T₂

T₁

t₁ t₂ t₃ t₄ t₅ 100

stopa opodatkowania (w %)

Adam Smith wskazał na 4 zasady, na których powinien opierać się dobry system podatkowy:

1. podatki powinny być sprawiedliwe i nie powinny przekraczać mozliwości podatnika

2. wysokość podatków powinna być z góry określona,

3. sposób i warunki płatności powinny być wgodne dla płatnika

4. koszty poboru podatku powinny być niskie, a podatki nie powinny wpływać hamująco na aktywność i przedsiębiorczość podatników

Poza tym przy budowie systemu podatkowego należy uwzględnic również uwarunkowania ekonomiczne i społeczne:

• poziom stopy życiowej społeczeństwa

• przyzwyczajenia konsumpcyjne

• poglądy na role państwa w gospodarce

• mentalność podatkowa ludności

WYDATKI BUDŻETU PAŃSTWA

Wielkość i struktura wydatków budżetowych odzwierciedlają rolę, zakres i kierunki działalnosci państwa.

Z punktu widzenia przeznaczenia wyróżniamy 3 grupy wydatków:

1. wydatki związane z tradycyjnym pełnieniem przez państwo takich funkcji, jak:

1. obrona narodowa

2. administracja

3. wymiar sprawiedliwości

2. wydatki związane z realizacją celów społecznych „państwa dobrobytu” (oświata, kultura, ochrona zdrowia, świadczenia socjalne itp.)

3. wydatki wynikające z pełnienia funkcji interwencyjnych w gospodarce (oddziaływanie na inwestycje produkcyjne i infrastrukturalne, subsydia dla rolnictwa, przedsiębiorstw państwowych i prywatnyc oraz wydatki transferowe, które wpływają stabilizujaco na koniunkturę, np. świadczenia społeczne poza tym, że pełnią funkcje redystrybucyjną, wpływaja na wlk globalnego popytu)

W ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat wydatki publiczne na ogół szybko rosły, niejednokrotnie w tempie wyższym niż produkt narodowy- jest to konsekwencja akceptacji w teorii i polityce ekonomicznej aktywnej roli państwa w gospodarce.

Analiza trendów w różnych krajach wskazuje, że wydatki budżetowe charakteryzują się wysokim stopniem inercji. Zarówno ograniczenie absolutnych rozmiarów tych wydatków, jak i zahamowanie tempa ich wzrostu w praktyce jest bardzo trudne. Utrzymanie jak i rozszerzanie wydatków budżetowych uzasadnione jest wieloma względami ekonomicznymi:

• konieczność subsydiowania produkcji rolnej w celu ochrony krajowego rolnictwa i stabilizacji dochodów producentów rolnych

• subsydiowanie przedsiębiorstw państwowych i prywatnych zwłaszcza w okresie recesji, aby przeciwdziałać masowym bankructwom

• poza tym ostra konkurencja na rynkach światowych sprawia, że państwa pragną zwiększyć swoją zdolność eksportową gospodarki, uchronić miejsca pracy i zapewnić stabilizację koniunktury

• dużych wydatków rządowych wymaga rozwój zaawansowanych technologii (kosmonautyka, energia nuklearna, elektronika itp)

Trudnym zabiegiem jest również zmniejszenie wydatków na cele socjalne. Jest to posunięcie niechetnie przyjmowane przez społeczeństwo.

Presja na wzrost wydatków budżetowych przy ograniczonych mozliwościach zwięskszenia dochodów prowadzi do powstawania deficytu budżetowego oraz prób jego likwidacji m.in. przez zaciąganie pozyczek u społeczeństwa, które należy spłacić z %. W budżecie kwr trwałą pozycje zajmują więc wydatki związane z obsługą długu publicznego.

AKTYWNA I PASYWNA POLITYKA FISKALNA. Automatyczne stabilizatory koniunktury.

1. Aktywna polityka fiskalna- podejmowanie takich decyzji dotyczących zmian dochodów i wydatków budżetowych, które pozwolą osiągnąć zamierzone w danej sytuacji cele gospodarcze

2. Pasywna polityka fiskalna- polega na wykorzystaniu właściwej niektórym instrumentom wrażliwości na zmiany poziomu dochodu narodowego, zatrudnienia i innych wlk ekonomicznych.

Instrumenty te ⇑ samoczynnie, bez potrzeby podejmowania konkretnych decyzji dostosowawczych, reagują na zmianę koniunktury. Dlatego też nazywane są automatycznymi stabilizatorami koniunktury.

Ad.1.

• polega na świadomym interwencjonizmie, wymagającym kazdorazowego podejmowania decyzji o wykorzystaniu konkretnych instrumentów fiskalnych jak:

• zwiększenie lub ograniczenie wydatków budżetowych na oks cele (np. roboty publiczne)

• zmiana stawek i zasad opodatkowania

• zmiana zasad subwencjonowania przedsiębiorstw

⇑

prowadzi to zazwyczaj w dłuższym okresie do wzrostu udziału wydatków budżetowych w dochodzie narodowym i napotykają na krytykę nurtu liberalnego

• słabością aktywnej polityki fiskalnej jest to, że decyzje dotyczące korygowania działania instrumentów fiskalnych wymagaja zmian legislacyjnych w programach budżetowych. Prowadzi więc to do opóźnień w działaniu instrumentów polityki fiskalnej- wynikaja one z czasu niezbędnego do sformułowania, akceptacji i wdrożenia pakietu środków polityki interwencyjnej. 4 rodzaje opóźnień:

• diagnostyczne- związane z potrzebą dokonania oceny zmian zachodzących w gospodarce, zebrania niezbędnych informacji statystycznych i ich przetworzenia;

• decyzyjne- wynikające z czasu potrzebnego do dokonania wyboru narzędzi, które powinny być zastosowane i przeprowadzenia zmian legislacyjnych;

• wdrożeniowe- ze względu na czas niezbędny do praktycznego zastosowania przyjętego pakietu środków polityki gospodarczej;

• związane z reakcją podmiotów gospodarczych na wprowadzone narzędzia interwencyjne.

Opóźnienia wpływają na osłabienie skuteczności polityki interwencyjnej i podważają jej sens- w trakcie opóźnienia sytuacja polityczna może się zmienić.

Niektóre wydatki i dochody rządowe poza tym, że mogą być wykorzystane jako narzędzia świadomego interwencjonizmu, mają tę właściwość, że działają samoczynnie wpływając na kształtowanie się globalnego popytu i w ten sposób oddziałują stabilizująco na gospodarkę. Właściwość tą mają np. podatki.

np. dochody ludności lub przeds. ⇑ to dochody budżetu z tyt. podatków ⇑

Niektóre instrumenty fiskalne charakteryzuja się więc dużą wrażliwością na zmiany sytuacji gospodarczej

Automatyczne stabilizatory koniunktury ⇒ dzialają samoczynnie bez potrzeby ingerencji państwa. `Automatyzm' tych środków polega na tym, że:

• po ich zatwierdzeniu zaczynaja działać bez konieczności wprowadzania częstych korekt na skutek zmian sytuacji gospodarczej

• siła i zakres ich działania zależy niemal wyłącznie od skali zmian poziomu aktywności gospodarczej

Najważniejsze automatyczne stabilizatory koniunktury:

• podatki od dochodów ludności

• podatki od przedsiębiorstw

• podatki pośrednie (nakł. na art. konsumpcyjne)

• zasiłki dla bezrobotnych i inne formy świadczeń społecznych

• programy pomocy dla rolnictwa (subwencje, polityka gwarantowanych cen produktów rolnych)

Od automatycznych stabilizatorów koniunktury oczekuje się, aby w okresie recesji hamowały spadek globalnego popytu, a w okresie ekspansji hamowały jego wzrost.

Słabości polityki nastawionej na wykorzystywanie automatycznych stabilizatorów koniunktury:

• oddziałując na globalny popyt mogą zmniejszyć wahania gospodarki w stosunkowo krótkim czasie. Nie stwarzaja jedank warunków na zmiany istniejącej sytuacji gospodarczej

• nie są w stanie zapewnić warunków zrównoważonego wzrostu, który wymaga jednakowego tempa wzrostu mocy wytwórczych, zatrudnienia i efektywnego popytu

• skutkiem ich działania tendencja do powstawania deficytu budżetowego w okresach recesji oraz nadwyżek budżetowych w okresach ożywienia gospodarczego

Utrzymanie zasady równowagi budżetowej ma na celu:

• uniknięcie konsekwencji chronicznego deficytu budżetowego

• ochronę gospodarki przed długookresowym trendem wzrostu sektora publicznego i wydatków budżetowych (wynikającym z większej skłonnosci rządu do prowadzenia ekspansywnej polityki fiskalnej podczas kryzysu, niż do je ograniczania podczas dobrej koniunktury

DEFICYT BUDŻETOWY I DŁUG PUBLICZNY

Wysoki deficyt budżetowy utrzymujący się w wielu krajach niezależnie od koniunktury gospodarczej utwierdza wielu ekonomistów w przekonaniu o strukturalnym charakterze przyczyn nierównowagi budżetowej.

Widoczna jest obecnie rozbiezność stanowisk w kwestii finansowania wydatków publicznych.

Wzrastajace wydatki rządowe mogą być finansowane z takich źródeł, jak podatki, pozyczki zaciagane u społeczeństwa, sprzedaż częsci majątku państwa, dodatkowa emisja pieniędzy, kredyty zagraniczne.

Podstawowym źródłem pokrywania powaznej częsci deficytu budżetowego staje się dług publiczny zaciągany w bankach. Umożliwia to kreowanie dodatkowego popytu, co stwarza wieksze możliwości oddziaływania na koniunkturę, ale równocześnie może prowadzić do powstawania inflacji. Niebezpieczeństwo to staje się mniejsze, jeśli w gospodarce wystepuja niewykorzystane rezerwy mocy wytwórczych.

Dług publiczny jest finansowym zobowiazaniem państwa z tytułu zaciagnietych pozyczek oraz innych form działalnosci, w wyniku których państwo płaci odszkodowanie (np. wywłaszczenie mienia na zasadach odpłatności).

Biorąc pod uwage źródła zaciągania długu można mówić o :

• długu publicznym krajowym (krajowymi wierzycielami mogą być: osoby fizyczne, przedsiębiorstwa, banki itd.)

• długu publicznym zagranicznym

Obsługa długu publicznego- spłata rat zaciagniętych pożyczek oraz wypłata oprocentowania. Wzrost rozmiarów długu publicznego prowadzi do wzrostu kosztów jego obsługi- głównie z powodu wysokiego oprocentowania pożyczek państwowych.

Następstwa wewnetrznego zadłużenia:

• redystrybucjha dochodu narodowego w obrebie danego społeczeństwa- dł. publ. reprezentuje żadania jednych członków społeczńestwa wobec innych

• ⇑ kosztów obsługi d.p. obciaża podatników; korzyści w postaci odsetek otrzymują instytucje finansowe, gdzie skoncentrowana jest znaczna część długu

Efekty jakie społeczństwo uzyskuje z tytułu zadłużenia zagranicznego zależą od sposobu wykorzystania pożyczek.

Wyróżnia się kraje tzw. południowej i północnej mentalności podatkowej. Pierwsza grupę charakteryzuje przewaga podatków od spożycia (np. Gracja, Włochy, Francja). W drugiej grupie głównym źródłem dochodów budżetowych jest bezpośrednie opodatkowanie dochodów i majątku (Dania, Niemcy). Obecnie obserwujuemy jednak dążenie do równowagi w stosowaniu obydwu typów podatku w tych krajach.

5

---