Struktura procesu wychowania
Proces - (termin z łac. procedere - postępowanie naprzód) - wg. definicji jest to szereg
uporządkowanych działań lub zmian, mających własną strukturę, właściwości i kierunek
postępowania
Proces wychowania:
1. podejście subiektywistyczne - zakłada że proces wychowania to ciągłe przemiany psychiczne
a także fizyczne, zachodzące w osobowości i świadomości danego wychowanka. zmiany te są
dowodem skuteczności owego podejścia którego reprezentantem jest m.in. Sośnicki
2. podejście obiektywistyczne - zakłada że wychowanie jest procesem ciągłego oddziaływania
wychowawców na wychowanków a działania te są ukierunkowane i planowane na oczekiwane zmiany
|
dotyczące wychowania przedstawicielem takiego podejścia jest Wroczyński a także wielu socjologów.
3. Niejaki R.Miler podejmuje się krytyki obu podejść twierdząc że są jednostronne, sam
wprowadza własne dwupłaszczyznowe wyodrębniając :
a) polityków
b) nauczycieli
Politycy wywierają wpływ na pedagogów, oświatę i analogicznie poprzez uchwalanie i
zatwierdzanie ustaw oświatowych, określenie budżetu oraz standardów wykształcenia nauczycieli, wyznaczają
szereg warunków, branych pod uwagę przy selekcji do zawodu pedagoga szkolnego.
Wyrózniamy pięć podstawowych elementów wchodzących w skład procesu wychowania są to:
1.ideał wychowania
2.cele wychowania
3 formy wychowania
4.metody wychowania
5.środki wychowania
Ideał wychowania - jest to opis integralnych cech człowieka mających wartość z perspektywy
społeczeństwa jako całości a także jego poszczególnych odłamów i grup.
Ideał wychowania - zakładany obraz osobowości dojrzałej społecznie tzn. takiej osobowości,
która posiada cechy mające znacząca wartość i spełniającą potrzeby danego społeczeństwa,
tradycji kulturowych bądź wymagań ideologicznych . Jest to tylko konstrukt czysto teoretyczny.
Wzorcami osobowościowymi realnymi lub też fikcyjnymi, posługujemy się w celu przybliżenia ich
gdy zmierzamy do osiągnięcia założonych celów.
Ideał wychowania kształtuje się w oparciu o filozofię lub przedmiotowe badania . Z owego
ideału wyróżniamy cele wychowania występujące na kilku różnorodnych etapach:
1.nadrzędna - kolejno do 3 priorytetowych wartości: piękna, dobra i prawdy wyróżniamy
następujące dziedziny wychowania:
prawda - wychowanie umysłowe
dobro - wychowanie moralne
piękno - wychowanie estetyczne
2.strategia wychowania - jeśli mamy zamiar kształtować priorytety życiowe, wartości
uniwersalne to jest to strategia kierunków, wiedza, kwalifikacje, sprawności - strategia instrumentalna.
3.cele etapowe - przyjmując za podstawę standard osobowości na podstawie wieku danej jednostki
4.cele operacyjne - wdrażane przez poszczególnych pedagogów na danych lekcjach.
Analiza ideału wychowania - dwuaspektowa
a) formalny - opis wzorca doskonałego a także jego struktury, tą dziedziną zajmuje się nauka o
celach tj. teologia rozpatruje ona zasady współzależności między ideałami a celami. Głowną
zasadą jest spójność która musi istnieć pomiędzy celami a ideałami wychowawczymi.
b) treściowy - aksjologia wychowania ma za zadanie analizować ideał pod względem merytorycznym co
inaczej nazywamy analizą treściową (jakie wartości mają być wpajane osobie będącej
wychowankiem i które z jego stanów osobowości mają największą wartość).
Celem wychowania nazywamy stan rzeczy o którego uzyskanie postulujemy. Wyodrębniami dwie
podstawowe grupy zabiegów dla ustalania celów:
1) wyznaczamy tzw. cele ostateczne i etapowe - wcielamy się w rolę projektantów rzeczywistość
(jego przyszłą osobowość) i owe podejście jest elementem charakterystycznym dla tzw. pedagogiki
urabiającej.
2)cele rozwojowe - to takie cele które możemy uzyskać na danym etapie rozwoju dziecka,
charakterystyczne dla pedagogiki, która wyznacza kierunek na swobodny rozwój dziecka.
W praktyce lawirujemy pomiędzy 1 a drugim 2 punktem.
Formy wychowania - procesy wychowawcze zachodzą głownie w sytuacjach społecznych. Owe zdarzenia
mogą być loteryjne lub być celowo zaplanowane. Organizacja działań mająca na celu wzbudzenie u
wychowanków aktywności która doprowadzałaby do wykształcenia się jakichś dyspozycji nosi miano
formy.
Proces wychowania przybiera daną formę w zależności od aktywności
Klasyfikacja form:
1.Z uwagi na dziedzinę życia społecznego tzn. przedmiot aktywności rozróżniamy następujące
formy :
poprzez pracę
poprzez zabawę
poprzez sztukę
poprzez edukację
2.z uwagi na relacje, zachodzące pomiędzy wychowankiem a resztą społeczeństwa:
jednostkową - wspólne działania
grupową - konkurencja
zespołową - zwalczanie
Metody - świadome i celowe postępowanie wychowawcy wobec swego wychowanka znajdującego się pod
jego opieką.
Metody - ciągłe powtarzanie tych samych czynności mające za zadanie dotarcie do celu jakim są
przemiany ludzkiej osobowości.
Metody - wypróbowany zbiór zabiegów i czynności opierający się na początkowaniu i wdrażaniu
działań między poszczególnymi podmiotami wychowania w oparciu o ogólnie przyjęte zasady
etyczno-moralne .
Metody- funkcja celów i ideałów wychowania.
Klasyfikacja metod:
Muszyński rozróżnia cztery grupy metod w każdej z grup i techniki:
1) metody wpływu osobistego:
- sugerowanie
- perswazja,
- podawanie przykładu osobistego
- wyrażanie zgody lub niezgody
2) metody wpływu sytuacyjnego:
- nagradzanie oraz karanie w zależności od zaistniałej sytuacji
- pokierowanie
- organizacja przeżyć wychowanka
- wywoływanie antycypacji wobec odstępstw od norm moralno-społecznych
- przydzielenie funkcji i zadań w społeczeństwie
- ćwiczenie
3) metody oddziaływania społecznego
4) metody ukierunkowania samowychowania
Konarzewski natomiast wyróżnia następujące metody:
1) metody indywidualne:
- karanie i nagradzanie
- kształtowania
- perswazja (tworzenie i przekazywanie podopiecznym sygnałów językowych mających za zadanie
osiągnięcie przemian w strukturach ich wiedzy)
- metoda zadaniowa (wywoływanie aktywności podopiecznych a także pokierowanie owej aktywności
poprzez wyznaczanie im zadań co również ma istotny wpływ na przemiany zachodzące w
strukturach ich wiedzy)
2) metody grupowe:
- kształtowanie się odniesienia poznawczego (naciski na daną grupę w taki sposób, aby miała
ona wpływ na kształtowanie się osobowości podopiecznego)
- metody wpływu grupowego (różnica pomiędzy naciskiem grupowy a metodą nagrody i kary polega na
tym iż przyczynia się do niego większa grupa społeczeństwa)
3) metody kształtowania się systemu zadań oraz norm grupowych
4) metody kształtowania się grupowych wzorców egzystencjonalnych
Środki - stanowią treść metod. Gdy za przykład podamy perswazję to środek będzie stanowić
słowo, w przypadku karania i nagradzania kara oraz nagroda, modelowanie - osobowość kreatora,
metody zadaniowe - czynność wychowania dokonywana przez podopiecznego podczas realizacji zadania.