PRZEDMIOT BADAŃ CZYTELNICZYCH:
Badania nad czytelnictwem pojawiły się pod koniec XIX w. (wtedy powstały pierwsze takie opracowania), wiąże się to z alfabetyzacją społeczeństwa.
Badania czytelnicze podlegają wszystkim ogólnym normom i regułom prac badawczych, różniąc się od innych analiz głównie problematyką i przedmiotem oraz polem dociekań. Mimo pewnych zbieżności i tożsamości z obiektem innych analiz, zakres badań czytelniczych jest wyraźny i autonomiczny.
Przedmiotem badań czytelniczych są różnorodne i kilku płaszczyznowe relacje między książką a czytelnikiem.
Pierwszy czynnik czytelnik (odbiorca) - nauka o literaturze mówi o różnych odbiorcach:
czytelnik wirtualny (ten i tylko ten odbiorca istniejący w sygnałach tekstowych). Analiza tych sygnałów jest podstawą do opisu odbiorcy wirtualnego, zakłada się bowiem, że powinien on na owe sygnały odpowiedzieć
odbiorca potencjalny - kreowany przez kulturę w danym czasie, też wyobrażany przez autora.
Dla potrzeb badań czytelnictwa - jest określenie czytelnik rzeczywisty - tworzący publiczność czytającą.
zbieramy o nim informacje przeprowadzając wywiad, proponując wypełnienie ankiety
poznajemy go analizując różnorodne dokumenty w tym dokumentację biblioteczną
możemy określić jego cechy społeczno-demograficzne: wiek, płeć, wykształcenie, wzory uczestnictwa w kulturze, style życia
Drogą takich analiz zmierzamy do ujawnienia rzeczywistych czynników społecznych, psychospołecznych i kulturowych warunkujących zachowanie czytelnicze, stosunek do książki jako wytworu kultury i stosunek do konkretnych treści przenoszonych przez książkę.
Książka jeden z tekstów kultury, utrwalony graficznie zapis myśli ludzkiej przeznaczony do przekazywania i przechowywania tej myśli.
Relacje z jakimi kategoriami związków mamy do czynienia, ich wielkość i różnorodność można sprowadzić do zagadnienia:
dostępność i styczność - ustalenie ram społecznych obiegu książki, jej zasięgu w różnych kategoriach społecznych, wielkości publiczności czytającej, jej struktury i zróżnicowania, znaczenie i funkcja instytucji organizujących i uczestniczących w udostępnianiu źródeł informacji o książce, czyli w jakich ramach, jakimi drogami i dzięki jakim inspiracjom dokonuje się kontakt: książka - jej odbiorcach
wybory czytelnicze - rejestrowanie i charakteryzowanie lektur, rejestrowanie kręgów odbiorców odmiennych rodzajów książek, oznaczenie tych zespołów książek, ku którym zwraca się uwaga różnych kategorii czytelników
odbiór tekstów - sposoby czytania i odczytywania tekstów, postrzeganie specyfiki czy cech identyfikacji książki, rozumienie tekstu i rozpoznawanie konwencji literackich, motywacje, doświadczenie i oczekiwania czytelnicze.
Generalnie w badaniach czytelnictwa chodzi o ustalenie rzeczywistej funkcji społecznej książki - różnego rodzaju książek. Pojęcie „funkcja rzeczywista” występuje jako komplementarne wobec funkcji intencjonalnych i nadanych.
Dobór naczelnej perspektywy badawczej, narzędzi badania i języka opisu, czyli pojęcia i kategorie analizy, możliwości wskazania mechanizmów owe zjawiska kształtujące.
Przedmiot badań czytelnictwa przekonuje, że w polu zainteresowań znajdują się fakty i zjawiska bardzo niejednorodne: instytucje, organizacje, układy społeczne, zachowania, doznania ludzkie.