M A K S Y M Y R Z Y M S K I E
Corpus Iuris Civilis (528 r. n.e.)
cesarza Justyniana I Wielkiego
(Digesta)
Ulpian: ... publicum ius est quod ad statem rei Romanae spectat, privatum quod ad singulorum utilitatem: sunt enim quaedam publice utilia, quaedant privatim
...publiczne prawo jest to, które dotyczy stanu państwa rzymskiego, prywatnym to, które (dotyczy) pożytku jednostek: niektóre bowiem sprawy są pożyteczne dla ogółu, niektóre dla osób prywatnych.
Ulpian: Ut eleganter Celsus definit, ius est ars boni et aequi.
Albowiem, jak to wytwornie określa Celsus, prawo jest sztuką dobra i słuszności.
Ulpian: Iustitia est constans at perpetua voluntas ius suum cuique tribuendi.
Sprawiedliwość jest stałą i trwałą wolą oddania każdemu jego prawa.
Ulpian: Ius praecepta sunt haec: honeste vivere, alterum non laedere, suum cuique tribuere...
Przepisy prawa są: żyć uczciwie, drugiego nie krzywdzić, oddać każdemu to, co mu się należy...
Pomponius ad Sabinum (Pomponius do dzieła Sabinusa): Nam hoc natura aequum est neminem cum alterius deterimento fieri lucupletiorem.
Albowiem z natury jest słusznym, by nikt nie bogacił się ze szkodą drugiego.
Celsus: Scire leges non hoc est verba earum tenere, sed vim ac potestatem.
Znać ustawy, to nie trzymać się ich słów, lecz treści i znaczenia.
Celsus: Im ambigua voce legis ea potius accipienda est significatio, quae vitio caret, praesertium cum etiam voluntas legis ex hoc colligi possit.
W razie dwuznaczności brzmienia ustawy należy wybrać raczej to znaczenie, które jest niewadliwe, zwłaszcza, gdy z tego także można wnioskować o woli ustawy.
Paulus ad edictum (Paulus do edyktu): Qui tacet, non utique fatetur, sed tamen vermi est eum non negare.
Kto milczy żadną miarą nie przyznaje, jednakże prawdą jest, że nie przeczy.
Paulus od Sabinum (Paulus do dzieła Sabinusa): Quod initio vitiosum est, non potest tractu temporis convalescere.
Co od początku jest wadliwe, nie może nabyć mocy z upływem czasu.
Ulpian ad edictum: Nemo plus iuris in alium transferrere potest, quam ipse habet.
Nikt nie może przenieść na drugiego więcej praw niż sam posiada.
Ulpian ad edictum (w komentarzu do edyktu): Si quod universitati debetur, singulis non debetur: nec quod debet uniwersitas singuli debent.
Jeżeli coś się należy zrzeszeniu, to nie należy się poszczególnym jednostkom ani też nie są dłużne poszczególne jednostki tego, co dłużne jest zrzeszenie.