Tworzenie społeczeństwa obywatelskiego jako problem pedagogiki społecznej
Robert Wesołowski
Michał Nowak
Gr. Z4
Na początku naszej pracy , chcieli byśmy przedstawić definicję społeczeństwa obywatelskiego i pedagogiki społecznej:
Społeczeństwo obywatelskie - społeczeństwo państwa demokratycznego, aktywne publicznie, świadome swoich celów, zdolne dla samoorganizowania
się dla realizacji celów ekonomicznych, politycznych, społecznych
Pedagogika społeczna ma za zadanie: zbierać wiedzę o całej rzeczywistości wychowawczej; analizować przebieg procesów wychowawczych; obserwować zjawiska wychowawcze i opisywać je; wysuwać wnioski płynące z obserwacji; wykrywać i wyjaśniać związki i zależności jakie zachodzą między zjawiskami wychowawczymi; oceniać pozytywny i negatywny wpływ wszystkich elementów składowych procesu wychowania na rozwój osobowości wychowanka; opracowanie celów, zasad, metod i form pracy pedagogiki społecznej.
Koncepcja społeczeństwa obywatelskiego rozwinęła się z przedstawionego przez J. J. Rosseau pojęcia `'samostanowienia''.
Początkowo samostanowienie rozumiano jako ograniczenie suwerenności władztwa państwowego i rozszerzenie suwerenności władztwa publicznego. W tym przypadku w miejsce umowy o władzę pojawia się umowa społeczna. Władza traci swój charakter przemocy.
Punktem wyjścia do wszelkich rozważań o tworzeniu społeczeństwa obywatelskiego jako problemie pedagogiki społecznej jest samorealizujący się człowiek, autonomiczny, akceptujący, a także szukający aprobaty u innych. Bierze on udział w działalności ekonomicznej, kulturalnej, domowej, stowarzyszeniowej i każdej innej, która rodzi się i rozwija w środowiskach lokalnych. Te z kolei są źródłem tego rodzaju inicjatyw, nie ograniczanych naciskami władzy o charakterze państwowym. Odwrotnie jest, gdy państwo nie stwarza ram prawnych dla tego rodzaju działalności
W środowiskach lokalnych społeczeństwo obywatelskie jest postrzegane jako porozumienie wspólnotowe wolnych i równych obywateli, którzy swoją jedność zawdzięczają między innymi uzgodnionemu wcześniej postępowaniu. Tego rodzaju consensus opiera się o następujące zasady państwa demokratycznego:
1.Potrzeby ludzkie zaspokajane są przez podział pracy, wolny rynek, wzrost konsumpcji. Produkuje się pewne dobra, by zaspokajać potrzeby będąc samemu uzależnionym od efektów pracy innych osób.
2. Poszczególni członkowie społeczeństwa obywatelskiego są * właścicielami * zdolności i tego, co uzyskają przy zastosowaniu swych zdolności. W punkcie wyjścia ( startu ) jednostki są równouprawnione. To znaczy korzystają one z równych szans i możliwości indywidualnego rozwoju.
3. Jednostki realizują dobrowolnie cele na własny koszt. Podejmują decyzje samodzielnie, czynią to przestrzegając jednak pewnych reguł gry reguł gry rynkowej. Reguły te nie są jednakowe dla wszystkich. Ich funkcją główną, ale nie jedyną jest zawsze ochrona prywatnej własności i indywidualnych dóbr.
Społeczeństwo obywatelskie realizuje więc to wszystko, co nie jest zabronione przez prawo i akceptowane zasady moralne. Na dodatek zabrania się w nim jak najmniej. To co dozwolone, jednostki mogą robić jak chcą. To pozwala z kolei zwiększyć możliwości wyborów i rozwiązań, które zarówno dla społeczeństwa obywatelskiego i dla jednostki są najbardziej efektywne i opłacalne.
Tak ujmowane społeczeństwo otwiera ( i zamyka ) możliwości dla swoich obywateli. Głównie tych działań jednostek i zbiorowości, które tworzą teraźniejszość. Społeczeństwo obywatelskie cechuje wielość i różnorodność podmiotów, jednostek i instytucji oraz stosunków, które podmioty te łączą. Ich różnorodność przejawia się w postaci konfliktów. Te ostatecznie decydują o kierunkach rozwojowych. W tym przypadku można powiedzieć, że ostateczny efekt przejawia się w starciu różnych racji, jako wypadkowa pluralistycznych sił mniej lub bardziej wyraźnych z punktu widzenia różnych podmiotów i działań.
Z pewnością swoistą metodą środowiskową jest podejmowanie działania przez grupy pokrzywdzonych mieszkańców. Prawie zawsze u źródeł tego typu działania leży konflikt. Odepchnięci i potrzebujący organizują się, by poprzez różnorodne działanie (protest, manifestacja, zajęcie lokali, strajk) doprowadzić do zasadniczej zmiany swojego położenia. W tej sytuacji najczęściej obserwujemy działanie w obliczu bezpośredniej konfrontacji. Jednak nawet wówczas możliwe jest, dzięki strategii negocjacji i mediacji, efektywne wykorzystanie społecznego konfliktu. Wymuszone w obliczu presji otwarcie się na siebie poszczególnych stron konfliktu pozwala często dostrzec inną drogę rozwiązania problemu. Najważniejsze staje się wówczas zagospodarowanie ujawnionej energii społecznej, tak by w swej nowej formie (np. komitetu, porozumienia, rady) mogła w sposób długofalowy podtrzymać efekt spontanicznej konfrontacji, wystrzegając się przy tym pokusy manipulacji. W warunkach bolesnej transformacji społecznej i ekonomicznej ten obszar ujawniającej się aktywności obywatelskiej staje się dominujący. Dlatego tak ważna jest społeczno-edukacyjna interwencja w społecznościach ogarniętych konfliktem. Pedagogowie sami muszą uczyć się odważnego wchodzenia w polemiki i spory nie tylko we własnym środowisku, ale także z tymi tendencjami obecnymi w praktyce społeczno-politycznej, które nie sprzyjają demokratyzacji naszego życia.
Wspomnieć należy również o tym , czym zajmuje się pedagogika społeczna .
Pedagogika społeczna zajmuje się tą częścią teorii wychowania, która skupiona jest wokół środków wychowawczych oddziałujących na wychowanka, które warunkują jego rozwój i decydują o rezultatach działalności wychowawczej. Analizuje rodzaje potrzeb wychowawczych, które pojawiają się na różnych etapach życia wychowanka. W szczególny sposób pedagogika społeczna zajmuje się środowiskiem wychowawczym i całą społeczną sytuacją wychowanka, co często stwarza wiele trudności i pochłania wiele czasu.
Los człowieka w duży sposób kształtuje środowisko społeczne, a nieraz nawet go determinuje. Wychowanie traktuje się jako formę komunikowania kulturowego. Kultura określa pewien model wychowania i społecznego bycia człowieka. Kultura porządkuje życie społeczne według ogólnych i powszechnie akceptowanych wartości. Często zadanie to należy do pedagogów.
Przedmiot badań dla pedagogiki społecznej stanowi człowiek wraz z całym jego otoczeniem, wraz ze społecznymi uwarunkowaniami, ale także proces wychowania, zmiany jakie dokonują się w wychowanku pod wpływem wychowania, proces rozwoju i kształtowania się jego osobowości.
Istotne dla niej, jako nauki stosowanej, są funkcje: profilaktyczna i kompensacyjna. Należy podkreślić także znaczenie i miejsce teorii pracy socjalnej w dorobku pedagogiki społecznej. Łączy się z tym zagadnienie opieki i wsparcia społecznego. Ważną kwestią są również ścisłe związki pedagogiki społecznej z realiami teraźniejszości, gdyż bez odniesienia do problemów współczesnego świata niemożliwe jest jej uprawianie.
Jednym z podstawowych problemów społeczeństwa obywatelskiego jest według mnie sformalizowana komunikacja. - Posługujemy się terminami, które dla mojej mamy czy jej znajomych są niezrozumiałe. Taki język tworzy bariery w dotarciu do tego, co dla ludzi jest naprawdę ważne. Z tym problemem starają się walczyć osoby uczące w szkołach ale ciężko jest podołać w niektórych przypadkach. Wiąże się z tym zmiana czyichś upodobań, przyzwyczajeń co do wypowiadania się i bycia.
Polska jest krajem, w którym możemy zaobserwować wiele różnych problemów społecznych. Począwszy od ubóstwa i bezrobocia, poprzez patologie, takie jak środki odurzające, przemoc, przestępczość i prostytucję, na piratach drogowych skończywszy. Jak widać jest to szeroki przekrój wszelkiego rodzaju odchyleń od normy. Podczas pracy z osobami które mają problemy ze sobą i swoim postępowaniem trzeba włożyć wiele pracy, przekonać zagrożoną osobę do siebie aby nabrała zaufania do nas, że jesteśmy w stanie jej pomóc. Trzeba być konsekwentnym w swoich działaniach.
Kolejną kwestią, którą chcemy poruszyć są patologie. Patologia jest to jakiekolwiek zachowanie grupy bądź jednostki odbiegające od ogólnie przyjętych zasad. Niejednokrotnie można usłyszeć stwierdzenie, iż „wszystko jest dla ludzi”, jednak zasada ta traci sens w przypadku jakiejkolwiek przesady. Ludzie uzależniają się od tytoniu, alkoholu, substancji odurzających i psychotropowych, hazardu, seksu oraz wielu innych czynników, które w nadmiarze są podstawą patologii.
Zacznę od używek. Bardzo dużej części społeczeństwa trudno sobie wyobrazić życie bez alkoholu. Pojawia się on w postaci wina, jako dodatek do obiadu czy też w postaci piwa i mocniejszych alkoholi jako „rozweselacz” na przyjęciach, bądź spotkaniach towarzyskich. Jednakże dla części społeczeństwa stanowi on podstawę funkcjonowania w świecie. społeczeństwa. Alkoholicy, bo o nich tu mowa, nie tylko niszczą wówczas własne życie, lecz także innych ludzi przebywających w ich otoczeniu. Można przyjąć, że alkoholizm dotyczy ok. 1 mln ludzi w Polsce. Jeżeli weźmie się pod uwagę rodziny alkoholików otrzymujemy liczbę około 5 mln ludzi. Nadużywanie alkoholu prowadzi bezpośrednio do utraty zdrowia. Już niewielka ilość wypitego alkoholu wpływa na zachowanie człowieka. Alkohol działa szkodliwie na układ nerwowy. Z licznych badań przeprowadzonych na temat alkoholizmu wynika, że wraz z ilością wypitych kieliszków zmniejsza się zdolność osądu, zanika krytycyzm i precyzyjne myślenie. Nawet niewielkie dawki alkoholu, które nie wywołują widocznych zmian w zachowaniu się człowieka powodują zaburzenia reakcji wzrokowej, słuchowej, pogarszają tez precyzje ruchów. Blednie się wiec sadzi, ze alkohol działa na układ nerwowy pobudzająco, działa hamująco zaburzając jego sprawność. Dochodzą do głosu instynkty i popędy, prymitywne zachowania, które z reguły odbijają się na otoczeniu. Alkoholizm jest najczęstszą przyczyną przemocy w rodzinie. Przemoc to każde zachowanie, które nas poniża, narusza nasze prawa i powoduje psychiczne lub fizyczne cierpienie. Nie musi wiązać się z fizycznymi obrażeniami. Znęcanie się psychiczne i wymuszanie współżycia seksualnego są również formą przemocy. Niejednokrotnie przecież można usłyszeć o przypadkach pobicia dzieci lub żony przez pijanego ojca, wiele razy media donoszą nawet o śmierci osób pobitych. Jednym z negatywnych skutków przemocy stosowanej wobec najmłodszych członków rodziny jest zaburzenie ich obrazu samego siebie. Bite dzieci dochodzi do wniosku, że jest złe i do niczego się nie nadaje.
Jeżeli chodzi o narkotyki to każdy kontakt z nimi jest bardzo niebezpieczny i może prowadzić do uzależnienia. W Polsce z dnia na dzień przybywa narkomanów szacuje się ze jest ich obecnie około 100 tys., także wiek sięgających po narkotyki stale się obniża.
Istnieje wiele przyczyn sięgania po narkotyki.
Osoby które popadają w różne uzależnienia, mające wiele problemów które wiążą się właśnie z lękiem przed problemami z którymi sobie nie radzą i chcą przed nimi uciec, cechują się zazwyczaj małą odpornością na stres, niedojrzałością społeczną i emocjonalną, obawą przed światem. Osobą uzależnioną może być każdy, niekoniecznie człowiek ze środowiska patologicznego. Często są to np. dzieci z "dobrych domów". Gdzie często rodzice zapominają o tym co powinno być najważniejsze w ich życiu i zapominają o poświęcaniu większej uwagi dzieciom i ich wychowaniu . Problem ten przenosi się wtedy na rówieśników dzieci. Wychowawcy a w cięższych przypadkach kuratorzy muszą sprostać problemowi i pomóc powrócić tym osobom na dobrą drogę.
Szkoły starają się walczyć z tymi zagrożeniami szczególnie poprzez przeprowadzanie różnych akcji, programów propagujących pomoc osobom pokrzywdzonym. Pedagodzy organizują indywidualne spotkania na których starają się dotrzeć do osoby która ma problem i starają się go rozwiązać.
Opisane powyżej przez nas problemy społeczne nie są oczywiście jedynymi jakie występują. Możemy długo wyliczać kolejne takie jak kradzieże, rozboje, gwałty i wszelkiego rodzaju przestępczość (także wśród nieletnich), wykroczenia drogowe, które są u nas plagą, jazda (samochodem, rowerem etc.) po pijanemu, nietolerancja, a nawet zwykłe ściąganie w szkole. Najważniejsze jest, by pamiętać, że każdy problem można rozwiązać przy odrobinie dobrej woli. Tak więc każdy z nas na miarę możliwości powinien walczyć z patologiami i przestępczością. Nigdy nie wiadomo czy my kiedyś nie będziemy potrzebowali pomocy.
To tylko niektóre z problemów, na które odpowiedzi będą szukać działacze organizacji pozarządowych, indywidualni aktywiści, naukowcy, studenci, nauczyciele, dziennikarze i blogerzy, którym bliska jest problematyka społeczeństwa obywatelskiego.
Reasumując:
1) żaden problem nie jest na tyle poważny, by nic nie dało się z nim zrobić;
2) jednostki, pracując z innymi, mogą w wielkim stopniu poprawić mechanizmy radzenia sobie z problemami i podnieść zdolność dokonywania korzystnych wyborów życiowych;
3) poprzez wspólne działanie, wymagające komunikowania się, współpracy i prowadzeniakampanii, ludzie - zwyczajowo postrzegani jako bezsilni - mogą zostać usłyszani i mogą poprawić jakość swojego życia;
1