Ćwiczenia słuchowe powinny być wykonywane w naturalnych sytuacjach, ale można również w tym celu wykorzystać komputer. Używając komputerów możemy lepiej selekcjonować dźwięki ograniczając wpływ innych występujących w otoczeniu. Program, którego warto użyć do ćwiczeń słuchowych nosi tytuł "Mówiące obrazki" (firmy Young Digital Poland), przeznaczony dla dzieci w wieku przedszkolnym
i młodszym wieku szkolnym. Ćwiczenia polegają na różnicowaniu dźwięków wydawanych przez zwierzęta, środki lokomocji, instrumenty muzyczne oraz rozróżnianiu odgłosów z życia domowego i wyrazów (określenia kolorów, miejsca). Baza dźwiękowa i wizualna jest bardzo obszerna i obejmuje większość dźwięków występujących w otoczeniu dziecka.
Ćwiczenia logopedyczne powinny być wykonywane pod nadzorem logopedy lub surdopedagoga. Pierwszym etapem jest wywołanie głosu dziecka i nauczenie oddychania właściwego podczas mówienia. Do tego celu możemy wykorzystać zestaw programów "Logo-Gry" również firmy Young Digital Poland. W skład zestawu wchodzi 10 programów (Linia, Piłka, Poziom, Armata, Papuga, Samolot, Szum, Rybka, Tenis, Wysokość), mających postać interaktywnych gier, dzięki kolorowym planszom bardzo atrakcyjnych dla dzieci z deficytem słuchu Celem pierwszych jest zachęcenie dziecka do wydawania dźwięków i pobudzenie do mówienia. Zadaniem dziecka jest wypowiadanie dźwięcznych głosek jak najdłużej potrafi, następnie wypowiadanie ich w określonym rytmie. Efekty ćwiczenia można obserwować
na ekranie monitora. Wizualizacja dźwięków jest bardzo ważna, zwłaszcza podczas wywoływania głosu dziecka. Dzieci szybciej pojmują sens ćwiczeń i chętniej wykonują coraz trudniejsze zadania. Kolejne ćwiczenia polegają na modulowaniu wysokości dźwięku, co jest bardzo istotne przy ustawianiu głosu ucznia
i modulowaniu głośności mowy.
Jak rodzice mogą pomóc?
· patrzeć na dziecko przy karmieniu, kąpaniu i przewijaniu
· mówić na migi do dziecka
· układać ręce w różne znaki i robić różne miny bawiąc się
z dzieckiem
· umieścić w pokoju dziecka zabawne, kolorowe obrazki
ze znakami alfabetu migowego
· umieścić lustro w pokoju dziecka, w takiej pozycji, aby
dziecko mogło widzieć osoby wchodzące i wychodzące
z pokoju
· huśtać dziecko lub tańczyć trzymając je
· dawać książki z obrazkami
· śmiać się razem z dzieckiem
· mówić mu na migi co się robi podczas karmienia,
kąpania i ubierania go
· okazać zainteresowanie jego gestami i wyrazem twarzy i
naśladować je
· trzymając dziecko wykonywać rytmiczne ruchy ciała
Rehabilitacja małego dziecka z wadą słuchu
- do 6 miesiąca życia należy: otaczać dziecko dźwiękami- podsuwać różnorodne grzechotki, kolorowe zabawki: dzwoniące, piszczące, grające. Należy mówić do dziecka; przytulając, szeptać do uszka; śpiewać, mruczeć, często nachylać się nad nim, uśmiechać i kołysać; przykładać rączki dziecka do twarzy i szyi matki.
- od 7 do 12 miesięcy należy zachęcać dziecko do siadania, raczkowania, pełzania, stawania i chodzenia, stymulować jego wzrok i koordynację wzrokowo-ruchową poprzez zabawę w „A kuku”, należy otaczać maluszka zabawkami, inspirować zabawy przedmiotami, wzbogacać doświadczenia dotykowe Zachęcać dziecko do zabaw typu „Idzie rak” , „Jak sroczka kaszę warzyła” oraz naśladowania prostych czynności osób dorosłych, co niewątpliwie prawidłowo wpłynie na jego rozwój społeczno-emocjonalny. Zmysł słuchu warto pobudzać przy pomocy urządzeń do odtwarzania dźwięków i zabawek dźwiękowych, które powinny znajdować się w zasięgu rąk dziecka, aby mogło ono „czuć” i interpretować wibracje. Łóżeczko należy usytuować tak, aby dziecko miało jak najszersze pole obserwacji, trzeba zadbać także, aby dywan nie tłumił kroków zbliżającej się osoby i aby dziecko mogło zauważać efekty wyrzucanej poza łóżeczko zabawki. W tym okresie nie należy zapominać o kontaktach emocjonalnych: kołysaniu, przytulaniu, rytmicznych podskokach, klaskaniu, śpiewaniu, szeptaniu do ucha itp.
Gdy dziecko ma od 12 do 24 miesięcy bardzo ważne staje się ćwiczenie jego samodzielności i zaradności w czynnościach samoobsługowych. Zabawki dziecka należy wzbogacić o dostosowane do jego wieku i możliwości układanki, klocki, książeczki (zawierające duże i czytelne ilustracje, aby dziecko mogło wskazywać
i nazywać przedmioty, ludzi i zwierzęta oraz ich działania), pojazdy i piłki
do rzucania, chwytania, turlania, ciągnięcia i popychania. Dzieci w tym wieku chętnie bawią się w piasku i w wodzie: niech dmuchają bańki mydlane, przesypują piasek, przelewają wodę, obserwują zabawki pływające. Niech maluchy mają możliwość zabawy ruchowej z dorosłymi i kontaktów z rówieśnikami podczas pląsów typu: „Stary niedźwiedź”, „Moja Ulijanko”, „Karuzela”, Chowany” itp.
Dzieciom od 2 do 3 roku życia należy „pokazywać świat”, pozwalać
na oglądanie, dotykanie, wąchanie; na towarzyszenie w pracach domowych, doskonalenie i rozszerzanie umiejętności związanych z wykonywaniem czynności samoobsługowych. Należy zachęcać dzieci do zabaw konstrukcyjnych i manipulacyjnych wymagających precyzyjnych ruchów (układanki, mozaiki, wyszywanki bez igły, łowienie metalowych rybek na wędkę z magnesem, nawlekanie koralików itp.). Bardzo ważne jest urozmaicanie zajęć i podnoszenie stopnia trudności, zwłaszcza
w czynnościach rozbudzających twórczość artystyczną typu: nalepianie, stemplowanie, wycinanie, rysowanie, malowanie, lepienie, modelowanie, klejenie, itp.
Dzieci od 3 do 5 roku życia chętnie uczestniczą w zabawach z rówieśnikami podczas odgrywania scenek z życia oraz różnych ról (zabawa w dom, lekarza, itp.). Trzeba to wykorzystać do prowadzenia rehabilitacji słuchowo-werbalnej. Zabawy tematyczne są możliwe głównie dzięki „bogatemu” słownictwu. Dziecko przy użyciu słów może nazywać np. wodę zupą, opowiadać o tym co robi lalka, za pomocą przymiotników (szczególnie neologizmów) przypisywać przedmiotom różnorodne cechy. W związku z tym zabawy dzieci należy traktować jako podstawowy element ich rozwoju. Do spontanicznej zabawy trzeba umiejętnie wplatać określone działania rehabilitacyjne. Z czasem tak zorganizować zajęcia, aby żmudna terapia była dla dziecka miła, „łatwa” i przyjemna.
W terapii dziecka z wadą słuchu popularną formą ćwiczeń grupowych jest logorytmika. Jej istotę stanowi związek ruchu z muzyką - ruch podporządkowany jest sygnałom akustycznym, muzyce bądź mowie. Zabawy logorytmiczne przyczyniają się do ogólnego usprawnienia dzieci i wykształcenia w nich koordynacji wzrokowo-ruchowej. Wyrabiają szybką orientację w czasie i przestrzeni oraz umiejętność koncentracji uwagi. Kształtują także uwagę słuchową i uwrażliwiają na zjawiska wspólne dla muzyki i mowy takie, jak: natężenie dźwięków, wysokość, tempo, akcent, rytm i intonacja. Schemat zajęć logorytmicznych uwzględnia: program ćwiczeń słuchowych (zabawy na sygnał, podczas których dziecko reaguje na dźwięk: siada, zatrzymuje się, rzuca piłkę, itp.) oraz program ćwiczeń techniki ruchu, który rozpoczyna się od kształtowania ruchów podstawowych - chodu i biegu. Po ich opanowaniu przechodzi się do wykonywania podskoków i przeskoków oraz napinania i rozluźniania różnych grup mięśni.
Szczepankowski B., Lemitowski A.: Komputer w rehabilitacji i nauce. (W:) Moje dziecko nie słyszy, op.cit.
Cieszyńska J.: Od słowa przeczytanego do wypowiedzianego, Kraków 2000
Iskra L., Święcicka A.: O rehabilitacji dzieci z uszkodzonym słuchem (W:) Moje dziecko nie słyszy, op.cit.