Metody aktywizujące w nauczaniu zintegrowanym

 

      Metody aktywizujące pracę uczniów w procesie dydaktycznym są uznawane przez współczesnych dydaktyków  za naczelną zasadę nauczania - uczenia się.

   Aktywność uczniów jest ważna w procesie zdobywania wiedzy. Bierne przyswajanie wiadomości utrudnia uczniom  ich zrozumienie i wykorzystanie w praktyce,

a wiedza przekazywana w postaci gotowej jest powierzchowna, nietrwała i nieoperatywna.

Aktywność twórcza i samodzielne dochodzenie do celu sprzyja pogłębieniu zdobywanej wiedzy, jej operatywności i trwałości.

W prawidłowo zorganizowanym procesie dydaktycznym rola nauczyciela polega na stwarzaniu warunków i sytuacji pobudzającym uczniów do aktywności, kierowaniu ich działalnością poznawczą podczas zdobywania wiedzy oraz czuwaniem nad jej wykorzystaniem.

   W procesie kształcenia aktywność twórcza dziecka przeplata się z aktywnością odtwórczą.

Istotnym elementem procesu uczenia się jest pamięć, a powiększenie zasobów pamięci ma związek z zastosowana przez nauczyciela metodą. Każda metoda może być realizowana jako aktywizująca, bądź nie.

   By zajęcia były efektywne, muszą być umiejętnie zaprojektowane, zorganizowane, przemyślane i w sposób atrakcyjny przeprowadzone. Ich efektywność uzależniona jest głównie od stylu pracy nauczyciela, metod i form, które stosuje, a także od tego, w jakim stopniu zdoła zaktywizować uczniów oraz nakłonić ich do świadomego uczestnictwa w procesie nauczania.

 

   Uczeń będzie aktywny, gdy:

         Cel jest dla niego bliski i wyraźny (ma poczucie tego, co robi);

         Uwzględnia się jego potrzeby i zainteresowania (zadania uznaje za własne);

         Ma poczucie bezpieczeństwa (prawo do błędu, otrzyma koniecznie wsparcie i informację zwrotną);

         Działaniom towarzyszą odczucia i emocje;

         Bierze udział w planowaniu i podejmowaniu decyzji (coś ode mnie zależy);

         Odczuwa satysfakcję (lubi to robić);

         Ma poczucie własnej wartości (ja to potrafię);

         Dostrzega się jego wkład pracy, a nie tylko efekt (nauczyciel i grupa dostrzega jego wysiłek i doceniają go);

         Ma możliwość zrealizowania własnych pomysłów.

 

 

Piramida zapamiętywania ukazuje zależność pomiędzy zdolnością zapamiętywania, a zastosowaną metodą.

                                Wykład - 5%

                                                                              czytanie - 10%       

                                                                       metody audiowizualne - 20%

                                                                       demonstracje - 30%

                                                                  grupa dyskusyjna - 50%

                                                           praktyka przez działanie - 75%

                                        nauczanie innych - natychmiastowe wykorzystanie zdobytej wiedzy - 90%

 

 

Dążąc do aktywizowania uczniów należy włączać w proces uczenia i zapamiętywania jak najwięcej zmysłów.

 

ILE UCZEŃ ZAPAMIĘTUJE?

 

10 % -  tego co słyszy

                                                          20 % - tego co widzi

                              40 % - tego o czym rozmawia, dyskutuje

                                    90 % - tego co robi - uczenie przez działanie

 

Oto kilka ciekawych metod aktywizujących uczniów w klasach I-III, które pozwalają na doznanie poczucia podmiotowości uczącego się dziecka.

 

 

1.      Burza mózgów

 

Metoda zabawowa, kształtująca pomysłowość i wyobraźnię , inaczej  giełda pomysłów. Pomysły mogą być oczywiste, codzienne, banalne, ale z czasem niespodziewane, fantastyczne, innowacyjne. Celem tej metody jest zgromadzenie w krótkim czasie dużej ilości pomysłów na rozwiązanie jakiegoś problemu.

Prowadzący podaje problem, udziela głosu zgłaszającym pomysły rozwiązań, zapisuje je na tablicy. Po wyczerpaniu pomysłów następuje dyskusja i wybór najlepszego rozwiązania.

Metodę tą stosuje się:

-         Jako rozgrzewkę umysłową na początku zajęć,

-         Dla ustalenie zakresu posiadanej wiedzy,

-         Dla utrwalenia wcześniej zdobytej wiedzy

-         Dla znalezienia najlepszego rozwiązania jakiegoś problemu

Zastosowanie na lekcjach burzy mózgów pozwala na:

-         Włączenie wszystkich uczniów do pracy,

-         Szybkie zgromadzenie dużej ilości pomysłów lub faktów,

-         Przeprowadzenie rozgrzewki umysłowej,

-         Sprawdzenie posiadanej wiedzy.

 

2.      Analiza przypadku

 

Jest to metoda interpretacji zdarzeń rzeczywistych lub opracowanych na u żytek określonego problemu. Uczy, że istnieje wiele rozwiązań problemu, a świat i życie jest złożone. Może dotyczyć problemów wychowawczych, ekologii, konfliktów z rówieśnikami. Punktem wyjścia może być wycinek prasowy lub zaistniała sytuacja. Dochodzi do analizy przypadków: co spowodowało taką sytuację? Co można zrobić?

Metoda ta pobudza do myślenia,  działania, surowej oceny oraz poszukiwania wyjścia z sytuacji trudnych.

 

3.      Symulacje

 

Metoda ta polega na naśladowaniu rzeczywistości. Jest to duża zabawa „na niby”, ćwiczenie najbardziej efektywnych zachowań w bezpiecznych warunkach. To trening umiejętności i sprawności, który jest zasadniczym mechanizmem osiągania wysokiej sprawności w działaniu. Symulacje mogą obejmować takie umiejętności jak: rozmowa telefoniczna, nadawanie paczki na poczcie, zabawy w sklep, lekarza, itp.

Ideą symulacji jest doskonalenie konkretnych umiejętności oraz uczenie się na błędach popełnianych w bezpiecznej sytuacji ćwiczeniowej. Nieudane zachowania można poddać korekcie i powtarzać, aż do osiągnięcia perfekcji.

Dzięki tej metodzie uczniowie rozwijają swoją inwencję twórczą, umiejętności społeczne, poznawcze. Kształtuje się ich system wartości.

 

4.      Pytania i odpowiedzi

5.       

Pytania to bardzo ważne narzędzie pracy nauczyciela i ucznia. W początkowej fazie zajęć - koncentrują uwagę, weryfikują zasób wiedzy, weryfikują zasób wiedzy, identyfikują ścieżki myślenia i kojarzenia. Metodę tę r. Więckowski nazywa wyjaśnieniem. W kontekście formułowanych pytań dokonuje się prezentacji powiązań przyczynowo-skutkowych między faktami i zjawiskami. Pytania będą miały charakter kreatywny, jeżeli będą  „poszukujące” i realizowane w atmosferze zabawy. Mogą być prowokacyjne, poszerzające myślenie, pomysłowość, innowacyjność (np. Co by się stało, gdyby...? itp.). Te pytania mają charakter szczególny, a o odpowiedzi na nie ogromne znaczenie jako informacje zwrotne dla nauczyciela.

Pytania zadaje nauczyciel oraz zadają je także uczniowie. Pytania zadawane przez nauczyciela nie mogą być banalne, a odpowiedzi uczniów ośmieszane lub krytycznie przez niego oceniane. Pytania uczniów świadczą o ich aktywności poznawczej, o posiadaniu umiejętności, którą trzeba doskonalić i pielęgnować.

 

 

6.      Gry planszowe

 

Jest to metoda zawierająca treści dydaktyczne i wychowawcze. Uczy ścisłego przestrzegania reguł, aktywizuje uczniów, integruje różne dziedziny aktywności oraz przyśpiesza ich  rozwój. Gry tworzy się w kilku przypadkach:

-         jako sprawdzian zdobytych wiadomości (uczniowie tworzą grę w oparciu o posiadaną wiedzę),

-          jako sposób na zdobycie nowych wiadomości (uczniowie zdobywają wiadomości, by je natychmiast wykorzystać w grze),

-         jako niekonwencjonalny sposób na doskonalenie umiejętności: czytania, pisania, planowania, twórczego myślenia, redagowania poleceń, rysowania.

Gry planszowe uczą twórczego myślenia, rozwijają wyobraźnię, nadają sens pracy, zmuszają do współdziałania, uczą planowania pracy, stwarzają okazję do rozwijania umiejętności szkolnych, dają satysfakcję z wykonanej pracy, treści ujęte w grach głęboko zapadają w pamięci.

 

 

BIBLIOGRAFIA

 

 

Małgorzata Taraszkiewicz:        „Jak uczyć lepiej? Czyli refleksyjny praktyk w działaniu”

 

R. Więckowski:                         „ Metody wspierania aktywności edukacyjnej dzieci”

 

J. Kujawiński:                              „Rozwijanie twórczej aktywności uczniów klas                              

                                                      początkowych”

 

---