Andrzej M. Tchorzewski „Pedagogika ogólna czy metapedagogika?”

W literaturze termin „ pedagogika ogólna” często stosowany jest zamiennie z takimi terminami jak: „filozofia wychowania”, „podstawy pedagogiki”.

Pedagogika ogólna zalicza się do podstawowych subdyscyplin pedagogicznych ( obok dydaktyki, teorii wychowania, historii wychowania)

Rodzi się pytanie o autonomię pedagogiki ogólnej jako subdyscypliny nauk pedagogicznych oraz jej relacji względem określonych obszarów wiedzy pedagogicznej.

S. Palka - elementy stanowiące bądź mogące stanowić przedmiot badań pedagogiki ogólnej:

- charakterystyka pedagogiki jako nauki (istota, przedmiot, zakres), nauki pomocnicze ped

- ontologiczne, epistemologiczne, antropologiczne podstawy pedagogiki

- język naukowy pedagogiki

- istota i rola wychowania i kształcenia

- filozoficzne, psychologiczne, socjologiczne kulturowe, biologiczne podstawy wychowania

- teleologia i aksjologia wychowania i kształcenia

- prawidłowości wychowania i kształcenia, teoretyczne systemy

- cele, treści, zasady, metody formy, środki działalności ped.

- krytyczna analiza teoretycznych stanowisk, prądów itd.. pedagogicznych

- metodologia pedagogiki - ogólna i met. badań

Subdyscypliny ped. Zmierzają do poznawania obiektywnego świata współczesnego, zwł. rzeczywistości wychowawczej. Pozytywistyczny charakter, badanie faktów ścisłych ( np. dydaktyka,. ped. porównawcza, ped. społeczna ) . Tymczasem pedagogika ogólna jest subdyscypliną, której istotą jest badanie pedagogiki jako pedagogiki.

W pedagogice ogólnej wychowanie traktowane jako szczególny rodzaju bytu społecznego ( jest bardziej myśleniem o wychowaniu jako bycie społecznym niż wiedza o wychowaniu. To pozwala na traktowanie jej jako swoistą METAPEDAGOGIKĘ - bardziej wyspecjalizowaną formę myślenia o wychowaniu, którego celem jest poszukiwanie jego sensu i znaczenia.

3 podstawowe obszary problemów na gruncie pedagogiki ogólnej:

1. Zagadnienia związane z istnieniem wychowania jako bytu społecznego - czym jest wychowanie. Wychowanie jako byt w postaci faktu, zdarzenia , procesu, systemu - pytania o ich strukturę i konieczne uwarunkowania.

2. Zagadnienia dot. metod poznania wychowania jako bytu społecznego - charakter epistemologiczny (wyznaczają go 3 elementy procesu poznawania - podmiot poznający, przedmiot poznania, aspekt- specyficzny punkt widzenia na przedmiot poznania) Ocena wiarygodności rezultatów badawczych, określanie możliwości i granic poznania wychowania; myślenie o pedagogice jako sposobie poznawania wychowania

3. Problemy metodologiczne - określanie i dookreślanie różnych czynności przypoznawczych, które dotyczą uzyskiwania informacji lub formułują, porządkują bądź przekazują uzyskaną informację o przedmiocie poznania. Nieoglądowe, myślowe czyli pojęciowe przedstawienie wychowania jako bytu społecznego. Zadaniem ped. ogólnej jest dostarczanie założeń gwarantujących naukową poprawność w obszarze szczegółowych metodologii w obrębie konkretnych subdyscyplin pedagogicznych.

Pedagogika ogólna - co umożliwia:

- uprawianie szczegółowych dyscyplin nauk ped. ze świadomością ograniczeń i szans tkwiących w uwarunkowaniach poznawczych ( o charakterze ideologicznym, teoretycznym i metodologicznym)

- nadawanie i poszukiwanie sensu rzeczywistości społecznej postrzeganej przez pryzmat wychowania

- pomaga ustrzec przedstawicieli szczegółowych subdyscyplin ped. przed myśleniem mitycznym i potocznym o wychowaniu (przed uproszczeniami)

- przygotowanie gruntu dla wolnych od defektów i uproszczeń natury teoretycznej rozstrzygnięć normatywnych (ku czemu skłaniają się najczęściej subdyscypliny pedagogiczne)

Nadanie pedagogice ogólnej metanaukowego charakteru upoważnia ją do:

- opisu i krytycznej analizy zastanych nauk ped. oraz ideologii, doktryn, systemów wychowania

- opisu i krytycznej analizy typowych czynności uprawiania nauk pedagogicznych ( szczegółowych subdyscyplin ped. )

- oceny wartości tego, co jest rezultatem myślenia ped. o wychowaniu (bycie społecznym) jak i o wychowaniu traktowanym w kategorii zadania, stanowiącym przedmiot badań ped.

Właściwością ped. ogólnej jest unikanie schematycznego myślenia; uruchamianie, wyzwalanie myślenia ciągle poszukującego, globalnego

Myślenie pedagogiczne musi być zatem myśleniem filozoficznym zmierzającym do poznania naukowego (metody fenomenologiczne, logiczno - lingwistyczne, hermeneutyczne)

Metanaukowość pedagogiki ogólnej ma służyć wyjaśnianiu sensu twierdzeń formułowanych na gruncie subdyscyplin pedagogicznych , odsłonięciu ich założeń, ustalaniu konsekwencji ich rozwoju i dalszej dyferencjacji, konstruowaniu i ocenie argumentacji prowadzących do ważnych uogólnień odnoszących się do szeroko rozumianych zjawisk wychowania.

Pytania dotyczące człowieka- Kim jest? Kim może być? Kim ma się on stać - przede wszystkim w ramach ped. ogólnej przy współudziale różnych szczegółowych dziedzin filozofii, zwłaszcza antropologii filozoficznej

Zadania pedagogiki ogólnej jako meta pedagogiki:

- czuwanie nad poprawnością nadania przedmiotowi poznania, przez każdą z subdyscyplin pedagogicznych, treściowo - zakresowego znaczenia oraz by jego definicja odpowiadała warunkom ścisłej ogólności (taaaaa… dobra, generalnie chodzi o to, żeby poszczególne subdyscypliny ped. precyzyjnie definiowały swój przedmiot, cel - uwolnienie od nieścisłości natury ontologicznej, epistemologicznej)

- czuwanie nad poprawnością metodologiczną współczesnym naukom pedagogicznym w budowaniu zbioru zdań empirycznych

- Dostarczanie subdyscyplinom ped. podstaw filozoficznych i naukowych dzięki którym wyznaczać one będą własne płaszczyzny (problemy) badawcze w obrębie wychowania rozumianego jako byt społeczny i zadanie.

1

---