Teoria C, R. Rogersa.

Rogers rozpatruje człowieka całościowo jako organizm. Jego teoria należy do grupy organicystycznych. Sam Rogers zalicza swą koncepcję do nurtu humanistycznego w psychologii.

• Organizm.

Organizm to umiejscowienie doświadczenia. Organizm charakteryzuje wrodzona, niezbywalna tendencja do urzeczywistniania potencjałów stawania się pełną osobą. Urzeczywistnianie się jest wrodzoną potrzebą każdego człowieka jako organizmu. Porównanie z kiełkami ziemniaków, które „w najbardziej niesprzyjających warunkach dążyły do stania się roślinami.”

• Potrzeby.

Wrodzona jest potrzeba urzeczywistniania potencjałów stawania się pełną osobą czyli potrzeba samoaktualizacji tj. samourzeczywistnienia. Dążenie do „rozwijania wszystkich swoich możliwości służących podtrzymaniu i wzmocnieniu własnego organizmu” charakteryzuje wszystkie organizmy żyjące, w tym człowieka. Dążenie to ujawnia się, jeśli nie jest hamowane i „kieruje człowieka ku temu co określamy jako rozwój, dojrzałość, pełnia życia”. Jednostka staje się w coraz większym stopniu „ osobą funkcjonującą w sposób pełny”.

Potrzeby wyuczone - (1) uznania ze strony innych oraz (2) szacunku do siebie.

Między wrodzoną tendencją organizmu do samourzeczywistniania się a potrzebami wyuczonymi może zachodzić sprzeczność co prowadzi do zniekształcania procesu doświadczania w organizmie oraz procesu symbolizacji tego co jest doświadczane, w konsekwencji do osiągania celów niezgodnych z tendencjami organizmu oraz kształtowania się fałszywego obrazu JA.

• Doświadczanie

Doświadczanie (experiencing) inaczej - przeżywanie „jest procesem obejmującym to wszystko co się dzieje w obrębie organizmu” .

Indywidualne pole fenomenologiczne - tworzy je całe doświadczenie człowieka. Różni się ono od pola świadomości, które jest jedynie jego częścią wyrażoną symbolicznie. Doświadczanie w sposób pełny (experiencing fully) to przełomowy punkt procesu terapeutycznego, chwila „kiedy człowiek koncentruje się na przeżywaniu całym sobą, z pełną otwartością i pełną akceptacją tego co poprzednio odrzucał - dokonuje się zmiana.” Jest to „doznanie organicznej zmiany”.

• Pole świadomości

Część pola fenomenologicznego wyrażonego symbolami takimi jak: słowa, rysunki, obyczaje, symbole różnych dziedzin sztuki, taniec, gesty, symbole wypracowane przez różne dziedziny nauki, organizacja przestrzeni i tzw. ukryty wymiar w relacjach interpersonalnych - społeczne wehikuły znaczeń czyli środki, przy pomocy których ujmujemy nasze doświadczenia w formę czytelną dla nas samych i dla innych tak, iż umożliwia to komunikowanie się i formowanie obrazu JA.

• Pojęcie JA (self).

Wielomodalna reprezentacja pojęciowa siebie samego i własnych relacji ze światem zewnętrznym i innymi ludźmi wraz z wartościami i ocenami towarzyszącymi poszczególnym sądom, spostrzeżeniom i doświadczeniom dotyczącym własnej osoby jak również relacji: „JA - świat” oraz „JA - inni”. Zorganizowany i spójny „gestalt pojęciowy” opisujący siebie samego, decydujący o poczuciu własnej identyczności, ciągłości w czasie mimo zmian i odrębności od innych. JA (podobnie jak cały organizm) przejawia również tendencję do urzeczywistniania. Obok JA - realnego istnieje JA- idelne jako obraz tego jakim chciałbym się stać. Techniką badania obrazów JA jest Q- sort.

Dynamiczne pojęcie Ja - współcześnie wskazuje się na istnienie różnych możliwych Ja. Stanowią je wyobrażenia jednostki dotyczące tego kim mogłaby być, kim chciałaby być, kim obawiałaby się być, kim uważa, że powinna być (Ja powinnościowe)itd.

Robocze pojęcie Ja odnosi się „do tego zespołu przekonań o sobie, które są aktualnie aktywne w myśleniu i w pamięci.” Ja niezależne - myślenie o sobie w kategoriach niezależności, jako indywidualności posiadającej unikatowe cechy, które powinna rozwijać i Ja współzależne - myślenie o sobie w kategoriach współzależności tj. pozycji i roli zajmowanej w konfiguracji związków międzyludzkich

Teoria rozbieżności różnych aspektów Ja: aspekty Ja = 6 podstawowych typów obrazów Ja powstaje w wyniku połączenia własnej i cudzej perspektywy oraz 3 obszarów Ja (rzeczywistego, idealnego i powinnościowego):

Ja rzeczywiste w oczach innych i własnych,

Ja idealne własne (np. pragnienie kobiety by mieć własna firmę) i w oczach innych

Ja powinnościowe własne i w oczach innych (oczekiwanie rodziców, by córka była żoną i matką i zajmowała się wyłącznie domem, lub przeciwnie - by robiła karierę zawodową) Tyrania powinności - przekształcanie ja powinnościowego w oczach innych na własne Ja powinnościowe.

Doświadczanie rozbieżności ma konsekwencje emocjonalne i motywacyjne.

Podstawowe twierdzenie teorii rozbieżności Ja: „mamy motywację do osiągania stanu, w którym nasz obraz siebie jest podobny do osobiście dla nas ważnych ukierunkowań Ja.” (ukierunkowania Ja, to 4 reprezentacje pozostałe oprócz 2 pierwszych stanowiących tzw. pojęcie Ja).

• Rozwój osobowości.

Jednostka może się rozwijać, gdy spostrzega wybory i nadaje im właściwą formę symboliczną. Proces nadawania właściwej formy symbolicznej doświadczeniu może być zakłócany przez potrzeby uznania ze strony innych i potrzeby szacunku do siebie. Rozwijając się jednostka staje się osobą funkcjonującą w sposób pełny, osiąga pełnię życia, pełnię swoich możliwości, doświadcza również tego, iż „przeżycia są życzliwym i przydatnym przewodnikiem, że prowadzą go w konstruktywnym kierunku” (Rogers, 1991, s.37), nabiera pewności siebie i zaufania do swych uczuć. (Por. rola uczucia jako funkcji racjonalnej w koncepcji C.G. Junga)

• Osoba funkcjonująca w sposób pełny.

Charakteryzuje ją:

- otwartość na doświadczenie, brak nastawień obronnych

• jasna, pełna, dokładna świadomość

• bezwarunkowe poczucie własnej wartości

• harmonijne relacje z innymi.

Klient staje się osobą funkcjonującą w sposób pełny, gdy uświadamia sobie doświadczenia stłumione i wyparte oraz przyjmuje bez obaw swe uczucia i myśli jako część swego rozwijającego się JA.

Psychoterapia niedyrektywna inaczej: skoncentrowana na kliencie.

Stanowi efekt praktycznych doświadczeń autora.

Badania i metody

Badania: procesu terapii, relacji terapeuta - klient oraz obrazu ja i samooceny.

• Analiza treści wypowiedzi klienta - opracowanie zbioru kategorii do klasyfikowania wypowiedzi klientów w trakcie terapii. Przykładowe kategorie:

• pozytywny stosunek do siebie,

• negatywny (dezaprobujący) stosunek do siebie,

• ambiwalentny stosunek do siebie,

• niejasny stosunek do siebie,

• wypowiedzi dotyczące obiektów zewnętrznych i ludzi

• pytania

• Skale ocen do pomiaru postaw terapeuty w toku terapii.

Badanie zgodności ocen relacji terapeuta - klient; oceny relacji T. - K. dokonują: terapeuta, klient, niezależny sędzia - badana jest zgodność tych trzech ocen.

• Technika Q.

Technika służąca empirycznym pomiarom samoakceptacji. Badany sortuje twierdzenia opisujące „JA - realne” oraz „JA - idealne” stopień zgodności obu sortowań jest miarą empiryczną poziomu samoakceptacji.

Terapia nastawiona na klienta.

• definicja: Terapia nastawiona na klienta jest „...takim sposobem bycia z drugą osobą, który sprzyja zdrowym zmianom i ułatwia rozwój”, jest to empatyczny sposób bycia.

• Cele i podstawowe założenia podejścia terapeutycznego „nastawionego na klienta”:

1. Zainicjowanie procesu indywidualnego rozwoju.

2. Pomoc osobie, by w coraz większym stopniu stawała się ”osobą funkcjonującą w sposób pełny”, tj. samorealizowała się, miała szeroki dostęp do swych doświadczeń oraz dobre relacje z innymi.

Oczekiwania realizacji tych celów wynikają z przyjęcia następujących założeń:

• dążenie do samorealizacji ma charakter pozytywny i charakteryzuje każdą jednostkę ludzką ujawni się ono w sprzyjających warunkach, a warunki te sprowadzają się przede wszystkim do właściwych postaw interpersonalnych

• stąd pokładanie zaufania w mądrości organizmu i jego podstawowych dążeń

• w terapii należy stworzyć warunki przejawiania się tych dążeń; są nimi: bezwarunkowa akceptacja, empatia i kongruencja terapeuty - łącznie, jest to określona postawa w relacjach interpersonalnych; stąd w terapii ma miejsce: poszukiwanie warunków wyzwalających możliwości samopoznania, dokonywania wyborów, korzystania z doświadczania swego organizmu (uczuciowych informacji, które nam dostarcza), z osiągnięć;

• w podejściu tym zakłada się hipotetyczny charakter naukowych twierdzeń

• podstawową wagę przywiązuje się do inicjowania procesu rozwoju oraz jego otwartego charakteru - nie wszystkie zmiany w szczegółach daje się przewidzieć.

• Wymagana postawa terapeuty:

• kongruencja czyli autentyczność; u terapeuty istnieje zgodność między tym co on doświadcza, uświadamia sobie i komunikuje, zgodność z samym sobą

• pełna akceptacja klienta, inaczej: bezwarunkowe pozytywne nastawienie wobec klienta, bezwarunkowa akceptacja klienta

• empatia - terapeuta musi być zdolny do „...wrażliwego, precyzyjnego i empatycznego zrozumienia tego, co klient odczuwa i tego o co mu naprawdę chodzi” (Rogers, 1991, s.8)

Powyższe czynniki charakteryzujące postawę terapeuty stanowią jednocześnie warunki powodzenia terapii, bowiem szczerość w relacji, stosunek empatyczny i akceptujący umożliwia klientowi czucie się bezpiecznym a w konsekwencji porzucenie obron i otwarcie się na to co doświadcza organizm. Klient doświadczając troski terapeuty o niego jako autentyczną, twórczą osobę wie, że nie będzie osądzany ani oceniany dzięki temu może „otworzyć się na proces” w swoim organizmie, na to co rzeczywiście odczuwa i myśli w związku z daną sytuacją czy osobą.

• Warunki skuteczności terapii (tzn. tego, by doprowadzała do zmiany)

Klient ma poczucie, choćby śladowe, wewnętrznej niespójności oraz tego, iż jest ona źródłem jego lęków.

Terapeuta w relacji z klientem jest kongruentny (spójny wewnętrznie) i empatycznie go rozumie.

Terapeuta ceni klienta, akceptuje go bezwarunkowo i troszczy się o niego.

Klient doświadcza spójności wewnętrznej terapeuty oraz troski o siebie, uświadamia to sobie choćby w części.

• Grupy: odmiany i formy:

• Grupy T

• Grupy spotkaniowe

• Trening wrażliwości

• Grupy zadaniowe

• Grupy rozwijające wrażliwość zmysłową, świadomość własnego ciała, możliwości ruchowe

• Warsztaty twórcze

• Trening umiejętności organizacyjnych

• Treningi pracy zespołowej

• Grupy Gestalt

• Grupy Synanonowe

• Grupy rodzinne i grupy dla par

• Co się dzieje w grupie spotkaniowej

1. Ogólne zakłopotanie

2. Opór przed odsłanianiem i poznawaniem siebie

3. Opis dawnych uczuć

4. Wyrażanie negatywnych emocji

5. Ujawnianie i badanie ważnych problemów osobistych

6. Wyrażanie uczuć, jakie poszczególne osoby żywią do innych

7. Uzdrawiające oddziaływanie grupy

8. Akceptacja samego siebie i początek procesu zmian

9. Zrzucanie masek

10. Wymiana informacji zwrotnych

11. Konfrontacja

12. Kontakty poza sesjami grupowymi: uczestnicy pomagają sobie nawzajem

13. Wyrażanie pozytywnych uczuć i bliskości, zmiany zachowania w grupie.

• Ryzyko związane z uczestniczeniem w grupie.

• nietrwałość pozytywnych zmian

• „recydywa” - chęć powracania do grupy, niemożność życia bez doświadczeń, których dostarcza (grupa jako sposób na życie)

• doznanie psychicznych urazów

• zmiany u jednego z partnerów uczestniczącego w grupowych zajęciach mogą przyczynić się do rozpadu związku

• seksualne zabarwienie relacji wiążących niektórych członków grupy

• styl bycia starego speca - blokowanie pracy grupy poprzez członków mających doświadczenie udziału w grupach

• parodia spontaniczności

• przemoc

• Obszary zastosowań teorii osobowości i terapii skoncentrowanej na osobie.

• rodzina

• wychowanie i nauczanie (pedagogika gestalt)

• grupy spotkaniowe

• rozwiązywanie konfliktów i napięć w grupach

1

---