Finanse publiczne i prawo finansowe
30.01.2011
Elementy konstrukcji podatku:
podmiot podatku- w stosunkach prawno-podatkowych zawsze uczestniczą dwa podmioty
organy podatkowe- są uprawnione do pobierania podatków
podatnik- osoba płacąca podatki
Pomiędzy organem podatkowym a podatnikiem występuje zobowiązanie- podatnik jest zobowiązany zapłacić organowi podatkowemu należne podatki.
W prawie finansowym nie ma równości stron- organ podatkowy zawsze jest nad podatnikiem.
Przedmiot podatku- jest nim sytuacja faktyczna lub prawna, która pociąga za sobą obowiązek podatkowy.
Podstawa opodatkowania- wielkość, która stanowi podstawę do obliczania wymiaru podatku zgodnie z określoną formułą obliczenia podatku. Podstawa opodatkowania może mieć wymiar wartościowy wyrażony w pieniądzu lub też w innej jednostce miary.
Podstawa opodatkowania nie zawsze jest podstawą do obliczenia podatku.
Podstawa może być zmniejszona o przysługujące ulgi i podstawą obliczenia podatku jest kwota po odliczeniu ulg.
Stawki i skale podatkowe
Stawki mogą być kwotowe lub stosunkowe (tj. procentowe, ułamkowe, wielokrotnościowe)
Skale podatkowe:
proporcjonalna- 5% od podstawy opodatkowania
progresywna- wyższa w miarę wzrostu podstawy obliczenia podatku
regresywna- niższa w miarę spadku podstawy obliczenia podatku
System podatkowy- ogół przepisów prawnych i instytucji finansowych w zakresie ustalania i poboru podatków. Obejmuje on nie tylko przepisy prawne dotyczące instytucji podatków, ale także całą strukturę podmiotów, które podatki pobierają, płacą je oraz te, które wyznaczają ich indywidualną wysokość, w tym także warunki ich płatności. Podatki stanowią podstawowe źródło finansowania zadań i potrzeb publicznych, dlatego też prawidłowe funkcjonowanie systemu podatkowego przesądza o realizacji zadań publicznych, rozwoju kraju oraz sytuacji obywateli.
podatki centralne-
podatki lokalne- budżet gminy
bezpośrednie- płaci podatnik (dochodowe, lokalne)
pośrednie:
- konsumpcyjne
Zasady legislacji podatkowej:
Zasada ustawowej regulacji podatków- nikt poza parlamentem nie może regulować spraw podatkowych
Zasada ochrony źródła podatków- takie konstruowanie podatków, aby ich pobieranie nie prowadziło do rezygnacji z otwierania przedsiębiorstw (ochrona przedsiębiorców)
Zasada respektowania praw i prawidłowości ekonomicznych jako granic regulacji podatkowo-prawnych- jego regulacje nie mogą abstrahować od praw jakie tymi stosunkami rządzą oraz prawidłowości zgodnie z którymi one się kształtują. Należy zachować proporcje między opodatkowaniem, a dochodami podatników, by nie zniechęcić ich do płacenia podatków.
Zasada ochrony interesu finansowego państwa- podatki jak i procedura ich pobierania i wymierzania powinny zapewnić państwu stały i niezakłócony dopływ środków pieniężnych do budżetu.
Podatki to 85-90% dochodów państwa.
2008 r. -16 mld zł [zmniejszenie składek rentowych, ubezpieczeń]
2009 r. -8 mld zł [zmiana skali podatkowej]
Podatki centralne
Podatek dochodowy od osób fizycznych- ust. z dn. 16.11.2006 r. Dz. U. 217 poz. 1588
Podmiotem opodatkowania jest każda osoba fizyczna
95% podatników w Polsce należy do pierwszego progu podatkowego
Skala podatkowa do roku 2008
Podstawa obliczenia podatku Wys. podatku
do 44,490 zł 19%
44,491-85,528 zł 7,866,25 zł +30% nadwyżki ponad 44,490 zł
powyżej 85,528 zł 20,177,65 zł + 40% nadwyżki ponad 85,528 zł
Skala podatkowa od roku 2009
Podstawa obliczenia podatku Wys. podatku
do 85,528 zł 18%
od 85,528 zł 14,839,02 + 32% nadwyżki ponad 85,528 zł
Ile zyskamy na nowej skali podatkowej?
Pensja mies. brutto |
Pensja 2008 netto |
Pensja 2009 netto |
Podatek roczny 2008 |
Podatek roczny 2009 |
Tyle zyskamy |
1000 zł |
758,24 zł |
763,24 zł |
324 zł |
|
|
3000 zł |
2134,72 zł |
2156,72 zł |
2652 zł |
|
|
5000 zł |
3511,19 zł |
3550,19 zł |
5443 zł |
|
|
10000 zł |
6951,39 zł |
7034,39 zł |
19232 zł |
|
|
20000 zł |
13382,78 zł |
14001,78 zł |
|
|
|
Poziom zamożności w UE
Luksemburg |
271 |
Holandia |
131 |
Islandia |
127 |
Australia |
124 |
Dania |
121 |
Niemcy |
116 |
Polska |
61 |
Podatek dochodowy od osób prawnych
Ust. z dn. 16.11.2006 Dz. U. 217 poz. 1589
Podatek liniowy 19% od dochodu
Zwolnienia podmiotowe:
NBP
jednostki budżetowe
jednostki samorządu terytorialnego
fundusze celowe
przedstawiciele międzynarod.
Skarb Państwa
Podatek ten zmieniany był przez 20 lat 3 razy:
do 98 r.- 40%
1.1.99- 27%
od 1.1.2004- 19%
Obowiązuje bez względu na wysokość dochodu. Również obowiązują ulgi.
Podatek od towarów i usług [inaczej podatek od wartości dodanej= Value Added Tax]- Są to podatki pośrednie, zawarte w cenie towaru.
Podatek VAT wynosi od 2011 r.:
23% w stanie podstawowym
8% ulgowa; materiały budowlane
5% artykuły spożywcze i książki
0% eksport
Akcyza- jest podatkiem pośrednim nakładanym na niektóre wyroby konsumpcyjne.
W krajach Unii Europejskiej podatek akcyzowy od niektórych wyrobów podlega harmonizacji (wyroby akcyzowe niezharmonizowane to m.in samochody, kosmetyki itp.), co oznacza wspólne zasady produkcji, przemieszczania i przechowywania wyrobów akcyzowych oraz wymiaru i poboru akcyzy od tych wyrobów. Stawki akcyzy na poszczególne wyroby są określane przez poszczególne państwa członkowskie, nie mogą one jednak być niższe od poziomów ustalonych w dyrektywach.
Opodatkowaniu akcyzą podlegają następujące kategorie wyrobów:
produkty energetyczne (ogólnie wszystkie wyroby służące dla celów napędowych lub grzewczych),
napoje alkoholowe (piwo, wino, produkty pośrednie, wyroby spirytusowe),
wyroby tytoniowe (papierosy, cygara, cygaretki, tytoń do palenia),
Minister Finansów ustala wysokość akcyzy. Akcyza nie przechodzi procedury parlamentarnej.
Akcyza to 30% podatków konsumpcyjnych.
Podatki lokalne- to podatki majątkowe Ustawa o podatkach lokalnych określa maksymalne stawki.
Minister Finansów upoważniony do określania wysokości podatku, co roku określa dla gmin albo taką samą wysokość podatku albo niższą, w zależności od potrzeb danego rejonu.
Właściwy podatek ustala Rada Gminy.
Podatek od nieruchomości i środków transportowych
Podatek katastralny-jeden ze sposobów opodatkowania nieruchomości, w którym wysokość podatku jest uzależniona od wartości katastralnej nieruchomości.
Uważa się, że podatek katastralny realizuje jedną z zasad prawa podatkowego - tzw. sprawiedliwość podatkową. Sprawiedliwość podatkowa wymaga, by podatek był płacony proporcjonalnie do wartości nieruchomości, tzn. najmniej obciążał podatników posiadających mały majątek. Obecnie w Polsce wysokość opodatkowania nieruchomości jest uzależniona od powierzchni (nieruchomości gruntowe i budynkowe) oraz od wartości służącej do obliczania amortyzacji (budowle). Opodatkowanie według powierzchni prowadzi do tego, iż podatnicy mający nieruchomości o tej samej powierzchni — jeden w atrakcyjnym miejscu w centrum miasta, drugi na jego obrzeżach — płacą taki sam podatek, mimo że wartość ich nieruchomości jest inna. Możliwe jest wprowadzenie ulgi podatkowej lub obniżonej stawki podatku dla głównego miejsca zamieszkania (miejsce zameldowania lub np. adres używany do celów podatkowych) właściciela będącego osobą fizyczną. Przyjęcie podatku katastralnego może wpłynąć korzystnie na podaż nieruchomości.
Wady podatku katastralnego:
relatywnie skomplikowany algorytm wyceny masowej nieruchomości;
kosztowne wdrożenie - wiąże się m.in. z budową zintegrowanego systemu informacji o nieruchomościach, co wymaga m.in. uzupełnienia i uporządkowania danych w Ewidencji Gruntów i Budynków oraz Księgach Wieczystych;
wzrost kosztu wynajmu nieruchomości w pierwszych latach obowiązywania podatku, do czasu stabilizacji rynku nieruchomości.
Zalety podatku katastralnego:
sprawiedliwość podatkowa - podatek uzależniony od wartości nieruchomości;
zachęca do sprzedaży nieużywanych nieruchomości - w konsekwencji obniża ich ceny i zwiększa dostępność nieruchomości, koszt podatku jest co najmniej w części równoważony niższą kwotą i kosztem kredytu hipotecznego.
Podatek katastralny można porównać z podatkiem od zysku ze sprzedaży nieruchomości. Ten pierwszy jest bardziej skomplikowany, gdyż wymaga masowej wyceny nieruchomości, ten drugi jest określany jedynie przy sprzedaży nieruchomości. Podatek katastralny bardziej zachęca do sprzedaży nieużywanych nieruchomości, co korzystnie wpływa na ich podaż, podczas gdy podatek od zysku premiuje trzymanie nieruchomości w oczekiwaniu na wzrost cen. Paradoksalnie, wprowadzanie podatku katastralnego (np. kosztem obniżenia opodatkowania pracy) może prowadzić do zwiększenia dostępności nieruchomości dla przeciętnych obywateli.
3