Nowotwory łagodne łącznotkankowe
1. WŁÓKNIAK
Definicja. Włókniaki dzielą się na miękkie i twarde.
Włókniak miękki jest nowotworem o charakterze wrodzonym, jednakże może pojawiać się w rozmaitym wieku.
Włókniak twardy jest w istocie odczynem włóknistym, występującym niezależnie od wieku.
Objawy i przebieg. Włókniaki miękkie są guzami lub guzkami workowato zwisającymi, niekiedy dającymi się wprowadzić w głąb skóry przez ucisk palcem. Są na ogół liczne, barwy skóry lub nieco ciemniejsze, brunatnawe. Drobne włókniaki miękkie umiejscawiają się szczególnie często na szyi i karku, zwłaszcza u starszych kobiet. Utrzymują się przez całe życie, nie wykazują skłonności do samoistnego ustępowania.
Włókniaki twarde są zwykle pojedyncze, drobniejsze, są usadowione w skórze, która ma barwę prawidłową lub lekko brunatną, i są wraz z nią przesuwalne wobec podłoża. Najczęściej umiejscowione są na kończynach. Pojawiają się zazwyczaj w starszym i średnim wieku.
2. BLIZNOWIEC (KELOID)
Definicja. Jest to guz złożony z tkanki łącznej włóknistej, powstający bądź w miejscu urazów (bliznowce wtórne), bądź bez uchwytnej przyczyny (bliznowce samoistne).
Etiopatogeneza. Podłożem jest istnienie skłonności osobniczej, która na ogół ma charakter rodzinny. Szczególnie często stwierdza się keloidy u rasy czarnej. Czynnikami wywołującymi mogą być urazy (keloidy w miejscu blizn chirurgicznych i poparzeniowych) lub drobne uszkodzenia skóry (np. w miejscu szczepień profilaktycznych) albo zejście zmian zapalnych, np. wykwitów trądzikowych.
Umiejscowienie jest rozmaite, zależne od urazu, a w przypadkach tzw. Samoistnych keloidów - najczęściej w obrębie klatki piersiowej. Tak zwane samoistne keloidy powstają w skórze nie zmienionej i - w przeciwieństwie do keloidów wtórnych - mają tendencję do powolnego szerzenia się. W istocie są one prawdopodobnie również wywołane niezauważalnymi mikrourazami u osób szczególnie predysponowanych, tak więc pojęcie samoistnych keloidów jest nieścisłe. Rozwój keloidów jest powolny (stosunkowo najszybciej powstają w bliznach pooparzeniowych); zmiany nie mają skłonności do samoistnego ustępowania.
Stany przedrakowe:
1. ROGOWACENIE SŁONECZNE (DAWNA NAZWA - ROGOWACENIE STARCZE)
Definicja. Są to przylegające ściśle do skóry nawarstwienia hiperkeratotyczne, często na podłożu skóry uszkodzonej działaniem promieni słonecznych (p. starzenie się skóry) lub skóry starczej, umiejscowione głównie na twarzy oraz w innych okolicach odsłoniętych.
Etiopatogeneza. Czynnikami wywołującymi są przewlekłe naświetlania promieniami
słonecznymi. Szkodliwe zwłaszcza są rumieniotwórcze promienie (290- -320 nm), powodujące zmiany skórne o następujących cechach:
- szarożółte zabarwienie z przebarwieniami i odbarwieniami
- zmniejszona sprężystość (nagromadzona tkanka sprężysta w górnych warstwach skóry jest czynnościowo niewydolna)
- suchość i złuszczanie
- grube zmarszczki i pobruzdowania skóry (w starczej skórze przeważają zmarszczki drobne)
- zgrubienie skóry (w starczych zmianach występuje ścieńczenie skóry i tkanki podskórnej)
- rozszerzenia powierzchownych naczyń krwionośnych (teleangiektazje).
Objawy i przebieg. Zółtobrunatne nawarstwienia rogowe mają suchą, nierówną powierzchnię, leżą w poziomie skóry otaczającej lub są tylko nieznacznie wyniosłe, tak że są lepiej wyczuwalne dotykiem aniżeli widoczne. Po usunięciu mas rogowych ulega odsłonięciu lekko krwawiąca, obnażona powierzchnia.
Zmiany są często liczne na czole, w okolicy skroniowej, na głowie u osób łysych, na małżowinach usznych, rzadziej na grzbietach rąk, przedramionach i podudziach. Okres trwania jest wieloletni.
2. RÓG SKÓRNY
Definicja. Jest to twór rogowy rozmaitego kształtu, o nieznacznie nacieczonej podstawie, stanowiący szczególną odmianę rogowacenia starczego. Jest wyodrębniony z tego względu, że może występować również u dzieci, ale nie jest u nich stanem przedrakowym.
Etiopatogeneza. U osób starszych podłożem jest skóra uszkodzona przez słońce lub starcza. U dzieci podłożem są stany zapalne. Czynnikiem sprzyjającym powstawaniu zmian jest długotrwałe drażnienie.
Objawy i przebieg. Nawarstwienia rogowe mogą przybierać rozmaity kształt - stożkowaty lub nieregularny, niekiedy przypominają rogi zwierząt. Są żółtobrunatne,
o chropowatej powierzchni. Podstawa jest rozmaicie nacieczona, wyraźnie -jeśli jest to już przejście w nowotwór u osób starszych.
Najczęstszym umiejscowieniem jest twarz, owłosiona skóra głowy i części odsłonięte kończyn.
3. SKÓRA PERGAMINOWATA I BARWNIKOWA
Definicja. Jest to rzadkie schorzenie, występujące rodzinnie, głównie w przypadku pokrewieństwa rodziców, cechujące się wybitną nadwrażliwością na światło słoneczne. Związane z tym zmiany skórne w miejscach odsłoniętych są typu plam soczewicowatych i piegowatych, odbarwień, zaników i teleangiektazji. W ich obrębie rozwijają się różnego typu nowotwory.
Etiopatogeneza. Dziedziczenie jest autosomalne recesywne. Istotą choroby jest nadwrażliwość na promienie rumieniotwórcze (dotyczy widma słonecznego 290- -320 nm), związana z defektem endonukleazy, enzymu odpowiedzialnego za odnowę DNA uszkodzonego promieniami nadfioletowymi.
Objawy i przebieg. Zmiany skórne przypominają bardzo nasilone piegi, jednakże
występują również większe plamy barwnikowe, a skóra wykazuje zanik oraz odbarwienia i teleangiektazje, co nadaje jej pstry wygląd. Najczęstszym umiejscowieniem jest twarz i inne okolice odsłonięte. Zmiany pojawiają się już we wczesnym dzieciństwie, zazwyczaj po pierwszym nasłonecznieniu. Rozwój nowotworów (brodawczaki, raki, mięsaki, czerniaki) następuje zwykle już w dzieciństwie.
4. ROGOWACENIE BIAŁE
Definicja. Są to białe plamy o gładkiej lub nieco brodawkującej powierzchni, umiejscowione w obrębie błon śluzowych i półśluzówek jamy ustnej lub narządów płciowych.
Etiopatogeneza. Czynnikami sprzyjającymi powstawaniu zmian w jamie ustnej jest stałe drażnienie, np. nieodpowiednio dopasowanymi protezami, próchniczymi zębami i paleniem tytoniu, oraz zaniedbania higieniczne.
Czynnikiem predysponującym w obrębie narządów moczowo-płciowych jest marskość sromu lub żołędzi, niekiedy zależna od zaburzeń hormonalnych.
Objawy i przebieg. Białawe plamy lub smugi zgrubiałego nabłonka o opalizującym odcieniu wykazują niewielkie stwardnienie podstawy i zaznaczone bruzdowanie powierzchni.
Najczęstszym umiejscowieniem są:
- jama ustna: policzki w pobliżu kątów ust i w linii zgryzu, język, czerwień wargowa- błony śluzowe sromu u kobiet (wargi sromowe większe i mniejsze)
- rowek zażołędny i wewnętrzna powierzchnia napletka u mężczyzn.
Schorzenie jest częstsze u mężczyzn, występuje zwykle powyżej 40 rż.
5. USZKODZENIA PORENTGENOWSKIE SKÓRY
Są to zmiany powstające pod wpływem przewlekle stosowanych naświetlań rentgenowskich u osób leczonych promieniami Roentgena lub narażonych na promieniowanie w pracy zawodowej. Polegają na nierównomiernym stwardnieniu skóry z odbarwieniami, przebarwieniami, teleangiektazjami i zanikami bliznowatymi, w obrębie których mogą powstawać ogniska nadmiernego rogowacenia, przechodzące w ok. 20% przypadków w nowotwory złośliwe. Objawami początkowej
transformacji nowotworowej są: brodawkowaty przerost powierzchni, naciek podstawy, rozpad z tworzeniem się popękań i owrzodzeń.