CZY CZYTAJĄC
EWANGELIE
POZNAMY JEZUSA?
opracowała:
mgr Beata Karczewska
WIARYGODNOŚĆ EWANGELII JAKO ŹRÓDEŁ
DO POZNANIA JEZUSA CHRYSTUSA
Ewangelia - określenie to w literaturze greckiej np. u Homera
i Plutarcha oznaczało wynagrodzenie posła za wykonanie zleconego zadania.
Użyte w l.mn., określało ofiary dziękczynne składane bogom za dobrą nowinę.
Arystofanes używał go w jego istotnym i prawdopodobnie pierwotnym
znaczeniu, określającym treść posłannictwa - Dobrą Nowinę.
Greckie Euaggelion znaczy dosłownie słowo pomyślne, dobre; a euaggelizestai -
głoszenie zbawczej wieści o wyzwoleniu.
Określenie to w Piśmie Świętym oznacza głoszenie wieści o zbawieniu
wiecznym. W takim znaczeniu używa go w Starym Testamencie przede
wszystkim prorok Izajasz. W Nowym Testamencie Jezus podejmuje
starotestamentalny zwrot, nadając mu chrystologiczne znaczenie.
Ewangelia jest więc radosną i dobrą nowiną o zbawieniu, jakie przyniesie
Mesjasz. Jezus Chrystus w swojej publicznej działalności głosił Ewangelię o
Królestwie Bożym, nawiązując bardzo wyraźnie do starotestamentalnych
zapowiedzi. Ewangelia, którą głosili potem uczniowie Jezusa, przekazuje nie
tylko Jego naukę, ale i całą działalność, a więc cuda: uzdrowienia, wypędzanie
złych duchów czy wskrzeszanie umarłych, będące znakami nadejścia
Królestwa Bożego. Dobrą Nowiną było już Jego narodzenie, a potem całe
życie, szczególnie zaś śmierć i zmartwychwstanie.
Ewangelia może być zatem Dobrą Nowiną głoszoną przez samego Jezusa lub
też apostolską proklamacją o Chrystusie i zbawieniu, które jest w Nim
znajdowane. Sprowadza się do tego samego, w jednym i drugim wypadku
chodzi o Chrystusa oraz Jego czyny i słowa.
Apostołowie i uczniowie Jezusa głosili żydom i poganom Ewangelię
o Jezusie Chrystusie zgodnie z nakazem, jaki od Niego otrzymali. Z upływem
czasu, kiedy malała liczba naocznych świadków działalności ziemskiej Jezusa,
a chrześcijaństwo coraz bardziej się rozwijało i rozszerzało, zrodziła się
potrzeba przekazania na piśmie słów i czynów Jezusa, zgodnie z tym, jak je
przekazywali Apostołowie, jako naoczni świadkowie Jego życia. Nie chodziło
jednak o spisywanie wszystkich słów Jezusa i podanie relacji o wszystkich Jego
czynach według ich chronologicznego następstwa, z dokładnym
uwzględnieniem miejsc poszczególnych wydarzeń. Autorzy Ewangelii wybrali
niektóre z wielu wiadomości przekazanych o Jezusie, ujęli pewne sprawy
syntetycznie, objaśnili, mając na uwadze sytuację i potrzeby Kościołów
lokalnych, czyli powstających gmin chrześcijańskich. Przekaz słów i czynów
Jezusa oraz ich teologiczne wyjaśnienia miały na celu przede wszystkim
pobudzenie słuchaczy do wiary i przylgnięcie do niej
Przy pisemnym redagowaniu Ewangelii znaczną rolę odgrywało środowisko,
dla którego pisano poszczególne Ewangelie.
W II wieku po Chrystusie słowo euaggelion zaczęło oznaczać pisemną
relację o życiu i nauce Jezusa, a autorów Ewangelii nazywano ewangelistami.
Ewangeliści troszczyli się o uwzględnienie tła historycznego i pewnych
szczegółów biograficznych. Dobra Nowina, jaką głoszą, dotyczy całości osoby,
która żyła i działała wśród ludzi oraz nauczała ich; człowieka,
który zmarł w danym czasie i miejscu oraz zmartwychwstał. Ewangelia jest
recytacją historycznej opowieści o męce, śmierci i zmartwychwstaniu Jezusa
Chrystusa, poprzedzonej relacją o Jego działalności. Osoba Jezusa, widziana
i interpretowana w świetle zmartwychwstania, jest prawdziwym ośrodkiem
historii zbawienia, a prezentacja Jego słów i czynów jest teologiczna.
Ewangelie nie są zatem tylko protokołami historycznymi, ewangeliści
nie zamierzali pisać biografii Jezusa, lecz chcieli głosić Dobrą Nowinę Jezusa
Chrystusa, która ma prowokować do wyboru i decyzji. Ewangelii nie można
oddzielić od wiary pierwszych chrześcijan i rozwoju pierwszych gmin
chrześcijańskich. Ewangelista nie jest wyizolowanym i samotnym teologie zza
biurka, pozbawionym kontaktu z wiarą i życiem pierwszych gmin. Ponieważ
adresował on swoją Dobrą Nowinę do określonych gmin, o których strukturze
decydowało pochodzenie ich członków nawróconych z judaizmu lub z
pogaństwa, respektował przedliterackie formy przekazów o Jezusie, jakie się
wytworzyły w wierze, w liturgii, w czci oddawanej Chrystusowi i sumieniu
religijnym gminy.
Przedstawiał również własne poglądy teologiczne, zgodne ze swoimi
możliwościami i umiejętnościami literackimi. Ewangelia niewątpliwie jest
osadzona w życiu pierwotnej gminy, jednak ważniejszy jest fakt jej związania z
nauką i życiem samego historycznego Jezusa albo z autentycznym nauczaniem
tych, którzy byli naocznymi świadkami słów i czynów Jezusa. Gdyby nie Jezus
historyczny nie byłoby Ewangelii ani Pism Nowego Testament. Jezus jest
u podstaw Nowego Testamentu.
Nie posiadamy oryginalnych rękopisów Ewangelii, lecz odpisy, które
czasowo są dosyć bliskie oryginałom. Ilość ich jest dość duża, około 4.680.
Około 80 fragmentów na papirusie pochodzi z okresu między 125 a 250 rokiem
po Chrystusie, ponadto 230 kodeksów pergaminowych zawiera całość
Ewangelii, a niektóre z nich datą powstania sięgają około 300 roku po
Chrystusie. Ewangelie od dawna były najliczniej odpisywane i
rozpowszechniane, dlatego też tekst Ewangelii przez wieki był przekazywany z
wielką wiernością i dokładnością.
Pierwszym, który nazwał swoją Księgę o Jezusie Chrystusie Ewangelią
był św. Marek. Pochodził on z Jerozolimy. W domu jego matki gromadzili się
pierwsi Chrześcijanie, w czasie prześladowań gminy jerozolimskiej. Marek wraz
z Barnabą brał udział w pierwszej wyprawie św. Pawła na Cypr i do Azji
Mniejszej. Później towarzyszył św. Piotrowi w jego pracy w Rzymie i św.
Pawłowi podczas jego pierwszego uwięzienia w Rzymie. Według tradycji
Marek spisał w Rzymie katechezę św. Piotra podając ją w formie Ewangelii.
Napisał ją przed rokiem 70-tym , dla chrześcijan nie-żydów, używając prostej
i popularnej formy greki. Jego teologia osadzona jest bardziej na faktach niż na
wypowiedziach. Marek posługując się terminem ,,ewangelia'' sygnalizuje na
samym początku, ze nadszedł nowy okres zbawczy dzięki drodze, którą Jezus
obrał z woli Boga. Od tej chwili Jezus stał się realnością dla ludzkości. Marek,
jak żaden ewangelista utrwalił ludzkie rysy Jezusa. Ewangelia Marka postawiła
sobie za cel wykazać, że Jezus Chrystus jest Synem Bożym. Dowodem na to są
opisy reakcji, jakie Jezus wywołał u swoich słuchaczy oraz zdziałane przez
Niego cuda.
Jezus w Ewangelii św. Marka objawia się jako Syn Boży stopniowo:
działalność w Galilei-to objawienie Jego tajemnicy narodowi izraelskiemu
oraz uczniom i krewnym Jezusa;
działalność poza Galileą obejmuje objawienie tajemnicy Jezusa poganom.
W czasie podróży do Jerozolimy Syn Człowieczy zapowiada trzykrotnie
swoją mękę i zmartwychwstanie;
nauczanie Jezusa i spory z przeciwnikami podczas Jego pobytu w
Jerozolimie, zakończonego męką, śmiercią i zmartwychwstaniem Jezusa, w
pełni objawia tajemnicę Jezusa Syna Bożego.
Ewangelia Marka daje jedyny w swoim rodzaju wgląd w to, jak widziano
Chrystusa w pierwszych dziesięcioleciach chrześcijaństwa.
Ewangelia św. Mateusza zajmuje w liturgii Kościoła czołową pozycję.
Przyczyna tego jest nie tyle chronologiczna kolejność powstania, co raczej fakt,
iż tradycja kościelna widzi w autorze tej Ewangelii jednego z dwunastu
apostołów, celnika Lewiego, który prosto z "komory celnej" został powołany na
apostoła. Ponieważ apostołowi Lewiemu-Mateuszowi przysługuje
pierwszeństwo przed obydwoma uczniami apostolskimi: uczniem Piotra
Markiem i uczniem Pawła Łukaszem, więc też: jego Ewangelia stoi na
pierwszym miejscu. Mateusz swą ewangelię napisał w języku aramejskim,
około roku 50-tego.Póżniej przetłumaczono ją na język grecki. Ewangelia ta
przeznaczona była głównie dla chrześcijan nawróconych z judaizmu.
Jej przewodnią myślą jest urzeczywistnianie się proroctw mesjańskich Starego
Testamentu w osobie , w życiu, czynach i nauce Jezusa Chrystusa. Jezus jest
Mesjaszem, a założony przez Niego Kościół jest prawdziwym klejnotem
mesjańskim. Jezus-Mesjasz, będąc potomkiem Abrahama i spadkobiercą
Dawida, nauczając jako nowy Mojżesz, nie znalazł posłuchu w narodzie
izraelskim i dlatego dał początek nowej społeczności-Kościołowi. Mateusz
pragnie swojej gminie uzmysłowić fakt Kościoła, jego powszechność oraz jego
fundament, którym jest Jezus. Kościół w jego Ewangelii staje się tą wielkością,
w której obecnie dokonuje się spotkanie z Jezusem, w którym realizuje się
Królestwo Boże. Całe życie publiczne i działalność nauczycielską Jezusa
zamyka ś. Mateusz w pięciu mowach, które są przeplatane relacjami o czynach
Jezusa [ Kazanie na górze; mowa misyjna;
przypowieści; mowa do uczniów; mowa eschatologiczna ]. Jak w każdej
Ewangelii, tak też i w Mateuszowej najwięcej miejsca poświęcono opisowi
męki, śmierci i zmartwychwstaniu Jezusa Chrystusa.
Trzecim ewangelistą jest św. Łukasz, którego można nazwać
ewangelistą dla wszystkich ludzi, piszącym w sposób zrozumiały dla
wszystkich. Jest on przede wszystkim "sługą słowa", a jego dzieło jest w
ścisłym sensie tego słowa "Ewangelią". Łukasz był poganinem, człowiekiem
wykształconym w zakresie medycyny i literatury. Przeszedł na chrześcijaństwo i
związał się z Pawłem Apostołem. Swoją Ewangelię pisze prawdopodobnie w
latach 70-80 w języku greckim. Podobnie jak Mateusz opiera się na Ewangelii
Marka. Jego Ewangelia przeznaczona była dla chrześcijan nawróconych z
pogaństwa. Dlatego opuszcza w niej sprawy niezrozumiałe dla pogan, a
podkreśla to, co dla nich ważne. Ewangelia ta powstała w szczególnej duchowej,
religijnej i politycznej sytuacji, która znalazła odbicie w określonych akcentach
teologicznych. Cechuje ją zmysł historyczny ujawniający się zwłaszcza w
przedstawieniu wydarzeń dzieciństwa Jezusa na tle ogólnej historii. Ewangelia
ta jest przede wszystkim historią zbawienia, opisaną po to, aby utwierdzić w
wierze nawróconych pogan. W sposobie przedstawienia zbawczego dzieła
Jezusa św. Łukasz na pierwszy plan wysuwa mękę i zmartwychwstanie Jezusa,
co można zauważyć już w samej strukturze dzieła.
Ewangelia ta jest Ewangelią modlitwy, a najdoskonalszy przykład modlitwy
podał sam Jezus Chrystus. Łukasz kładzie nacisk na wartość i potrzebę
modlitwy[przypowieść o niesprawiedliwym sędzim oraz o faryzeuszu i celniku].
Specyficzną cechą jego Ewangelii jest radość towarzysząca ważniejszym
wydarzeniom, od narodzin Zbawiciela po wniebowstąpienie. Podkreśla troskę o życie wewnętrzne oraz ukazuje poważną rolę kobiet. Trzeci
ewangelista widzi w Jezusie przede wszystkim prowadzonego przez Ducha
Świętego Proroka oraz Zbawcę świata, w sposób szczególny wychodzącego
naprzeciw biednym i grzesznikom. Chrześcijanie wezwani do całkowitego
pójścia za Jezusem mają w Nim wzorzec życia.
Najmłodszym spośród apostołów i autorem czwartej Ewangelii był św.
Jan, rybak powołany do grona Dwunastu. Swoją Ewangelię napisał w języku
greckim w Efezie, około roku 100. Przekazuje relacje naocznego świadka życia
Jezusa. Jego Ewangelia jest osobistą katechezą, powtarzaną i pogłębianą przez
długie lata na terenach Azji Mniejszej. Została napisana, aby jej czytelnicy
uwierzyli, że Jezus jest Mesjaszem, Synem Bożym i aby przez wiarę w Niego
mieli życie wieczne. W tym celu trzeba było ukazać właściwy i pełny sens
znaków, czyli cudów i słów Jezusa. Ewangelista przeprowadza więc swoiste
medytacje nad nimi, nawiązując również do liturgii Kościoła, szczególnie do
sakramentów chrztu i Eucharystii.
Jezus w Ewangelii Jana to Wcielone Słowo, ciągle obecne wśród nas. Głęboka
treść teologiczna i bogata symbolika Ewangelii Jana wskazujące na najbardziej
wewnętrzne więzy poznania i miłości, łączące uczniów z Jezusem, a przez
Niego z Ojcem, nadają jego Ewangelii szczególny charakter i określają ją jako
Ewangelię duchową. Jest ona najoryginalniejszą i najgłębszą Ewangelią,
stanowi punkt kulminacyjny a zarazem końcowy wczesnochrześcijańskiej nauki
o Chrystusie i obrazu Chrystusa w pierwotnym Kościele .
Główną treścią Ewangelii jest sam Jezus. W Jego osobie przybliżyło się
Królestwo Boże, nadeszło oczekiwane zbawienie. Ewangelia ta przeznaczona
jest dla wszystkich ludzi, ponieważ zbawienie przyniesione przez Jezusa ma
charakter uniwersalny. Jezus jest postacią historyczna, ale historię przerasta.
Ewangelistom nie chodziło o historię, choć przez podanie tylu faktów, czynią
Jezusa postacią najlepiej znaną i udokumentowaną spośród postaci
historycznych starożytności. Jezus jednak historię przekracza, a opowiadanie o
Nim przede wszystkim jest świadectwem wiary i ma wywołać wiarę u
czytelnika. Jest to zatem bardziej teologia niż historia, nauka o wielkich dziełach
Bożych, które dokonały się w Jezusie Chrystusie. nie jest to jednak traktat
teologiczny. Teologia rozpiera historię,
historia wspomaga teologię
Argumenty przemawiające za historycznością Ewangelii to
autentyczność-autorzy Ewangelii żyli blisko opisywanych wydarzeń, byli
postaciami dobrze znanymi i cieszącymi się autorytetem. Chronologiczna
bliskość autorów nie mogła być bez wpływu na ich prawdomówność, mogli z
łatwością informować o rzeczach, które się dokonały, mogli ze sobą
konfrontować różne tradycje, dotyczące tego samego faktu;
nieskażoność- dokument historyczny wtedy zasługuje na wiarygodność,
jeżeli da się naukowo uzasadnić jego nieskażoność.
Argumentacja ta opiera się na badaniach i porównaniach ze sobą najstarszych
kodeksów, tłumaczeń i cytatów biblijnych, zawartych w pismach Ojców
Kościoła. Tekst Ewangelii jest tak obficie udokumentowany, że żadna księga
starożytności klasycznej nie może się z nim równać;
wiarygodność - mierzy się "kwalifikacjami autorów". Egzegeci
argumentujący tą metodą zestawiają cały szereg kwalifikacji ewangelistów,
które gwarantują prawdziwość i wierność ich relacji oraz wykazują, że mogli
i chcieli wyrazić prawdę, którą znali z autopsji lub z relacji bezpośrednich
świadków wydarzeń. Wiarygodność opisywanych wydarzeń
przypieczętowali śmiercią męczeńską.
Gwarantami historyczności są w zasadzie sami ewangeliści, obdarzeni wiedzą i
prawdomównością potrzebną do napisania dzieła godnego wiary.
BIBLIOGRAFIA:
1. Biblia Tysiąclecia, Poznań-Warszawa 1990.
2. Encyklopedia, Bóg człowiek świat, Katowice 1991.
3. Ewangelia Jezusa, Paryż 1980.
4. Harrington W.J., Klucz do Biblii, Warszawa 1984.
5. Jelonek T., Biblijna historia zbawienia, Kraków 1987.
6. Kudasiewicz J., Biblia Historia Nauka, Kraków 1978.
7. Langkammer H., Teologia Nowego Testamentu, Wrocław 1985.
8. Lapple A., Od egzegezy do katechezy, Warszawa 1986.
9. Lapple A., Od księgi rodzaju do Ewangelii, Kraków 1977.
10. Słownik biblijny, Katowice 1990.