Pedagogika pracy - subdyscyplina pedagogiki społecznej; praktyczny wymiar pedagogiki pracy;
Pedagogika pracy - jest to subdyscyplina pedagogiki zajmująca się wychowaniem człowieka do pracy i przez prace.
Praca - działanie człowieka ukierunkowane, celowe, efektywne.
Wg. W.Okoń Praca - jest to zbiorowa lub jednostkowa działalność człowieka, którego celem jest uzyskanie jakiegoś wytworu materialnego bądź niematerialnego. Ze względu na znaczenie tego wytworu dla jednostki czy społeczeństwa oraz na niezbędne wyprodukowanie sił, procesowi pracy na ogol towarzyszy przekonanie o jej pożytku, ale zarazem przymus wewnętrzny tj. narzucony sobie przez jednostkę lub zewnętrzny tj. narzucony przez społeczne warunki życia zbiorowego.
• Wytwór niematerialny - wartość nieuzewnetrzniona, np. pamięć (wiedza).
• Wytwór materialny - wytwór, który można dostrzegać, którymś ze zmysłów, np. przedmiot, rzecz.
Wg. T. Tomaszewskiego Prace można podzielić na rodzaje:
1) Praca produkcyjna - jest to działalność człowieka w sferze produkcji materialnej, a jej efekty przyczyniają się do poszerzenia dóbr społecznych.
2) Praca nieprodukcyjna - to działalność człowieka, dająca efekty poza sfera materialna.
3) Praca niezbędna - to działalność człowieka, polegająca na wytworze środków niezbędnych na utrzymanie pracownika i jego rodziny.
4) Praca dodatkowa - działalność człowieka wykonywana poza praca niezbędna.
Def. Jana Pawła II Praca jest dobrem człowieka - dobrem jego społeczeństwa, przez prace, bowiem człowiek nie tylko przekształca przyrodę, dostosowuje ja do swoich potrzeb, ale także urzeczywistnia siebie jako człowieka, a także poniekąd bardziej staje się człowiekiem.
Człowiek jest wychowany przez prace - nabywa pewne cechy, kształci swoja osobowość. Samodyscyplina, punktualność, solidność, umiejętność współdziałania szacunek dla efektów pracy innych.
Pedagogika pracy - zajmuje się następującymi obszarami działalności człowieka:
1) Kształcenie politechniczne (szkoły podstawowe i gimnazja).
2) Kształcenie zawodowe (szkoły zawodowe, technikum).
3) Doskonalenie zawodowe.
4) Środowisko zakładu pracy.
5) Kształcenie ustawiczne człowieka.
Działy pedagogiki pracy -
• Kształcenie przedzawodowe - obejmuje to wszystko, co dotyczy rozwoju jednostki w okresie poprzedzającym kształcenie zawodowe i co zbliżają do wyboru zawodu zgodnie z warunkami osobistymi potrzeb społecznych; -
• Kształcenie zawodowe - w tym kształcenie ogolnozawodowe, specjalistyczne, zrealizowane w rożnych instytucjach kształcenia zawodowego (głównie w szkole zawodowej) w zakładzie pracy, prowadzące do uzyskania kwalifikacji zawodowych oraz warunkujące dobra przydatność zawodowa, wysoka wydajność pracy, zadowolenie z jej wykonywania; -
• Doskonalenie zawodowe - realizowane w całym okresie aktywności zawodowej pracownika, prowadzące do nieustannego wzbogacania osobowości człowieka pracy oraz do mistrzostwa w zawodzie.
Do najbardziej typowych terenów badawczych pedagogiki pracy należą
• szkoły, ośrodki wychowania (dom rodzinny, organizacje młodzieżowe, środki masowego przekazu, itp.) spełniające funkcje przygotowania młodzieży do wyboru zawodu;
• szkoły i inne placówki oświatowo-wychowawcze realizujące proces przygotowania do pracy zawodowej (w tym zakładu pracy);
• ośrodki kształcenia ustawicznego w tym szkoły dla pracujących, kursy, studia podyplomowe, zakłady pracy realizujące rożne formy ustawicznej oświaty zawodowej;
• ośrodki prowadzące badania nad organizacja, skutecznością kształcenia i doskonalenia zawodowego pracowników; - zakłady pracy traktowane jako wielce znaczące środowiska wychowania.
Kształcenie przedzawodowe - 1) przedszkole. 2) środowisko rodzinne. 3) szkoła (podstawowa, gimnazjum, liceum, technikum).
W każdym środowisku społecznym na oddziaływanie wychowawcze.
Kształcenie - 1) wiadomości. 2) umiejętności. 3) praktyki.
Etapy kształcenia przedzawodowego - kształcenie przedzawodowe obejmuje 4 okresy rozwoju jednostki od 5 do 15 roku życia -
I. stadium rośnięcia - etap preorientacji zawodowej (1-3 szkoła podstawówki).
II. Stadium rośnięcia - etap zainteresowań (wchodzi tu aspekt obserwacji, 4-6 szkoła podstawówki).
III. 1-2 klasa gimnazjum - okres próbowania.
IV. Etap decyzyjny - 3 klasa gimnazjum, choć może wejść w klasie liceum.
W życiu człowieka następuje 5 faz rozwoju zawodowego -
I. do 11 roku życia zwana preorientacja zawodowa - myślenie konkretno- obrazowe, wiedza zdobywana przez działanie.
II. Orientacja zawodowa (12-15 rok życia), tworzenie się wiadomości zawodowej, myślenie abstrakcyjne dominuje.
III. Okres uczenia się zawodu (16-25 rok życia), obejmuje: a) adaptacja szkolno-zawodowa. b) identyfikacja szkolno-zawodowa. c) stabilizacja szkolno-zawodowa. d) osiągnięcia szkolno-zawodowe. e) plan dalszego rozwoju społeczno-zawodowego.
IV. Faza kwalifikowanej pracy zawodowej - od rozpoczęcia pracy do momentu przejścia na emeryturę lub rentę. Weryfikacja wszystkiego, co miało miejsce w poprzednim okresie.
V. Faza reminiscencji zawodowej - analizowanie obecnego stanu przez pryzmat tego, co było wcześniej.
Krztalcenie zawodowe wg. W.Okon - jest to przygotowanie ludzi, odpowiednio wykształconych ogólnie do wykonywania różnych zawodów. Polega na realizacji następujących celów -
1) opanowanie wiedzy zawodowej z tych dziedzin specjalnych, które są wspólne dla danego kierunku zawodowego.
2) opanowanie typowych metod, środków i form działalności zawodowej.
3) rozwiniecie specjalnych uzdolnień, zainteresowań niezbędnych do wykonywania zawodu.
4) przyzwyczajenie do ciągłego podnoszenia kwalifikacji.
Kwalifikacje formalne - to przygotowanie w formie dziennika pomiaru, np. dyplom.
Kwalifikacje rzeczowe - pracuje i analizuje swoje działanie (działanie praktyczne).
Kompetencje - czyli na ile dana osoba potrafi wykonać dany zawód w konkretnym działaniu - przenoszenie wiedzy teoretycznej na działanie praktyczne.
Kwalifikacje pracownicze - są to nie tylko umiejętności wykonywania zadań zawodowych, ale również cechy charakteru, postawy i przekonania jak tez i stan zdrowia.
Cechy - a) stan psychiczno-moralny. b) stan zdrowotny. c) umiejętności teoretyczne i praktyczne dotyczące działalności zawodowej.
Kwalifikacje zawodowe - są to umiejętności pozwalające rozwiązywać zadania na konkretnym stanowisku pracy. Podstawowym warunkiem efektywnego realizowania kwalifikacji zawodowych jest umiejętność przekładania posiadanej wiedzy teoretycznej na grunt praktyki.
Funkcje wychowawcze zakładu pracy - Adaptacja - polega na dostosowywaniu pracowników do oczekiwań, norm i wymogów zakładu pracy, a drugiej zaś na uwzględnianiu przez pracodawców potrzeb i aspiracji osób podejmujących prace.
W procesie adaptacji wyróżnia się 3 następujące etapy: - przyjmowanie do pracy - pierwszy kontakt z zakładem pracy i z jego administracja oraz z bezpośrednim przełożonym. - wprowadzenie do środowiska pracy, poznanie zadań z zakresu działania i wzajemnej organizacji z zakładem pracy oraz stanowiskiem pracy z zbioru czynności zawodowych. - wzajemne przystosowanie - ten etap następuje dopiero w czasie pracy w wyniku wzajemnych interakcji miedzy istniejącym środowiskiem pracy a nowym pracownikiem. Efektem procesu adaptacji powinno być z punktu widzenia pracownika przystosowanie się do:
• fizycznego środowiska pracy (np. temperatura, oświetlenie, hałas),
• technicznych wymogów pracy (maszyn, organizacji pracy, norm technologicznych),
• społecznych warunków pracy, panujących relacji międzyludzkich - system wartości).
Uczestnictwo w procesie pracy - praca zbiorowa lub zespołową stwarza warunki, w których sam proces pracy i środowisko pracy wpływają na kształtowanie się cech, poglądów pracowników, relacji międzyludzkich oraz identyfikacji z zawodem.
Wychowanie naturalne - opiera się na uczestnictwu w pracy, życiu społecznym grup formalnych i nieformalnych, dominujących w społeczeństwie związki środowiskowe, systemy wartości autentycznie autorytety.
Wychowanie intencjonalne - to celowe i świadome działanie pracodawcy, dyrekcji i organizacji społecznych. Można tu wyróżnić oddziaływanie wychowawcze - przebiegające na tle wychowania naturalnego, są to elementy funkcji mistrza, brygadzisty, bezpośredniego przełożonego.
Proces wychowania naturalnego i integralnego w rzeczywistych warunkach zakładu pracy wzajemnie się przeplatają i uzepelniają. Ich wspólnym celem jest krztalcenie i rozwijanie, równolegle z wiedza i umiejętnościami zawodowymi takich cech jak: staranność, pomysłowość, aktywność, mobilność zawodowa.
Struktura pracy obejmuje: - wiedze, umiejętności, nauki oraz doświadczenie zawodowe; - relacje miedzy pracownikami; - fizyczne warunki pracy; - stosunek pracowników do środowiska pracy; Tak rozumiana kultura pracy stanowi swoista syntezę podstawowych funkcji wychowawczych, ponieważ rozwijając powyższe punkty otrzymamy zbiór zawierający wszystkie omówione funkcje wychowawcze zakładu pracy.
PORADNICTWO ZAWODOWE - polega na udzieleniu bezrobotnym i innym osobom poszukującym pracy pomocy w wyborze odpowiedniego zawodu i miejsca zatrudnienia oraz pracodawcom w doborze kandydatów do pracy na stanowiska wymagające szczególnych predyspozycji psychofizycznych. Poradnictwo zawodowe kieruje się następującymi zasadami:
• dostępności usług dla wszystkich osób bezrobotnych i innych osób poszukujących pracy oraz pracodawców;
• dobrowolności korzystania z usług poradnictwa zawodowego bez względu na narodowość, płeć, wyznanie, przynależność do organizacji politycznych i społecznych oraz innych okoliczności;
• swobody wyboru zawodu i miejsca zatrudnienia;
• bezpłatności korzystania z usług poradnictwa zawodowego;
• poufności i ochrony danych osobistych bezrobotnych i innych poszukujących pracy, korzystających z usług pośrednictwa zawodowego.
INDYWIDUALNE PORADNICTWO ZAWODOWE - to proces doradczy podczas którego doradca zawodowy w sposób świadomy i celowy wykorzystuje procedury i techniki rozmowy doradczej motywując klienta do swobodnego wypowiadania się oraz aktywnego współdziałania w rozwiązywaniu jego problemów zawodowych.
GRUPOWE PORADNICTWO ZAWODOWE - to sposób pracy z ludźmi, którzy jako członkowie grupy w atmosferze akceptacji i otwartości maja możliwość badania i zdefiniowania własnego problemu zawodowego, dokonania adekwatnej oceny siebie oraz rozwijania umiejętności podejmowania decyzji dotyczących planowania własnej kariery zawodowej.
DORACTWO ZAWODOWE - jest prowadzone na etapie edukacji szkolnej spełnia ono 3 podstawowe funkcje: - poznawcza; - kształcąca; - wychowawcza;
Samokształcenie - to w istocie proces całożyciowy , swoista odmiana uczenia się, to proces przedłużonego i poszerzonego kształcenia prowadzący do wzbogacenia intelektu i osobowości jednostki zgodnie z jej potrzebami ideowymi, społecznymi, zawodowymi i indywidualnymi.
a) czynności samokształcenia wypływają z woli jednostki i są przez nią uświadomione
b) cele, treści, metody i środki są ustalone samodzielnie
c) jednostka sama kontroluje i poznaje siebie
d) wpływy z zewnątrz mają charakter pomocy, porady ii propozycji.
Dokształcanie - to proces podwyższania kwalifikacji formalnych, a szczególnie proces teoretycznego dopełnienia kwalifikacji zawodowych, kończący się uzyskaniem świadectwa lub dyplomu. W sytuacji ludzi bezrobotnych dokształcanie pełni rolę przekwalifikowania się zawodowego a tym samym umożliwia znalezienie pracy w innym fachu.
Doskonalenie - to proces systematycznego aktualizowania, poszerzania i pogłębiania wiadomości, umiejętności oraz sprawności ogólnych i zawodowych. W przypadku doskonalenie zawodowego ściśle związany z zawodem wykonywanym oraz zawodami pokrewnymi, umożliwiający dochodzenia do mistrzostwa oraz osiąganiem coraz wyższej pozycji społeczno-zawodowej bez konieczności wychodzenia z danej grupy zawodowej.
Cztery funkcje doskonalenia zawodowego:
• funkcja adaptacyjna lub wdrożeniowa
• funkcja wyrównawcza
• funkcja renowacyjna
• funkcja rekonstrukcyjna
4