LEGENDA O ŚWIĘTYM ALEKSYM
narracja 1-osobowa, narrator wszechwiedzący
wstęp - uzasadnienie wiarygodności
topos wstępu
inwokacja - wezwanie do Chrystusa
krótkie streszczenie treści
„cztę w jednych księgach o nim” autorytet
„kto chce słuchać, ja powiem” przeznaczone do wygłaszania
o narodzinach Aleksego
Aleksy pochodził z bardzo bogatej rodziny potem świadomie wybrał biedę
dobry chrześcijanin i władca
imię - Aleksy - z łac. `obrona, opieka' takim miał być człowiekiem
mowa zależna - dialogi żeby było bardziej wiarygodnie
Aleksy był bezwzględnie posłuszny ojcu
dość prymitywne techniki narracyjne w średniowieczu
dał wskazówki dla żony
żył jak ostatni żebrak pod kościołem
powtarzalność cudów wniosek, że to nie złudzenia, tylko fakty
Aleksemu nie zależało na sławie, a ludzie oddawali mu chwałę, więc postanowił wyjechać
koga - element polski w legendzie
„sam sobie list napisał” - exemplum, moment śmierci to uwieńczenie życia, wcześniej - jako asceta - nie miał do tego prawa
dzwony same dzwoniły - cud, bo zmarła osoba święta
dziecko - symbol czystości, bezgrzeszności
ciało Aleksego się nie rozkładało, miało natomiast moc uzdrawiania
***
Meliczna liryka religijna, posługująca się strukturą „epicką” przy tematach zaczerpniętych z Ewangelii, apokryfiki i hagiografii, w ciągu XV wieku otrzymała wsparcie ideowe i artystyczne o trojakiej postaci wierszopisarskiej:
stylistycznego utworu narracyjnego,
dialogu,
kompozycji stroficzno-dialogowej.
Wypowiedziano w nich główne, klasyczne dla epoki poglądy na sprawy tego i tamtego świata.
We wczesnym XV-wieczu nieudolny wierszopis, zapewne skromny duchowny z Mazowsza (Płockiego?) ułożył po polsku Legendę... W rękopisie z 1454 roku, znacznie późniejsza od pierwowzoru i pozbawiona zakończenia jej kopia przechowała 241 wersów zbudowanych na osnowie chropawego 8-zgłoskowca, pod nagłówkiem Vita sancti Alexi rykmice (= rytmice, czyli tu: wierszem rymowanym).
Pochodzenie i język bezpośredniego wzoru tego poematu pozostają niewiadome. Legenda polska jest późnym opracowaniem opowieści hagiograficznej, której zaczątki wykraczają poza Europę, a sięgają V lub VI wieku. Jej ogromna popularność, z ośrodkiem kultowym w Rzymie, przyniosła całej epoce niezliczone wersje łacińskie i narodowe. Dzieje człowieka, który wyrzekł się wysokich zaszczytów, bogactw i szczęścia osobistego dla bytu nawet nie pustelniczego, lecz żebraczego i jako lekceważony nędzarz żył kilkanaście lat nierozpoznany przy pałacu własnego ojca; kontrastowe odwrócenie zwykłych pragnień ludzkich, skrajna abnegacja jako droga ku świętości - wywierały wszędzie silne wrażenie (w XII wieku wznieciły we Francji ruch tzw. waldensów, propagujących m.in. ewangelijną prostotę wiary i równość społeczną). Anonim spolszczył odmianę „małżeńską” starszej redakcji opowieści, uformowaną najpóźniej w X wieku, która obejmowała hołd też dla heroizmu dziewiczej oblubienicy Aleksego, nagrodzonej udziałem w świętości. Szereg epizodów cudownych, jak samoczynne bicie dzwonów po zgonie żebraka, urzekało pobożną wyobraźnię. Odtąd temat ten stał się u nas w obiegu ludowym i artystycznym aż po czasy dzisiejsze.
Tzn. `czytam'.