Fonetyczne rodki stylistyczne.
FONETYKA - dziedzina nauki o jzyku zajmujca si
badaniem cech artykulacyjno - artystycznych gosek
czyli warstw brzmieniow jzyka.
ONOMATOPEJA - (grec. onomatopiia - tworzenie nazw).
Polega na naladowaniu dwików naturalnych za po-
moc wyrazów, których brzmienie jest zblione do
tych dwików. W ten sposób powstao wiele nazw
gosów, odgosów, nazwy czynnoci ich wydawania, a
take wiele nazw zwierzt (np. kukuka).
ALITERACJA - polega na rozpoczynaniu dwóch lub wi-
kszej iloci wyrazów w cigu od tych samych gosek,
ale ju nie w celu naladowania gosów przyrody,
lecz dla ekspresji polegajcej na utrzymaniu tonac-
ji muzycznej utworu w obrbie dwików jednorod-
nych. Obszar tekstu objty tym chwytem moe by
wikszy lub mniejszy od paru sów. Funkcja: zabawa
poetycka, popis kunsztu sownego, wykazanie wyso-
kiego opanowania tworzywa jzykowego.
HARMONIA GOSKOWA ("Wart paac Paca a Pac paaca")
- przysowie zorganizowane na zasadzie aliteracji,
ale waniejszym zabiegiem jest wprowadzenie tylko
jednej samogoski "a" jako elementu sylabotwórcze-
go. Funkcja: wydobycie ekspresji, czynnik wspóor-
ganizujcy wers.
SEGMENTACJA TEKSTU - podzia na mniejsze lub wi-
ksze czstki. Suy jej:
- AKCENT - funkcja: sygnalizowanie granicy wyra-
zów, uporzdkowanie stosunku sylab akcentowanych i
nieakcentowanych; TRANSAKCENTACJA - przeniesienie
akcentu z sylaby, która powinna by akcentowana na
nieakcentowan.
- INTONACJA
Fleksyjne rodki stylistyczne.
FLEKSJA - odmiana wyrazów, zespó form sucych do
oznaczenia relacji stosunków midzy wyrazami w zda-
niach.
ARCHAIZACJA TEKSTU - wprowadzenie do utworu lite-
rackiego archaizmów jako czynnika stylizacji histo-
rycznej przywoujcej normy mowy waciwe dla mi-
nionych faz ewolucji jzyka. Archaizacja moe obej-
mowa wszystkie warstwy jzyka:
- ARCHAIZM FONETYCZNY np. sierce (serce)
- ARCHAIZM SOWOTWÓRCZY np. zbrodzie (zbrodniarz)
- ARCHAIZM LEKSYKALNY np. kmie.
- ARCHAIZMY SEMANTYCZNE (ZNACZENIOWE) - np. "wie-
dzie" w znaczeniu "zna"
Zastosowanie: odtworzenie kolorytu przedstawionej
epoki, uwzniolenie stylu utworu, cele parodystycz-
ne.
UYCIE FORM NIEOSOBOWYCH (RZECZOWYCH) ZAMIAST OSO-
BOWYCH, np. chopy, pany.
ZASTOSOWANIE CZASU TERANIEJSZEGO ZAMIAST PRZESZE-
GO, np. w opisie bitew.
ZASTOSOWANIE FORM STRONY CZYNNEJ LUB BIERNEJ w za-
lenoci od tego, co chcemy uwypukli: STRONA CZYN-
NA - podkrelamy wykonawc czynnoci, STRONA BIERNA
- wysuwamy na plan pierwszy przedmiot czynnoci.
KATEGORIA RODZAJU jest elementem charakteryzujcym
region lub rodowisko (niektóre wyrazy wystpuj w
formach obocznych, np. klusek - kluska, pomaracz -
pomaracza; stosowane wiadomie mog by elementem
stylizacji regionalnej). Rónice rodzajowe mog
uzyska duy adunek emocjonalny w formach zdrob-
niaych np. mój liczny córu, Bolko, Kuba, Wituch-
na - tworzenie imion mskich przyrostkami nijakimi
lub eskimi; czsto kobiety okrela si nazwami
mczyzn, zmiana rodzaju czsto zabarwia pobali-
woci, lekcewaeniem.
KATEGORIA LICZBY - zmiana liczby pojedynczej na
mnog jest szczególnym przypadkiem ogarniania
(SYNEKDOCHA) np. bruk zamiast ulice
ZASTOSOWANIE FLEKSYJNYCH RODKÓW STYLISTYCZNYCH:
element stylizacji tekstu literackiego, wywouje
zabarwienie emocjonalne, wprowadza okrelony nas-
trój, nadaje tempo, dynamik lub wprowadza spokój,
stateczno.
Leksykalne rodki stylistyczne.
METAFORA - pochodzi z jzyka greckiego, oznacza
przeniesienie znaczenia. Jako rodek artystyczny
tym róni si od przenoni jzyka potocznego (np.
gwiazdy mrugaj), e nie ma charakteru szablonowe-
go, nie jest utarta i powszechnie uywana.
ANIMIZACJA - polega na przenoszeniu cech przyrody
ywej na przedmioty martwe.
PERSONIFIKACJA (UOSOBIENIE) - jest szczególnym
przypadkiem animizacji i polega na przypisywaniu
cech i czynnoci ludzkich zwierztom, rolinom,
przedmiotom martwym i zjawiskom.
PERSONIFIKACJA CAKOWITA - przenonia, w której pi-
sarz przypisuje przedmiotom lub zjawiskom cechy
ludzkie w ten sposób, jakby tworzy z nich zachowu-
jce si i czujce jak czowiek rzeczy.
ALEGORIA - personifikacja majca charakter rozbudo-
wanego obrazu, przedstawiajca najczciej pod ró-
nymi postaciami (np. zwierzt, rolin, przedmiotów)
stosunki ludzkie.
METONIMA (ZAMIENNIA) - polega na zastpieniu wa-
ciwego wyrazu jakim innym, bdcym z tamtym w ja-
kim bliskim zwizku, np. lubi czyta Prusa (zam.
dziea Prusa)
PERYFRAZA (OMÓWIENIE) - autor chcc podkreli ja-
k cech przedmiotu, czynno lub zjawisko, za-
miast uy waciwej nazwy przedmiotu wymienia,
czyli omawia jego cech, czynno lub zwizane z
nim zjawisko.
EUFEMIZMY - zamiast nazwa rzeczy po imieniu wyra-
amy si delikatniej, ogldniej, wyraamy t sam
tre w sposób delikatniejszy.
PORÓWNANIE - jest poczeniem wyrazowym, którego
czony czy tzw. spójnik albo przysówek porów-
nawczy. Rozróniamy PORÓWNANIA ZWYKE wystpujce
jako utarte wyraenia lub zwroty i PORÓWNANIA POE-
TYCKIE majce charakter oryginalny.
EPITETY s okreleniami rzeczownika uwydatniajcymi
charakterystyczne cechy przedmiotów. Epitetem moe
by rzeczownik, przymiotnik lub imiesów. Epitety
mog mie charakter ZWYKY lub PRZENONY
INWERSJA - szyk przestawny wyrazów.