II. POEZJA

A. 1918- POCZĄEK LAT TRZYDZIESTYCH

a) 1918- 1927

5. POWRÓT DO ŹRÓDEŁ: ODMIANA RODZIMA (BOLESŁAW LEŚMIAN. NURT LUDOWY)

• Geneza nurtu:

• filozofia Bergsona (intuicjonizm)

• przedwojenne awangardy

• świadomość kryzysu dotychczasowej kultury

• Rodzaje:

1. rodzimy

• polski folklor

• Przedstawiciele:

• Bolesław Leśmian

• Feliks Konopka

• „czartakowcy”- antyurbanizm, franciszkanizm

• futuryści- prymitywizm

egzotyczny

• uniwersalna

• wtórna wobec innych awangard europejskich (Segalen, Picasso, Apollinaire, Cendrars, Tzara, Malraux, Lawrence, Morand)

• wpływy:

• murzyńskiej rzeźby i estetyki

• Daleki Wschód

• przedstawiciele:

• Anatol Stern

• ekspresjoniści

• skamandryci:

• Antoni Słonimski, Droga na Wschód 1924, Z dalekiej podróży 1926

• Baliński Weczór na wschodzie 1928

• Pawlikowska Różowa magii 1924

• awangarda:

• Brzękowski

• czartacy

• Zegadłowicz, Kozikowski- niam niam 1923 (stylizacja murzyńska)

• krytyka:

• Irzykowski widział w tym kolejne plagiatorstwo polskiej poezji (w obronie Stern nazywał ten motyw jako prawo nowej poezji do Murzynów jako romantycznych rusałek)

• tematyka:

• podróż

• palcem po mapie

• marzenia o pięknym życiu

• Tuwim, Słonimski, Wierzyński, Baliński, Pawlikowska, Jasieński, Młodożeniec, Ważyk, Kołoniecki, Kozikowski, Łopalewski,

• Iwaszkiewicz- Europa - o wyprawie europejskich poetów do egzotycznych krajów

• związana z chęcią powrotu

BOLESŁAW LEŚMIAN

• tomiki:

• Sad rozstajny 1912; charakterystyka:

• debiut, przeszedł bez echa

• Łąka 1920; charakterystyka:

• poparcie Irzykowskiego, Ortwina

• olśniewające pomysły fabularno- metafizyczne

• Napój cienisty 1936

• charakterystyka:

• kontynuowanie młodopolskiego symbolizmu

• wizjonerstwo

• tematyka religijna

• mikrorealizm (filmowy)

• szczegóły przyrody

• mit regresu; poeta jako człowiek pierwotny

• Znaczenie pośrednictwa w metafizyce życia zbiorowego 1910

• poeta jako ktoś na poły boski, wyższy od człowieka współczesnego

• powrót do stanu nirwany, raju utraconego (elementy hinduskie)

• stylizacja ludowa

• współpraca z „Czartakiem”

• odmienna od typowej dla dwudziestolecia;

• cykl erotyków W malinowym chruśniaku

• fantastyka ludzko przyrodnicza (Asoka, Koń)

• fascynacja śmiercią (Topielec- topielec zieleni); makabryczna, seksualna śmierć człowieka stykającego się z naturą

• teskty:

• metafizyka

• Rok nieistnienia

• W przeddzień swego zmartwychwstania

• Ballada bezludna

• ułomność

• Żołnierz- wywyższenie kalekiego, prostego żołnierza, który stowarzyszy się z Chrystusem- świątkiem

• Dwoje ludźieńków- nieszczęście i nicość baśniowych kochanków nie- kochanków

• gatunki:

• erotyki; W malinowym chruśniaku; intymność, erotyzm duchowy i cielesny w granicach smaku

• ballady:

• Ballady, Pieśni kalekujące

• nawiązania do romantyzmu

• barokowość,

• kalectwo

FILIP KONOPKA

• stylizacje ludowe

• tomik słowa w ciemności 1929

• teksty:

• Michałku Mędali

• Tryptyk

• charakterystyka:

• nawiązania do malarstwa Jacka Malczewskiego

„CZARTAK”

• charakterystyka ludowości:

• regionalizm

• opiewanie Beskudu

• antyurbanizm

• twórcy:

• Emil Zegadłowicz- nobilitacja Beskidzia, patos, stosowanie gwary

• Edward Kozikowski (Wymarsz świerszczów 1925)

• Tadeusz Szantroch

• Janina Brzostowska

FUTURYŚCI

• charakterystyka:

• indywidualne preferencje twórcy

• twórcy:

• Bruno Jasieński, Słowo o Jakubie Szeli 1926

• poemat

• próba stworzenia pozytywnego mitu Szeli (nieudana)

• poetycko doskonały miejscami

• stylizacja ludowa

• Tytus Czyżewski Pastorałki 1925

• cykl powstający od 1919 (równocześnie z innymi eksperymentami)

• ludowa, naiwna religijność

• stylizacja na ludową niezgrabność

• misterium Bożego Narodzenia

JAN KASPROWICZ

• tomiki:

• Mój świat. Pieśni na gęśliczkach i malowanki na szkle 1925- podhalański prymitywizm, elementy autobiograficzne (liryka osobista)

• charakterystyka:

• prostota

• pokora

• rodzaj testamentu

• portretowanie ludzi z Podhala

• solidarność z dziecięcą wiara staruszków i niechęć do „mądrali”

• teksty:

• Święty Jerzy

• Przeprosiny Boga- dwaj górale grywający z Panem Bogiem w karty

KAZIMIERA IŁŁAKOWICZÓWNA

• tomiki:

• Połów (1926)

• Obrazy imion wróżebne 1926

• Czarodziejskie zwierciadełka 1928- inspiracja kalendarzami z wróżbami dla imion

• Opowieści o moskiewskim męczeństwie. Złoty wianek 1927- hagiografia dla ludu

• tematyka:

• powrót do lat dziecinnych

• wspomnienia

• ludowe duszki ukazane z humorem, spragnione miłości

• stylizacja ludowa połączona z religijnością

• teksty:

• cykl Dziwadła i straszydła- ludowe stwory (lichy, duszki, niepokojczyki, zmory)

1

---