00

05

10

15

20

25

30

35

40

45

50

55

60

65

70

75

80

85

90

Rodzaje kryzysów w procesie rozwoju człowieka

A. Kryzysy normatywne

Kryzys społeczno - psychiczny przejście z jednej ery rozwoju do drugiej w ramach cyklu życia: 10-15 lat przejście z dzieciństwa do wczesnej adolescencji 20-25 lat przejście z późnej adolescencji do wczesnej dorosłości 30-35 lat przejście z wczesnej do środkowej dorosłości 60-65 lat przejście ze środkowej do późnej dorosłości	zmiana pełnionych ról społecznych pod wpływem nowych oczekiwań społecznych zgodnych z zegarem społecznym: krąg cywilizacyjny kultura społeczeństwo społeczność lokalna rodzina
Kryzys bio - psychiczny przejście z jednej fazy rozwoju do drugiej w ramach danej ery: (-)2 tyg - (+)2 tyg kryzys narodzin 1 rok koniec wieku niemowlęcego 3 rok koniec wczesnego dzieciństwa 6/7 rok koniec wieku przedszkolnego 10/12 rok koniec wieku szkolnego	zmiana sposobu zachowania pod wpływem nacisków biologicznych i charakteru własnej aktywności zgodnych z zegarem biologicznym kryzys jest efektem zmian tempa i dynamiki procesu dojrzewania oraz zmiany jakości (form) własnej aktywności człowieka
Kryzys psycho - społeczny przejście z jednego „sposobu” życia (modus vivendi) do drugiego: 15-20 lat kryzys dorastania = budowanie filozofii życia = ustalanie się tożsamości indywidualnej 40-50 lat kryzys środka życia = rewizja dotychczasowej filozofii życia = dekonstrukcja i ponowna konstrukcja tożsamości indywidualnej	zmiana systemu wartości w efekcie czego zmienia się: filozofia życia, „ideologia stosunek do siebie jako osoby stosunek do własnych form aktywności stosunek do innych ludzi stosunek do podejmowanych zadań

B. Kryzysy nienormatywne

kryzysy związane z zachwianiem równowagi między: obciążeniami strategiami radzenia sobie wsparciem społecznym mogą wystąpić w każdym okresie życia gdy zdarzają się w okresie występowania kryzysów normatywnych nabierają charakteru traumatycznego

Zmiany wywołane tzw. krytycznymi wydarzeniami życiowymi czyli wydarzeniami: nagłymi nieprzewidywalnymi wywołującymi silne emocje negatywne przekraczającymi aktualny poziom kompetencji jednostki wywołującymi silne poczucie zagrożenia, bezradności

© Anna Brzezińska (2002/2003). Wykłady z psychologii rozwoju człowieka. Warszawa: Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej.

Holistyczne podejście
do badania i wspierania rozwoju człowieka

Charakterystyka 6 stylów życia wg Andrzeja Sicińskiego (2002)

Okresy przejściowe czyli przejście z jednej ery do drugiej

IV Era

Późna

dorosłość

Kryzys
dora-stania

I Era

Dzieciństwo

Dorastanie

Dynamika zmian w cyklu życia człowieka

III Era

Środkowa

dorosłość

II Era

Wczesna

dorosłość

Kryzys
środka życia

Kryzys
I

Kryzys
II

Kryzys
III

Kryzys
IV

Psyche

Wsparcie

Polis

Brak / nikła
TYP I

1. Możliwość dokonywania wyborów istniejąca / tworzona w kontekście życia jednostki

Style życia w okresie dorosłości

Oprac. Anna Brzezińska za: Siciński, A. (2002). Styl życia. Kultura. Wybór. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN (s. 82-86).

Soma

Obciążenia

• wewnętrzny układ odniesienia

• elastyczne granice

• regulowany dystans personalny

• różnorodność doświadczenia

Kompetencje

Istnieje

2. Gotowość do korzystania z możliwości dokonywania wyborów

Wysoka

Brak / nikła
TYP II

3. Utrwalone sposoby dokonywania wyboru

Istnieją

Brak / słabe
TYP III

4. Nastawienie na działanie

Jako środek
do osiągnięcia celu

Jako cel sam w sobie - TYP IV

5. Orientacja

Na
zmianę
Typ VI

Na status quo
Typ V

Styl I:

Zablokowany

brak możliwości wyboru

Styl II:

Wycofujący się

możliwość wyboru, brak gotowości

Styl III:

Poszukujący

możliwość wyboru, gotowość, ubogie narzędzia działania

Styl IV:

Nastawiony na tu i teraz

możliwość wyboru, gotowość, repertuar działań, skupienie na nich samych

Styl V:

Konserwatywny: Konformista lub rytualista

możliwość wyboru, gotowość, repertuar działań, realizacja celów, koncentracja na status quo

Styl VI:

Dojrzały: Innowacyjny / rewolucjonista

możliwość wyboru, wysoka gotowość, bogaty repertuar działań, realizacja celów, koncentracja na inicjowaniu zmian

Uwikłanie w aktualnym

kontekście biologicznym i/lub społecznym

Oderwanie
od aktualnego kontekstu

Biol. / społ.

---