IZBA EDUKACYJNA I STANISŁAW KOSTKA - POTOCKI
IZBA EDUKACYJNA została powołana (26.01.1807r.) przez Komisję Rządzącą jako tymczasowa władza szkolna w Księstwie Warszawskim. W skład Izby weszli wybitni przedstawiciele polskiego Oświecenia: Stanisław Kostka-Potocki (prezes), ks. Stanisław Staszic, ks. Adam Prażanowski, ks. Onufry Kopczyński. (W 1812 r. Izba Edukacyjna została przekształcona w stały organ tzw. DYREKCJĘ EDUKACJI NARODOWEJ, w której składzie znaleźli się także Julian Ursyn Niemcewicz, Józef Lipiński, Karol Lelewel. Obie władze podlegały Ministerstwu Spraw Wewnętrznych.)
Pierwszą czynnością władz Izby Edukacyjnej było wydanie odezwy 12. 01.1808 r. ,,O urządzeniu szkół miejskich i wiejskich elementarnych” oraz ,,Regulament szkół miejskich i wiejskich elementarnych”. Wg Izby Edukacyjnej szkoły dzieliły na się na miejskie i wiejskie. Przepis ten nakazywał, aby każde miasto i większa wieś posiadała szkołę elementarną, utrzymywaną ze składek w zależności od dochodów poszczególnych obywateli. Odezwa wprowadziła także formalny obowiązek szkolny dla dzieci miejskich (6-11,12 r.ż.) i wiejskich (8-12 r.ż.). Sprawowaniem opieki nad szkołami ludowymi zajmowały się dozory szkolne, złożone z dziedzica, plebana, burmistrza albo wójta i 1-2 gospodarzy. Dozory miały się troszczyć o zabezpieczenie środków na utrzymanie szkoły i nauczyciela, dbać o stan budynku szkolnego i czuwać nad frekwencją uczniów. W szkole wiejskiej dzieci uczyły się czytania, pisania, rachunków, nauki moralnej i religii. W klasie wyższej -nauki o zachowaniu zdrowia, wiadomości rolniczych, jednostek monetarnych. W szkołach miejskich uwzględniano natomiast wiadomości o rzeczach przydatnych w rzemiosłach, handlu, rysunku. Dla dziewcząt przewidziano naukę robót kobiecych z zakresu gospodarstwa domowego.
Izba Edukacyjna doprowadziła szkolnictwo ludowe do rozkwitu zakładając w krótkim czasie (do1812 r.) 494 nowe szkoły elementarne obu typów, a starając się o pomnożenie liczby dobrych nauczycieli zreformowano seminaria nauczycielskie w Poznaniu i Łowiczu.
Niższe szkoły średnie dzieliły się również na 2 typy, przystosowane do potrzeb odrębnych stanów:
Podwydziałowe -3-letnie, przygotowujące do życia publicznego i zawodowego mieszczan. Ich liczba zmniejszała się, ponieważ nie odpowiadały potrzebom ówczesnego społeczeństwa.
Wydziałowe -4-letnie, przeznaczone głównie dla szlachty. Pełnym typem średniej szkoły ogólnokształcącej były 6-klasowe szkoły departamentowe przygotowujące do wyższych studiów oraz pracy w administracji państwowej. Program szkoły średniej Księstwa odznaczał się nowoczesnością, uczono języków nowożytnych, nauk matematyczno-przyrodniczych, oraz przedmiotów ojczystych. Nauczyciele otrzymali pełną swobodę w doborze metod dydaktycznych.
Izba wzięła też pod opiekę 11szkół pijarskich, którym udało się przetrwać obce rządy
Rząd Księstwa Warszawskiego zorganizował także wyższe szkoły zawodowe w Warszawie: 3-letnią Szkołę Prawa(1808r.), Szkołę Lekarską (1809r.)oraz szkołę Artylerii (1809-1812), Szkołę Podchorążych Piechoty.
W 1809 w granicach księstwa wchodzi Uniwersytet Krakowski, który zostaje podporządkowany Izbie Edukacyjnej.
W trosce o zabezpieczenie szkołom podręczników utworzono towarzystwo do Ksiąg Elementarnych, którego pracami kierował Konstanty Wolski, autor elementarza ,,Nauka początkowego czytania, pisania i rachowania” do którego opracował przewodnik metodyczny ,,Przepisy dla nauczycieli dających naukę początkowego czytania”.
Izba Edukacyjna zajęła się organizacją od podstaw edukacji dla dziewcząt, utworzono dozór szkół i pensji żeńskich z udziałem księżnej Izabeli Czartoryskiej, Zofii Potockiej. Opracowano ,,Regulamin pensji i szkół płci żeńskiej”.