Neuropsychologia 10.12.00
Neuroanatomia- ogólny zarys . Centralny układ nerwowy.
UkŁ nerwowy człowieka Jego rozwój ontogenetyczny jest odzwierciedleniem rozwoju filogenetycznego; czyli tak jak tworzą się poszczególne listki zarodkowe ektoderma, mezoderma i endoderma .
Budowa mózgu odzwierciedla faktyczny rozwój filogenetyczny człowieka , tzn. najpierw strukturę starego mózgu - móżdżek , węchomózgowie , a dopiero potem nowa kora.
Ogólnie układ nerwowy- C.U.N. czy Oś.U.N to przede wszystkim :
- mózg
- pień mózgu
- móżdżek
- obwodowy ukł. nerwowy i ukł . wegetatywny , sympatyczny i
parasyinpatyczny.
W tym momencie zajmujemy się tylko ośrodkowym ukł. Nerwowym , czyli przede wszystkim będziemy omawiali budowę ;
- mózgu
- pnia mózgu
- móżdżku.
Mózg.
to przede wszystkim półkule mózgowe .W czaszce mózg otoczony jest przez opony mózgowe .
- Pierwszą zew . warstwa jest opona twarda mózgu
Mózg, która jest sztywną błoną wrastającą w kości czaszki i w dół czaszki, pod sklepienia płata ciemieniowego poprzez ogon czaszki wchodzące . Ta dosyć sztywna i twarda opona ma za zadanie chronić delikatna strukturę mózgu przed stłuczeniem się lub uderzeniem
. W oponie twardej znajdują się naczynia tętnicze i żylne , które maja za zadanie dokrwienie i dotlenienie kości czaszki. Bogatsze w naczynia są opony pajęcza i miękka.
Opona twarda skł. się z: sierpu mózgu, ( który otacza poszczególne półkule, dzieli mózg na prawą i lewą półkulę), namiotu móżdżku (który oddziela płat potyliczny od móżdżku)
- Pod oponą twarda jest opona pajęcza, delikatniejsza błona, bogato ukrwiona, która ochrania mózg .Pomiędzy oponą twarda a opona pajęcza gromadzi się płyn mózgowo - rdzeniowy.
- Pod opona pajęczą jest opona miękka, która otula zakręty mózgu i bezpośrednio przylega do tkanki mózgowej. Jest bardzo bogato ukrwiona, bezpośrednio pod nią znajduje się już tkanka mózgowa.
- W poszczególnych półkulach mózgu znajdują się komory boczne, w których produkowany jest płyn mózgowo - rdzeniowy. Płyn ten ma za zadanie odżywianie tk. mózgowej i dokrwienie . Ma także udział w procesach immunologicznych (- tworzy barierę krew - mózg nie dopuszczając do bezpośredniej wymiany.
Płyn mózgowo - rdzeniowy wytwarzany jest w płatach naczyniowych w komorach bocznych .
Komora boczna.
- są dwie parzyste komory boczne każdej półkuli.
Komora boczna łączy się z komorą trzecią, która już jest wspólna i poprzez
wodociąg z komora czwartą. Z komory czwartej płyn mózg. - rdz. jest
przetransportowany do ziarnistości pajęczynówki, jest filtrowany i przechodzi
do ukł. żylnego, czyli jest obmywany i filtrowany przez naczynia żylne mózgu.
To krążenie jest zamknięte, cały czas krąży, jest ciągła wymiana od 600 do 700
ml./dobę .
Płyn mózgowo rdzeniowy u człowieka zdrowego jest krystalicznie czysty ,
bezzapachowy, przezroczysty, bez śladu ciał obcych .
Badanie, biopsja płynu mózg. - rdzeniowego wykorzystuje się w diagnostyce wielu chorób neurologicznych. Jakiekolwiek zmiany, zmętnienia, czy badanie IGK3r, IGA, wykrycie ciał, immunologiczne badanie płynu mózg. - rdzeniowego, daje nam odpowiedz na temat, jakie są choroby zakaźne atakujące ukł. nerwowy, np. bulerioza, czy choroba Kroytzwelda Jakobsa.
Na podst. biopsji płynu mózg. - rdzeniowego można diagnozować wiele poważnych chorób. Jakiekolwiek zmętnienia są wskazówką, ze jest stan zapalny i występuje infekcja.
Płyn mózg.-rdz. gromadzi się , poprzez wodociąg jest przekazywany dalej , w sposób bardzo sprawny i bardzo płynny .
W przypadku jakichkolwiek zaburzeń wydzielanie płynu mózg.-rdzeniowego czy utrudnionego odpływu, dochodzi do gromadzenia się tego płynu w komorach bocznych, w komorze trzeciej mózgu, prowadząc do wodogłowia. Wodogłowie - płyn mózgowo - rdz nie jest odprowadzany, albo nie ma odpowiedniego przepływu lub jest go za dużo wydzielane. W takiej sytuacji bardzo często dokonuje się operacji polegającej na wstawieniu zastawki do komory bocznej mózgu, do komory trzeciej i wtedy jest szansa na prawidłowe odprowadzenie go. Płyn mózgowo - rdz. Nie uciska tk. mózgowej. Jeżeli do tego dochodzi jest po prostu niszczona tk. mózgowa. Ponieważ ciśnienie jest tak ogromne, rozpierające czaszkę, dochodzi do zniszczenia tk. mózgowej.
Komory boczne skł. się z:
- rogu przedniego
-trójkąta
- trzonu
- rogu dolnego i tylnego mamy dwie komory boczne.
Wytwarzanie i odfiltrowywanie płynu mózgowo-rdz.: Od splotów naczyniowych poprzez komory do ziarnistości pajęczynówki. Ziarnistości pajęczynówki filtrują jak kłębuszki nerkowe płyn mózgowo-rdz. Tutaj dochodzi do wymiany płyn mózgowo - rdz. - krew. W oponie twardej są ziarnistości jeszcze z pajęczynówki wychodzące.
Budowa półkul mózgowych:
Każda z półkul mózgowych może być badana, analizowana w trzech płaszczyznach. :
-w płaszczyźnie bocznej (brzuszno-bocznej)
-w płaszczyźnie przyśrodkowej
-w płaszczyźnie podstawnej
- W płaszczyźnie bocznej najbardziej widoczne są 3 bruzdy:
- bruzda środkowa - Rolanda -dzieli każdą półkulę na części oddziela płat czołowy od ciemieniowego. Mówimy wtedy o obszarach przedśrodkowych i zaśrodkowych. Zlokalizujemy wtedy okolice ruchową, czyli przedczołową, przedśrodkową, czuciową, ciemieniową.
- bruzda boczna - czyli Sylwiusza - oddzielająca płat czołowy od
skroniowego i płat skroniowy od płata ciemieniowego.
W bruździe skroniowej schowana jest również struktura wyspy, insula - czyli wyspa jest ukryta wewnątrz, pod płaszczem kory w bruździe bocznej.
bruzda ciemieniowe - potyliczna - oddziela płat ciemieniowy od potylicznego.
Pod płaszczem kory schowane są głębokie struktury korowe i podkorowe. W perspektywie bocznej to tak wygląda.
W przekroju czołowym pod płaszczem kory głęboko są struktury i jądra podkorowe oraz włókna przewodzące - aferentne i głębokie struktury ciała migdałowego.
Przy przekroju ciała modzelowatego ujawnia się w powierzchni przyśrodkowej szereg struktur. Najbardziej widoczną strukturą jest pień ciała modzelowatego, zakręt obręczy.
Każda bruzda oddziela od siebie te_ część kory, która jest określona jako zakręty. Bruzdy dzielą nam każdy płat na poszczególne zakręty: zakręt językowaty, zakręty zaśrodkowe, przedśrodkowy. Przy takim przekroju te struktury, które są głęboko schowane są lepiej widoczne.
Na powierzchni podstawnej, (oglądając mózg od spodu) widoczne są dwie najważniejsze części - część nadoczodołowa płata czołowego i część podstawna płata skroniowego i potylicznego. Najważniejsze struktury w każdej z tych części to:
- w części nadoczodołowej - zakręt obręczy, zakręt hipokompa,
śródmózgowie, hak.
Tutaj przebiegają włókna pasma węchowe, skrzyżowanie wzrokowe, opuszka węchowa.
W ogólnym podziale możemy wyodrębnić 4 płaty, które są najbardziej widoczne:
- płat czołowy
- płat ciemieniowy
- płat potyliczny
- płat skroniowy
- oraz piąty płat limbiczny schowany w części podstawnej mózgu.
Poszczególne płaty, (podział funkcjonalny )
Płat czołowy - struktury powstają najpóźniej, powstaje najpóźniej u człowieka najbardziej nowe struktury w rozwoju ontogenetycznym pojawia się najpóźniej ok. 7 r. Ż. Następuje pełna minizacja wszystkich włókien i struktury nowej kory
nerwowych^ one się nie regenerują.
Płat czołowy to najbardziej „nowoczesny wynalazek" ewolucji. Struktura tej
kory jest 6-cio warstwowa, komórki są przede wszystkim doprowadzające i
odprowadzające, czyli włókna aferentne i eferentne. Płat czołowy jest strukturą
nadzorującą funkcje i prace struktur korowych innych płtów i struktur
podkorowych.
Do płata czołowego dochodzą włókna ze wzgórza, z nad wzgórza, z pod wzgórza. Do kory czołowej dochodzą wszystkie włókna aferentne z dróg nerkowych, ale i eferentne - czyli te schodzące w dół, dotyczące koordynacji ruchowej, dotyczące ruchów naprzemiennych.
Płat ciemieniowy — z zakrętem środkowym to przede wszystkim okolice czuciowe to znaczy, że znajdują się tam analizatory, końce całej drogi czuciowej, czyli informacje dotyczące czucia, bólu» temp., ułożenia ciała dochodzą właśnie do okolicy ciemieniowej.
W okolicach recepcyjnych, czyli pierwszorzędowych, są odbierane bodźce. Potem komórki które odbierają informacje to jest tylko percepcje czucia - to są okolice pierwszorzędowe. Dalej informacje są wysyłane poprzez aksony przechodzą do okolicy drugorzędowej, do okolicy już gnostycznej, która analizuje informacje zebrane z samych receptorów. Okolica trzeciorzędowa, czyli nakładania się już informacji z okolicy ruchowej, czuciowej, wzrokowej
dokonuje opracowania, analizy wszystkich informacji, po to żeby dana funkcja mogła być wykonana.
W płacie potylicznym wokół bruzdy ostrogowej znajdują się analizatory zbierające informacje wzrokowe. Szlaki wzrokowe po skrzyżowaniu wzrokowym oddzielają się poszczególne pasma i dochodzą do płata potylicznego. Tutaj informacje są pierwszorzędowe, najbardziej proste, następnie te informacje są przekazywane dalej do okolic drugorzędowych. Uszkodzenie okolic drugorzędowych powoduje agnozje wzrokową. Uszkodzenie pierwszorzędowych - powoduje ślepotę korowa ( ponieważ przy uszkodzeniu szlaków nie można odebrać inf. ). Uszkodzenie okolicy trzeciorzędowej - zaburzone są funkcje bardziej złożone. Np. będzie zaburzone pismo.
W płacie skroniowym część recepcyjna - pierwszorzędowa zlokalizowana jest w zakrętach Heszla, gdzie dochodzą inf. receptora słuchowego. Inf. Z receptorów dochodzą do okolicy korowej w zakrętach Heszla, i tutaj są odbierane inf. słuchowe w ogóle. Uszkodzenie powoduje głuchotę korową. Uszkodzenie okolicy drugorzędowej agnozje słuchową. Okolice drugorzędowe analizują bodźce słuchowe, pod względem tego, czy są to dźwięki mowy, różnicowanie dźwięków.
Kora mógowa skł. się z 6-ciu warstw :
- od zew. Najwięcej jest komórek drobnoziarnistych, mających swoje obszary do których docierają inf. Z dołu, z pod spodu warstwy ostatniej .
- 4, 5, 6, warstwa są to grube komórki wrzecionowate, piramidowe, które maja pojedyncze aksony, doprowadzające i wyprowadzające, mają informacje przesyłające wyżej.
Nie we wszystkich płatach jest dokładnie 6 warstw. Nie każda okolica korowa ma 6 warstw, ale przeważnie kora mózgowa skł. się z 6-ciu warstw i im wyżej tym więcej jest komórek drobnoziarnistych mających mniej wypustek aferentnych, a więcej eferętnych, czyli doprowadzających. Im niżej tym komórki są grubsze,, większe, bo ich funkcje polegają na doprowadzaniu, przekazywaniu inf.,. mniej wyspecjalizowane. Przy uszkodzeniach jednej tylko ze struktur w układzie jest szansa, na przejęcie zaburzonej funkcji przez pozostałe elementy ukł. funkcjonalnego (wg Łunii). Oprócz tego w tkance mózgowej, oprócz jąder korowych, istoty szarej, białej, włókien spoidłowych, są także komórki glejowe, mające za zadanie odżywianie tkanki mózgowej. Mózg jest poprzetykany tkanką glejową. Przerost tkanki glejowej czy ząb. genetyczne spowodowane niewłaściwym podziałem tk. glejowej powodują nowotwory typu - glejaków, gwieżdziaków, które przerastają tk. mózgową, niszczą ją. Także zaburzenia w podziale komórkowym, mogą powodować różnego rodzaju choroby.
Uszkodzenia, zaburzenia funkcji mogą być nie tylko na skutek uszkodzenia mózgu, ale również na skutek zaburzeń metabolicznych, zob. biochemicznych mózgu czy tkanki okalającej - mieliny, czy tk. glejowej, tk. łącznej z otaczającej i przerastającej tk. mózgową.
Piąty płat - limbiczny. składa się z formacji hipokampa, zakrętu hipokampa, zakrętu zębatego zakrętu obręczy, zakrętu podspoidłowego. Ukł. limbiczny ma za zadanie kontrolę nad funkcjami, nad światem wew. człowieka, nad wydz. neurohormonalnym, pracą narządów wew., nad prymitywnymi emocjami typu strach, agresja, unikanie zagrożenia. Ukł. limbiczny to płat limbiczny oraz wiele struktur otaczających, tworzących tzw. ukł. paralimbiczny. Uważa się że, ukł. paralimbiczny wraz z płatem limbicznym + struktury korowe, maja za zadanie konfrontację świata zew. z wew. tzn. z odbiorem wrażeń. Struktury paralimbiczne mają za zadanie koordynacje i integracje tych dwóch światów, percepcji, inf. O świecie zew. i integracji tej wiedzy ze światem wew. Stąd możliwość wpływu tych dwóch światów na siebie. Nasze emocje, przemiana materii, funkcje wydzielnicze, maja wpływ na percepcje świata i odwrotnie. Spostrzeganie i ocena świata zew. Może mieć wpływ na nasz świat wew. (na napięcie mięśniowe, na wydzielanie się enzymów).
W ukł. paralimbicznym bardzo ważną rolę odgrywają jądra podwzgórza. Jądra podwzgórza, szczególnie brzuszno - boczne (w podwzgórzu mieszczą się ośrodki nasycenia, głodu, ośrodki informacji o zagrożeniu i relaksacji, a także ośr. Odpowiedzialne za funkcje seksualne człowieka ). Informacje biegnące od jąder podkorowych, np. podrażnienie ośr. Łaknienia powoduje uczucie głodu. Przy pobudzeniu ośr. Głodu, na skutek spadku poziomu insuliny, wydzielają się soki trawienne, czujemy głód. Przy zniszczeniu ośr. łaknienia, dochodzi do zaburzeń łaknienia - anoreksja. U anorektyczek są zaburzenia organiczne. Przy uszkodzeniu ośr. Sytości może wystąpić bulimia.
W podwzgórzu są również ośr. Lęku, poczucia zagrożenia. Strukturą która kontroluje pracę podwzgórza jest jądro migdałowate.
Podstawowe życiowe funkcje , jak odżywianie i prokreacje są sterowane przez struktury podkorowe i modelowane przez ukł. limbiczny i paralmbiczny.
W układzie limbicznym istnieje grupa strukturalna pod nazwą - kręgu Popeza. Jest to anatomiczne podłoże naszych emocji. Impulsy nerwowe krążą w kręgu: od hipokampa poprzez sklepienie, ciała siateczkowate, wzgórze, zakręt obręczy i wracają do hipokampa. Uszkodzenie kręgu Popeza powoduje zaburznia pod postacią napadów lęku, agresji, braku kontroli emocji, ekspresji emocji.
Układ hipokampa.
Jest on widoczny w przekroju środkowym mózgu na powierzchni przyśrodkowej hipokampa ma ogromne znaczenie w funkcjach pamięci, szczególnie pamięci zdarzeń dawnych, ale również pamięci bezpośredniej.
Układ hipokampa, to sama struktura, czyli ciało hipokampa, jądro przednie wzgórza, ciało siateczkowate oraz struktury korowe jądra, włókna takie jak: strzępek, zakręt tasiemeczkowy, nawleczka szara, to są włókna aferentne i między półkulowe. Ukł. hipokampa jest parzysty, występuje w obu półkulach. Zależnie od uszkodzenia każdej z tych struktur dochodzi do zaburzeń. Przy uszkodzeniach obustronnych hipokampa następuje całkowita amnezja.
PIEŃ MÓZGU.
To przede wszystkim (patrząc od dołu ):
• rdzeń przedłużony
• most
• śródmózgowie
• między mózgowie (schowane pod płaszczem półkul mózgowych )
W miedzy mózgowiu najważniejsze struktury to:
• nadwzgórze
• wzgórze
• zawzgórze
• podwzgórze
• niskowzgórze
• Nadwzgórze struktura najbardziej widoczna to szyszynka, i spoidło przednie.
• Wzgórze - to szereg wielu jąder, które wysyłają swoje aksony do kory do płatów korowych. Jest to stacja przekaźnikowa, informacji idących z dołu i innych okolic podkorowych szczególnie ze zwojów podstawy, ze szlaków ruchowych, dróg piramidowych. Jądra wzgórza wysyłają swoje aksony wyżej, przeważnie do płata czołowego. Wzgórze bierze udział w kontroli napięcia mięśniowego, reguluje przepływ informacji i przepływ impulsów nerwowych.
• Podwzgórze zawiera szereg jąder (skupiska ) a do nich dochodzą szlaki aferentne i eferentne.
• Zawzgórze - to zbiór szlaków ciał kolankowatych bocznych i przyśrodkowych. Ciała kolankowate boczne, to pęczki włókien wiodących informacje z narządu wzroku do skrzyżowania wzrokowego. Ciała kolankowate przyśrodkowe to informacje słuchowe.
-T--
- Niskowzgórze - to jedno duże jądro.
f
Sródmózgowie - poniżej międzymózgowia; mieści się w nim:
- wodociąg mózgu (odgałęzienia do przejścia do komory 4)
- istota czarna (odpowiedzialna za wydz. Dopominy) ząb. ruchowe. Zaburzenia w wydz. Dopominy powodują chorobę Parkinsona.
Most - poniżej śródmózgowia
- w obrębie którego mieści się wór środków}^ odpowiedzialny za stan czuwania, pobudzenia.
Rdzeń przedłużony - znajdują się jądra, które sterują mięśniami, sterują nerwami twarzowymi, odp. za podtrzymywanie podst. funkcji życiowych jak oddychanie, pobieranie pokarmu, oddychanie wewnątrzkomórkowe. Wewnątrz schowane są struktury podkorowe, takie jak zwoje podstawy. To są struktury podkorowe, które mają połączenia tylko przez szlaki, przez włókna. Do jąder podkorowych należą przede wszystkim jądra ogoniaste, skorupa gałkoblada, jądra migdałowate. Struktury te współuczestniczą w przetwarzaniu informacji ruchowych, czuciowych, pamięci.
Włókna nerwowe - istota biała
- istota biała, bo ma otoczkę mielinową.
Wszystkie włókna nerwowe, które są w mózgu możemy podzielić na włókna:
kojarzeniowe czyli asocjacyjne, włókna spoidłowe i włókna projekcyjne.
- włókna asocjacyjne czyli kojarzeniowe mogą być krótsze i te krótkie łączące
obszary w obrębie danej półkuli leżą bezpośrednio pod korą mózgową. Dłuższe włókna tworzą pęczki. Włókna asocjacyjne są tylko wewnątrzpółkulowe, tzn. każda półkula ma własne włókna asocjacyjne. Najważniejsze pęczki widoczne w przekroju przyśrodkowym to:
- pęczek potyliczne - czołowy górny (łączący płat czołowy z płatem potylicznym)
- pęczek łukowaty (łączy płat czołowy, ciemieniowy i skroniowy)
- pęczek potyliczne - czołowy dolny (łączy obszary czołowe, przedsłuchowe z
okolicą słuchową i wzrokową) Główne pęczki asocjacyjne każdej półkuli to pęczek:
- potyliczne - czołowy dolny .
- potyliczne - czołowy górny
- potyliczne — czołowy łukowaty
Łączą one okolice funkcjonalne kory słuchowe, wzrokowe, dotykowe.
Pęczki te są połączone. Przecięcie struktury danego pęczka powoduje różnego
rodzaju zaburzenia funkcji. Przy przecięciu pęczka potyliczno - czołowego
górnego nie będzie przesyłana informacja z lewej półkuli okolicy ruchowej do
okolicy czuciowej, czyli może dojść do afazji czuciowe - ruchowej.
Na powierzchni przyśrodkowej pęczki asocjacyjne tworzą obręcz. Uszkodzenie tych okolic może spowodować zaburzenie przewodzenia włókien.
- Włókna spoidłowe
Łączą homologiczne struktury każdej półkuli. Najważniejszym skupiskiem tych włókien jest ciało modzełowate. Spoidła hipokampa to włókna spoidłowe, czyli łączące hipokamp prawy i lewy. Włókna spoidłowe to przede wszystkim: ciało modzełowate, spoidło hipokampa, spoidło przednie mózgu. Funkcjonalnie te same struktury są połączone przez włókna spoidłowe. Uszkodzenie spoidła hipokampa powoduje masywne zaburzenia o charakterze zaburzeń pamięci.
- Włókna projekcyjne
Łączą struktury korowe ze strukturami podkorowymi. Są to te aksony i demokryty, które przekazują informacje z niżej położonych okolic, wyżej i odwrotnie. Te włókna, które przekazują informacje wzwyż to włókna aferentne, te które niżej to eferentne. Skupiskiem włókien projekcyjnych jest torebka wew. Uszkodzenie tych włókien powoduje specyficzne objawy. Np. jeżeli uszkodzimy włókna projekcyjne przekazujące informacje związane z percepcją wzrokową to objawy będą dotyczyły funkcji wzrokowej. Zawsze uszkodzenie danego włókna projekcyjnego wiąże się z konkretną modalnością. Rodzaj i nasilenie uszkodzenia będzie zależało od poziomu, od piętna uszkodzenia.
Ukrwienie w mózgowiu
Udar - niedokrwienie.
Wylew - wylanie krwi.
Dla psychologii bardzo istotna jest znajomość ukrwienia, unaczynienia i
zaburzeń ewentualnych powodowanych poprzez zaburzenia_dopływu krwi.
Cały system ukrwienia mózgu to przede wszystkim:
- tętnica szyjna wewnętrzna
- układ tętniczy podstawczy
- odpływ żylny
I. grupa naczyń:
Tętnica środkowa mózgu i przednia mózgu to dwa główne naczynia tętnicze
tętnicy szyjnej wewnętrznej. Odgałęziają się one na dwa główne naczynia:
- tętnica przednia mózgu
- tętnica środkowa mózgu
Tętnica szyjna wewnętrzna wchodząc do kości czaszki rozgałęzia się na
drobniejszą tętnicę nadoczodołową, która zapewnia krew dla oka, dla okolicy
oczodołowej.
Duże naczynie tętnicze unaczyniają płat czołowy, skroniowy i ciemieniowy .
Tętnica przednia mózgu będzie dawała krew do płata czołowego,
ciemieniowego i skroniowego .
Tętnica środkowa mózgu, będzie unaczyniała struktury krążące dalej.
wrażliwe na dany neurotransmiter wychwytują z krwi płynącej dokładnie tylko
te, które pasują. Na podstawie budowy presynaptycznej, postsynaptycznej.
Produkowane są one nie tylko w synapsach ale również w strukturach
korowych.
Z najważniejszych systemów biochemicznych możemy mówić o systemie
dopaminerwicznym (system dopaminy).
- Dopamina jest odpowiedzialna za funkcje ruchowe. Brak jej powoduje zaburzenia ruchu a także schizofrenię. Leki które redukują objawy w schizofrenii niestety powodują zaburzenia ruchu. Stąd postawa i ruchy chaotyczne w schizofrenii. Układ holinergiczny - produkcja acetylocholiny.
- Acetylocholina jest istotna w procesach pamięci. Bierze udział w kodowaniu informacji, odczytywaniu informacji. Przy zaburzonej produkcji acetylocholiny gorsza jest pamięć długoterminowa (dawna). Podawanie substytutu acetylocholiny nie poprawia pamięci np. w chorobie altschajmera jest zaburzona produkcja acetylocholiny.
Ważny jest system noradrenergiczny - produkcja noradrenaliny.
- Noradrenalina wydzielana jest w miejscu sinowym. Jest następnie przekazywana do jąder korowych, jąder podwzgórza, bierze udział we wszystkich procesach związanych z kontrolą emocji, zachowania - typu walka, ucieczka, w sytuacji zagrożenia wydzielają się wysokie dawki noradrenaliny. Spadek poziomu adrenaliny wiąże się z wyciszeniem wszystkich funkcji życiowych, a więc z wejściem w fazę uspokojenia, zasypiania. Noradrenalina ma również związek z przechowywaniem informacji, czyli z funkcjami pamięciowymi. Prawdopodobnie pamięć przestrzenna wiąże się z produkcją noradrenaliny. Wzrost poziomu noradrenaliny i adrenaliny powoduje uczucie satysfakcji. Gwałtowny spadek adrenaliny powoduje depresję.
Układ serotoniczny - produkcja serotoniny.
- Serotonina ma udział w funkcji układu limbicznego i paralimbicznego. System dopaminy, system noradrenaliny - te neurotransmitery mogą przechodzić jedne w drugie. Ich budowa biochemiczna jest taka, że mogą przechodzić jedne w drugie. To sątzw. katecholaminy. Są to hormony stresu. Neurotransmitery mają wpływ nie tylko na nasze emocje, funkcje fizjologiczne, a także na funkcje poznawcze - pamięć, koncentracja uwagi, spostrzeganie, przechowywanie informacji.