KRAJOZNASTWO
Pojawiło się w latach 60 XIXw.1902r poraz pierwszy słownik W-ski zdefiniował krajz. Jako zbiór wiadomości o danym kraju.
Wg. Nałkowskiego
Krajom.nie jest nauka ani sztuka tylko źródłem, z którego zarówno geog. Jaki sztuka czerpac będą materiały do swoich opracowań.
Wg Pawłowskiego
Jest nauka dziedziną geog.
Wg.Sawickiego nie jest nauka bo nie posiada własnej teorii.
Wg.Patkowskiego
Jest zbiorem wiadomości o danym obszarze geog.,hist.,ekon, przyrod..Jest wszystkim co służy do poznania danego terytorium i ludzi tam żyjących.Nie jest nauka.
Def.1930r encyk powrz.
Zbiór wszystkich wiadomości o pewnym większym lub mniejszym obszarze( chodzi o wiadomości z najrozmaitszych dziedzin: geog., geologi, biol., etnografii, staty.)przeto krajom.nie tworzy odrębnej nauki a oznacza raczej działalność praktyczną , jak zbieranie materiałów, bez dążenia do jakieś naukowej syntezy.
Wg. Patkowskiego z 1935r krajom.jest ruchem społecznym zmierzającym do:
- szerzenia wśród społeczeństwa znawstwa przyrody i kultury kraju rodzinnego poprzez wszechstronne poznanie środowisk regionu i kraju.
- do samodzielnych badań i uczestniczenia w badaniach naukowych
-rozwijania, przywiązania do stron rodzinnych
- Pogłębiania czynnej roli obywatela do pracy zawodowo-społecznej
Def.1965r Wielak encyklo.
Ruch społeczny dążący do zbierania i popularyzowania wszelkich wiadomości geog., histr. O kraju lub regionie m.in. przez urządzanie wycieczek krajom. Zbilża się do turysty.o charakterze poznawczo-dydaktycznym.
Szeroko pojęte krajom.wykracza jednak poza jej ramy obejmując np., regionalne obserwacje czy badania naukowe
Def. 1997 Nowa encyk.
Całość wiedzy o kraju ojczystym lub regionie histr.. geog., przrod.Obejmuje ruch społeczny dążący przez różne formy turyst. Zwłaszcza wycieczki do poznania kraju ojczystego, gromadzenia wsze4lkich o nim wiadomości i popularyzowania ich a jednocześnie działających na rzecz utrwalania i ponażania zasobów przyrody i kultury. Jest treścią poznawczo-wychowawczą turystyki.
HISTORIA KRAJOZ.
Poznawanie kraju odbywało się najczęściej dzięki wędrówkom.Na tej podstawie robiono opisy.Pierwsze opisy 2000lat temu z Chin
W V w.p.n.e Herord
Opisała dzieje ludu greckiego, Pitagorasa, Herota, Platona
Pierwszy kronikarzem był Gall Anonim który opisał dzieje polski w j. łacińskim w 3 ksiegach.sprzed Mieszka I do 1113r.
Kadłubek - spisał dzieje polski po łacinie.Wydano w 1612r.Opisywała dzieje Polski do 1202r
Długosz - spisał dzieje polski wzbogacił o wiadomsci geog. W ten sposób powstała Kronika Królestwa Polskiego.Prekursor pols.krajoz.
ETATPY ROZWOJU KRAJOZ.
Początki wraz z powstanie komisji Edukacji Narodowej( oswiecenie) Uchwały KEN wskazywały na konieczność przekazywania info o Polsce młodzieży i krzewieniu patriotyzmu
- Staszic- ,, o ziemiach Karpat, gór i innych górach i równin polski''.Organizator TPNauka , stał się ojcem krajom.
- J.Ursyn Niemcewicz- po śmierci Staszica prezes TPN Napisał ,, Pamiątki czasów moich'', Podróże historyczne po ziemiach polskich miedzy rokiem 1811 a 1828r''
- w Oświeceniu zaczęly powstawać muzea dzięki M. Mniszchow.
- Księżniczka I Czartoryska - gromadziła pamiątki narodowe.W 1831r powstało ! muzeum w Puławach( celem było wzbudzenie zainteresowania historią Polski)
Działalność krajom.w Romantyzmie
Przeciwdziałanie polityce wynarodowienia-główny cel.
Najbardziej aktywni byli filareci. Zan, Mickiewicz, Lelewel, Chodziczko. Do najważ celów było powstanie ludu jego kultury i folkloru.
W.Pol, L.Kondratowicz-nurt poetycko-opisowy
Najbardziej zasłużeni:
- Woronicz- rozpoczął prace nad zbieraniem kund i pieśni ludowych
- Grabowski- podjął myśl kompleksowego gromadzenia materiałów krajom.
- W. Krasiński
- A. Czarnocki- archeolog, etnograf, badacz ludoznawstwa
- Pol- badacz Karpat, autor poezji patriotycznej
- K0olberg- muzyk, kompozytor, etnograf, folklorysta.Napisał Lud jego obyczaje, sposób życia, mowa podania przysłowiowe, obrzędy, gusła, zabawa, pieśni i tańce.
XIX/XX krajom.patriotyczne służebne
Powstaje pod zaborem Austryjackim Galicyjskie towarzystwo Tatrzańskie, od 1902r Polskie Towarzystwo Tatrzańskie
CELE:
- umiejętność badania Karpat a w szczególności Tatr i Pienin, rozpowszechnianie wiadomości
- umożliwianie pobytu w nich turystów
- ochrona zwierząt alpejskich
- wspieranie przemysłu górskiego
Utworzona muzemu tatrzańskie wydawaki oni PamietnikiTowarz.Tatrzań.'' powstały schroniska górskie-1 nad Morskim Okiem.
- T.Chałabiński-lekarz, przyrodnik, pionier taternictwa , badacz przyrody Tatrz.
- W.E.Radzikowski- artysta, malarz, ilustrator przewodnika po Tatrach.
- L.Zejszner- etnograf, pionier ruchu ochrony Przyrody
- M.Orłowicz- współtwórca polskiej turystki zespołowej
POLSKIE TOWARZ.KRAJOZ.1906r
- Głównym pomysłodawcą był A. Janowski
CELE:
- zbieranie wiadomości krajom. I popularyzowanie
- gromadzenie zbirów naukowych
- organizowanie wycieczek po kraju
- urządzanie wystaw krajom.
- opieka nad pamiątkami histor. I osobliwościami przyrody
OKRES MIĘDZYWOJENNY
Dwa kierunki
- regionalny
- turystyczny
Pręzby rozwój krajom. W szkołach.Kolebką był Kraków. Zaczęto wydawać pismo, oru tot'' Powstały domy wycieczkowe dla wycieczek zbiorowych( Kraków, Lwów, W-wa)System schronisk młodzieżowych(212 schronisk do 1939r)
Towarzystwo tarzan.zjęło się kwestia znakowania szlaków.Wytyczano nowe szlaki, ujednolicanie symbolikę.Wydawano mapy, informatory, przewodniki.Polskie Towar.Krajoz.wydawało czasopisma np. ,, Ziemia''
Powstały organizacje krajom. Na kresach:
- Podlakie Tow.Krajoz.
- Wołyńskie Tow.Krajoz.i opieki nad zabytkami.
PO II WOJNIE ŚWIATOWEJ
Kierunki rozwoju krajom.było przede wszystkim umasowienie i upowszechnianie.
PTk i PTT szybko się reorganizowały.Pod koniec lat 40 osiągnęly pewną sprawność(Ziemi PN i Zach.)Wzniesiono wydawanie periodyków.Wydawano słownik Geog Turyst. Polski.
Pod koniec 1950r połączyły się PTK z PTT powstało PTTK.Zostało ono zobowiązane do pracy nad wszechstronnym rozwojem turystyki i krajom., krzewieniem do zamiłowania do Polski, jej histr.i kultury, podejmowano działania w zakresie ochrony przyrody i zabytków.Wprowadzono obowiązek zwiedzania ciekawyh obiektów krajom.Rozwija się turystyka usportowiona(żeglarstwo, kajakowaitp.)
1959r- powstaje Polskie Towarz.Schronisk Młodzieżowych
Do programów szkolnych wprowadzano obowiązek 2 wycieczek krajom.w ciągu roku.Wytyczono wycieczkowe trasy typowe( 1 szlak wyciecz.-Dolny Śląsk)
1957- szkolna odznaka krajon.-Turyst.
WSPÓŁCZENE KRAJOZ.
Wspól.nurty krajom.
- gromadzenie wiedzy o regionach całego kraju
- integralność wiedzy
- popularyzacja idei i wiedzy krajom.
- nastawienie na antypocentryczność
MIEJSCE I ROLA WE WSPÓŁCZESNYM SPOŁECZEŃSTWIE
KRAJOZ.
INSTYTUCJE I JEDNOSTKI PAŃSTWOWE
- wyż uczelnie, PAN
- Instytuty Naukowo-badawcze
- Muzea
-System info.turys.
- Środki masowego przekazu
SZKOŁY:
- ZHP
- Kluby SKKT
- Koła zainteresowania
- PTSM (Polsk towarz Schronisk Młodzież od 1925r)
ORGANIZACJE SPOŁECZNE
- PTTK
- Towar.Regionalne
- TWP
- Uniwersytety Ludowe
- Organizacje Młodzieżowe
- PTSM
Głównym miejscem realizacji działań krajom.jest szkoła.MEN wydało zarządzenie w sprawie zasad i warunków organizacji krajom.Krajoz. powinno stanowić część integralna części procesu dydaktyczno-wychowawczego i powinno być realizowane przez wszystkie szkoły w ramach zajęc lekcyjnych i poza lekcyjnych.
FORMY:
- wycieczki przedmiotowe( związane z tematem- lekca w terenie)
- wycieczki których łączą się z kilkoma przewodnikami
- organizowanie wycieczek krajom.-turyty.(biwaki, spływy itp.)
ORGANIZACJE I JEDNOSTKI PAŃSTWOWE
Najistotniejsza jest POT ( Polska Organizacja Turyst.) Działa w Polsce i za Granicą
CELE:
- promowanie i tworzenie pozytywnego wizerunku Polski( w kraju i za granicą)
- Tworzenie warunków współpracy organów administracji rządowej samorządowej i organizacji zrzeszonych przedsiębiorców z dziedziny turystyki.
- do głównych zadań Pot należy zapewnianie funkcjonowania i rozwijania polskiego systemu info.turyst.
Realizuje go:
- przygotowywanie i publikowanie materjałó promocyjnych
- organizowanie stoisk narodowych na targach międzynarodowych
- organizowanie wystaw, pokazów, kongresów.
POLSKA AGENCJA ROZWOJU TURYSTYKI S.A
Usługi doradcze i finansowe w zakresie inwestycji turyst
POLSKA IZBA TURYST.-ogólnopolska organizacja samorządu gospod.branży turyst.Zrzesza różne biura i agencje turyst.
SAMORZĄDY TERYTORIALNE- za ich sprawą wytyczane są nowe szlaki.
ORGANIZACJE SPOŁECZNE- największe i najbogatsze tradycje.Najbardziej załużona PTTK
- opracowali i upowszechnili krajom. Program turyst.
- stwarza warunki ułatwiająca wędrówki po kraju
- popularyzuje wiedze o najb. Atrakcyjniejszych regionach Polski
- dysponuje ok. 200 obiektami turyst.
- wytacza i konserwuje szlaki turyst.(60 tys km szlaków)
- pośada własne wydawnicwo ,, Kraj''
- 15 regionów mózeów
- zrzesza 80tys członków
PTSM- noclegi modernizacja schronisk, tworzenie tras turys, zajęcia dla młodzieży rajdy, zloty
SPOŁECZNA ROLA KRAJOZNAWCZA
Edukacja
Krajom.wychowuje i kształci.Uczestnicy ruchu krajom.zdobywaja określony zasób wiedzy, sprawności.Uczy prawidłowego obserwowania faktów, wyszukiwania zależności .Może wyrabiac cechy osobowości : zaradności,samodzielność , silną wolę, przedsiębiorczośc.Uczy współdziałania w grupie.
-Upowrzechnia kultury
-Techniczna
Służy do rozwoju turyst.dzięki inwentaryzacji krajom., wytyczanie szlaków, sterowanie ruchem turystycznym, kwalifikowanie kadry.
FORMY I KIERUNKI DZIAŁALNOŚĆ KRAJOZ.
Dzieli się w zależności od postaw osób:
- bierna: odbiór przekazywanych treści krajom.
- czynna: czynne zaangażowanie w wykonywaniu róznych prac np. kolekcjonerstwo, kroniki, przewodnictwo, działalność na rzecz ochrony przyrody i zabytków, organizowanie wystaw fotograficznych.
GŁÓWNE KIERUNKI WSPÓŁCZENEGO KRAJOZ.
- Krajoznawstwo turyst.: poznawanie jest domeną krajom.Wskazywanie treści krajom.Wyjazdy wypoczynkowe powinny być łączone z krajom.Turyst.powinna być srodkiem do celu jakim jest krajom..Wyróznia się tu wyjazdy indywidualne i zbiorowe.Wyjazdy indywidualne dają większy zasób info.
-Popularyzacja wiedzy krajom.
W popularyzacji ogromna rolę odgrywa TV. W wolnym czasie ok. 68% osób ogląda TV
Wydawnictwo o treściach krajoz.
- wydawnictwa naukowe
- specjalistyczne wydawnictwo <hist sztuki, etnografia>
- syntetyczne monografie naukowe miast i regionów
- słowniki
Wydawnictwo paranaukowe
- przewodniki turyst.
- mapy
- wydawnictwo z zakresu inwentaryzacji krajom.
Wydawnictwa literackie
- reportaże
- literatura piękna
Konkursy krajom., turnieje, biura turys.
Regionalizm krajom.
Dwie tendencje:
ujednolicenie polityczne, ekonom. I kulturowe poszczególnych regionów
zachowanie cech świadczonych o odrębności regionów, przejawiało się to w regionalizmie.Patkowski uważał że przez poznawanie poszczególnych części kraju człowiek rozwija się i poznaje cały kraj.
WSPÓŁCZESNY REGIONALIZM
Jest ideologią historycznie ukształtowana, zbiorowością terytorialną, która ma poczucie więzi regionalnej i poczucie odrębności wobec sąsiednich zbiorowości
Ruch społeczny który w oparciu o zespół cech typowych dla danego obszaru obejmuje swą działalnością sprawy kultury, współżycia społecznego, gospod., aktywizacji środowiska jako wspólnoty regionalnej.
W obydwu ujęciach istota regionalizmu przejawia się przez historie, tradycje, kulturę , specyficzne środowisko.
SAMO POJECIE REGION.ZAWIERA
- odrębność od terenów sąsiednich
- wspólnotę
KIERUNKI WSPOŁ.REGION.
- Utrwalenie aktualnego obrazu regionu przez inwentaryzację i dokumentację krajoznawczą, która uwypukla swoiste cechy regionu
- Zachowanie tych elementów, które mają wartość kulturową dla obecnych i przyszłych pokoleń
-budzenie zainteresowań własnym regionem wśród najszerszych kręgów społeczeństwa
-wzbogacenie elementów krajoznawstwa inicjatyw gospodarczych i kulturowych
- wdrażanie aktywu gospodarczego na rzecz rozwoju wlasnego regionu.
ZASADY I ŚRODKI STOSOWANE W KRAJOZ.
Wszelkie metody muszą uwzględniać cele oraz zapewniać skuteczność działania
ZASADY:
1) SYSTEMOWOŚCI
Działalność krajom. Należy traktować jako system wzajemnie powiązanych elementów.
- przekazując ( przewodnicy, prelegenci, działacze turyst.)
-dbiorcy ( wycieczkowicze, słuchacze)
- obiekty i treści krajom.
- metody i formy organizacyjne oraz środki pomocnicze
Należy zadbać o uporządkowany układ terści oraz zadań zmierzających do poznania.Należy się kierować systematycznością działania.
2)POGLĄDOWOŚCI
Typowa dla krajozn.
Poznawanie obiektów w terenie, obserwacja bezpośrednia , którą cechuje autentyczność . Może być też realizowana przez obserwacje pośrednią
EFEKTYWNOŚĆ
Różnorodne formy i metody pracy, różne środki techniczne.Odpowiednie planowanie zajęć.Utrwalanie wiadomości przez prowadzenie dokumentacji.
SAMODZIELNOŚĆ
Lepsze poznanie zagwarantujemy kiedy uczestnicy będą brali aktywny udział w impet\rezach krajom..Należy wzbudzać pozytywną motywację, pobudziś procesy myślowe
ZWIĄZKI TEORII Z PRAKTYKĄ
Np.. podczas obserwacji środowiska lub obiektów i naukowego wyjaśniania faktów oraz praktyczne sprawdzanie teorii
PRZYSTĘPNOŚĆ I STOPNIOWA TRUDNOŚC
By poznanie było jak najlepsze należy dostosować odpowiedni zakres penetracji krajozn., odległość w sensie fizycznym i poznawczym( wiek, wykształcenie, zaczynamy od rzeczy bliższych a kończymy na dalszych.Musimy mieć pełną orientacje do kogo adresujemy daną imprezę.
ZWIĄZKI INYDYWIDUALIZACJI Z SOCJALIZACJĄ
Umiejętne łączenie interesów jednostki z interesami grupy.
METODY PRACY KRAJOZNAWCZEJ
Podział metod
Słownie
- ,, żywe słowo''- np. wykład odczyty, prelekcje, gawędy opowiadania
- słowo pisane
Przewodnik powinien:
- dysponować dużym zasobem wiedzy , odpowiednim do poziomu słuchaczy
- musi posiadać dobrą dyskusję i technikę słowa
- musi dbać o to aby wzbudzać zainteresowanieprzez odpowiednie dozowanie info.
- ustawienie względem słuchaczy
- odpowiednie środki techniczne
2) POGLĄDOWE
- Obserwacja bezpośrednia
Fundamentalna metoda pracy krajozn..Poznawanie terenu w bezpośrednim kontakcie z ludnością folklorem
-Obserwacją pośrednia
Filmy, nagrania
Przewodnik powinien:
- prowadzący powinien odpowiednio sterować procesem postrzegania , zwracać uwagę na najważniejsze cechy.Proces obserwacji zwykle zaczyna się od jakiejs obserwacji.
3) Praktyczne zastosowanie wiedzy: np. wytyczanie szlaków ściężki dydaktycznej, inwentaryzacja krajozn., wykonywanie map, szkiców.
STOPIEŃ PERCEPCJI WIEDZY KRAJOZNAWCZEJ
Czynniki determinujące percepcje krajozn.
stosunek emocjonalny turyst. do walorów krajozn.
Czynniki metodyczne
- metody zdobywania wiedzy przez turyst.
-metody przekazywania wiadomości
- przygotowywanie wyjazdu
- aktywna postawa turys. W czasie imprezy
c) cechy demo-społeczne i osobiste turyst.
- wiek,wykształcenie, pochodzenie
- zainteresowania turyst.
Poziom kultury turyst.
- poziom parafino.
d) fachowość i pedagogiczne umiejętności przewodników
- kwalifikacje fachowe
- umiejętności pedagogiczne
- styl narracji, zwięzłość, logiczność
- dostarczenie treści do poziomu odbiorcy
- łatwość nawiązywania kontaktów.
Z METODYCZNEGO PUNKTU WIDZENIA:
1) Faza- okres przygotowania wyjazdu
Studiowanie mapy, lektura przewodników, opracowanie odcinków tras.
Faza - przebieg wyjazdu
Najlepsze wyniki poznawcze uzyskują turyści którzy zdobywają wiadomości o regionie w sposób aktywny
- pełnienie funkcji przewodnika
- prowadzenie notatek(14%)
- przeprowadzanie wywiadów(11%)
- wykonywanie zdjeć(9%)
- korzystanie z mapy(3%)
ETOMDYKA ORGANIZOWANIA I PLANOWANIA KRAJOZN.
Wady:
niedostosowanie
Należy znać zainteresowania i potrzeby określonej grupy
Przekładanie programu
( poznawanie powierzchowne zmęczenia uczestników)
PROGRAM- szczegółowe przemyślenie możliwych wariantów działalności turystów, zaplanowanie ich, wybór optymalnych w danej sytuacji metod i form pracy a także zapewnienie możliwości ich realizacji
Inaczej są to treści turyst.- krajozn. Zachowania turystów przewidywalne są dla planowanej imprezy z uwzględnieniem różnych wariantów tych zachowań.
CECHY DOBREGO PROGRAMU
- celowość
- wykonalność
-skuteczność i operatywność
- komunikatywność
-możliwość wyboru alternatywy
W TRAKCE UKŁADANIA PROGRAMU NALEŻY WZIĄĆ POD UWAGĘ:
- stosować zasady dydaktyczne
- dostosowanie programu imprez oraz metody do składu społecznego grupy, do zainteresowań , chłonności i możliwości percepcji przekazywanych wiadomości
- program powinien zawierać także metody, które zawierają aktywne części
- wiązanie aktywności turystów z podstawowymi cechami krajozn., upowszechniania wiedzy, sztuki, wychowania artystycznego.
- stworzenie możliwości kontenpllacji
- zadbanie o to, by w dziennym rozkładzie zajęć formy działania miały charakter kontrastowy.Równowaga między zajęciami w terenie odkrytym i pomieszczeniem.
CZYNNIKI DETERMINUJĄCE PROGRAM TURYST.
TEREN
- walory turyst.-krajoznawcze
- zagospodarowanie turyst.
- dostępność przestrzenna
CZAS TRWANIA WYJAZDU
- krótkookresowy
- długookresowy
STOPIEŃ ZAAWANSOWANIA TURYSTYCZNEGO
Miejsce w procesie postaw turyst.
- turysta przypadkowy- najczęściej biernne formy turystyki masowej
- turysta początkujący- często wyjezdza, wyjazdy planuje często formy indywidualne, specjalistyczne
- turysta wytrawny
ZAINTERESOWANIE
UWARUNKOWANIE SOCJODEMOGRAFICZNE
- wiek(młodzież, wiek przedszkolny 3-6, wiek szkolny 7-14, straszy wiek szkolny 15-19, młodzież akademicka i pracująca 20-30, dorośli 30-59)
- płeć
- pochodzenie
- zawód
- wykształcenie
- poziom intelektualny i kulturalny
- stan rodzinny, zamożność
- stan zdrowia i kondycji
WIELKOŚĆ GRUP
TYPY GRUP:
- turysta indywidualny 1-5 osób
- małe grupy 6-15 osób
- średnie grupy 16-30 osób
- duże 31-50 osób
- b.duże ponad 50
Optymalne są małe grupy i średnie grupy
Najbardziej elastyczni są turyści indywidualni
CELE WYJAZDU
POTRZEBY WYJAZDU
5