MSG
Część teorii i praktyki międzynarodowych przepływów produktów, towarów i usług oraz międzynarodowych przepływów czynników produkcji (ziemia, praca, kapitał, technologia, myśl naukowa).
MSG
To nauka interdyscyplinarna, powiązana z innymi naukami. Obszar MSG to wszystko to co się aktualnie dzieje. Zjawiska o charakterze ekonomicznym, które odbywają się. MSG bazuje na mikro i makroekonomii.
MSG w aspekcie mikroekonomicznym - badanie zasad gospodarczych w ujęciu przedsiębiorstwa.
MSG w aspekcie makroekonomicznym - badanie zasad gospodarki w skali kraju.
MSG jako nauka
-Naukę o międzynarodowych stosunkach gospodarczych należy traktować jako rozwinięcie ekonomi. Przedmiotem tej dyscypliny są zasady i mechanizmy rządzące tą gospodarką. W gospodarce światowej zachodzą szybkie przemiany, rozwijają się rynki. Dziedzina ta więc zyskała na dużej popularności. Przedmiotem badań są stwierdzenia bardzo ogólne - głównie stosunki międzynarodowe. Wymiana międzynarodowa obejmuje przepływ towarów, czynników produkcji i usług.
-Przepływy te można badać w skali światowej z punktu widzenia…
MSG - powiązania między krajami, grupami krajów, przedsiębiorstwami - występującymi w skali międzynarodowej.
MSG - bada te powiązania z dwóch punktów widzenia:
I płaszczyzna: prawa ekonomiczne rządzące przedsiębiorstwem (teoria)
II płaszczyzna: polityka ekonomiczna, która wprowadza podmioty gospodarcze, rozwija powiązania międzynarodowe (miedzy. polityka ekon.)
Prawa formułowane przez MSG mają charakter uniwersalny i operacyjny
Charakter uniwersalny są to prawa wspólne dla wszystkich nauk
Prawa o charakterze uniwersalnym (Ricardo, Smith o dogmaty ekonomii) np.:
-zasada przewagi względnej Ricardo
-teoria mnożnika i super mnożnika eksportowego (handlu zagranicznego)
Charakter specyficzny- są to prawa typowe dla konkretnej dziedziny nauki.
Są one sprawdzalne w określonych warunkach np. zależności związane z przepływem 4 czynników produkcji (4 swobód):
- przepływ towarów
-przepływ usług
-przepływ ludzi
-przepływ kapitału
Polityka ekonomiczna a MSG
Określa metody oraz środki, przy pomocy których państwo osiągnie podstawowe cele ekonomiczne, poprzez zawieranie umów międzynarodowych, porozumień, tworzenie wspólnych organizacji gospodarczych.
Efektem istnienia MSG jest wykształcenie się MPE. Można mówić o dwóch politykach:
-polityka zagraniczna
-polityka międzynarodowa
Zagraniczna polityka ekonomiczna zasadnicza uwagę poświęca analizie celów, środków i narzędzi stosowanych przez pojedyncze kraje w procesie rozwoju stosunków międzynarodowych (polityka o określonych celach itd. reprezentowana przez dany kraj na zewnątrz).
Polityka międzynarodowa to polityka ekonomiczna która koncentruje się na ocenie metod koordynacji stosunków międzynarodowych przez grupę państw w skali globalnej. Reprezentantem jest więc niż jedno państwo grupy państw ( części składowe globalnej polityki gospodarczej. Nie jest to suma zagranicznych polityk państw).
Zagraniczna polityka ekonomiczna utożsamia się często z pojęciem polityki handlowej. Ma to wytłumaczenie historyczne, gdyż pierwsze więzi gospodarki to więzi handlowe (wymiana towarowa), później obrót usługami i czynnikami pracy. Zakres polityki ekonomicznej jest więc szerszy niż polityki handlowej.
Polityka ekonomiczna Zagraniczna dzieli się na 2 podstawowe typy:
1.Polityka autonomiczna - ma charakter jednostronny, są to decyzje państwa dotyczące stosunków gospodarczych z zagranicą.
2.Polityka umowna-polega na zawieraniu przez państwo z innymi krajami umów międzynarodowych (umowy dwustronne, wielostronne lub dotyczące np. obniżenia stawek celnych czy zasad wzajemnego traktowania w stosunkach międzynarodowych).
W rewolucji zagranicznej polityki ekonomicznej wyłoniły się 2 główne kierunki:
-polityka wolnego handlu
-polityka protekcjonizmu
Polityka wolnego handlu oznacza usuwanie wszelkich ograniczeń i przeszkód w stosunkach gospodarczych z zagranicą zwłaszcza w zakresie wymiany towarowej. Jest to koncepcja ukształtowana w ramach doktryny liberalizmu gospodarczego. Oznacza to że zwolennicy wolnego handlu dążą do jak najmniejszego wpływu państwa na stosunki gospodarcze z zagranicą i uważają że państwo nie powinno świadczyć pomocy własnym przedsiębiorstwom w konkurowaniu z zagranicą. Polityka wolnego handlu w pełnym zakresie realizowana w Anglii w XIX w.
Polityka protekcjonizmu-oznacza ograniczenie przez państwo swobody w dostępie do rynku krajowego a więc wprowadzenie różnorodnych barier chroniących kraj przed konkurencją z zagranicy (np. cła). W zakres tej polityki wchodzi też udzielanie pomocy przedsiębiorstwom krajowym w konkurencji z zagranicą (np. subsydiowanie eksportu). Skrajną postacią protekcjonalizmu jest polityka autarkii gospodarczej, która zakłada dążenie do możliwie pełnej samowystarczalności gospodarczej danego kraju (przede wszystkim zastąpienie importu produkcją własną oraz ograniczenie stosunków gospodarczych z zagranicą do absolutnie konicznego minimum).
Gospodarka światowa-historycznie ukształtowany i zmniejszający się w czasie systemu powiązań produkcyjnych, technologicznych, handlowych miedzy gospodarkami na arenie światowej o różnych poziomach rozwoju gospodarczo-społecznego, wyłaniające je w ogólnoświatowy proces produkcji i wymiany.
Gospodarka światowa
+Wg Makacia to zbiór różnorodnych inwestycji i organizmów funkcjonujących na poziomie kraju jak i na poziomie międzynarodowym, zajmujących się działalnością gospodarczą i powiązanych ze sobą w pewien całościowy system poprzez sieć wzajemnych oddziaływań, czyli międzynarodowe stosunki ekonomiczne. Jest to system dynamiczny będący w ciągłym ruchu i rozwoju. Zachodzą w nim nieustanne przemiany.
+Wg J. Sołdaczuka to system powiązań ekonomicznych miedzy gospodarkami narodowymi i ich podmiotami zmieniającymi się w czasie. Powiązania ekonomiczne są bardzo różnorodne( finansowe, handlowe, ekonomiczne itp.). Powstanie gospodarki światowej łączy się z powstaniem kapitalizmu. Proces kształtowania gospodarki światowej odbywa się w ciągu ostatnich stuleci. Można wiązać powstanie gospodarki światowej z przełomem XV-XVI w.
Gospodarka światowa-elementy składowe:
Instytucje oddziaływujące na siebie:
-przedsiębiorstwa
-gospodarki narodowe
-ugrupowania integracyjne krajów
-organizacje międzynarodowe
-przedsiębiorstwa trans handlowe
Międzynarodowy podział pracy - ma miejsce wówczas gdy jego uczestnicy znajdują się w więcej niż jednym kraju i są zainteresowani produkcją pod kątem wymiany w ujęciu międzynarodowym.
MPP można rozumieć w ujęciu:
a)Statystycznym - bada się strukturę towarową i geograficzna produkcji i handlu.
b)Dynamicznym - zakłada się, że zachodzą nieustanne zmiany w strukturze towarowej i geograficznej, zmieniają się możliwości rozwojowe gospodarek i następuje adaptacja do zmiennych możliwości rozwojowych.
Czynniki kształtujące MPP:
a) wewnętrzne:
- predyspozycje poszczególnych krajów do określonej specjalizacji w produkcji i handlu, a więc położenie geograficzne, klimat, zasoby naturalne, czynniki demograficzne,
- osiągnięty poziom rozwoju i struktura gospodarki, a więc wiążą się z dziedzictwem przeszłości, czyli zasoby kapitałowe, infrastruktura techniczno-organizacyjna.
b) zewnętrzne:
- istotne dla kraju i małym i zacofanym potencjale ekonomicznym. Związane są z bodźcami wynikającymi ze stanu rozwoju gospodarki światowej. Może on dawać impulsy dodatnie lub ujemne dla poszczególnych gospodarek.
Struktura podmiotowa gospodarki światowej
Główne podmioty gospodarki światowej
a)Gospodarki narodowe wraz z instytucją państwa
b)Przedsiębiorstwa handlowe
c)Przedsiębiorstwa międzynarodowe (korporacje transnarodowe)
d)Międzynarodowe ugrupowania integracyjne
e)Międzynarodowe organizacje gospodarcze
Gospodarki narodowe
Interesy gospodarek narodowych reprezentuje instytucja państwa. Rządy krajów jeśli nawet nie wchodzą w bezpośrednie więzi gospodarcze próbują oddziaływać na stosunki ekonomiczne z zagranicą. Jest to jeden z głównych czynników określających stopień intensywności i kształt powiązań gospodarczych między krajami. Rządy poszczególnych krajów mogą w sposób bezpośredni zawierać kontrakty i porozumienia. Każde państwo prowadzi określoną politykę dotyczącą oddziaływania państwa na kształtowanie z zagranicą-jest to tzw. zagraniczna polityka ekonomiczna (wytyczenie celów przez państwo, wybór instrumentów ich realizacji)
Korporacje transnarodowe
Korporacje-przedsiębiorstwa zorganizowane zwykle w formie spółek akcyjnych.
Korporacje transnarodowe (wg ONZ) to przedsiębiorstwa prowadzące co najmniej w dwóch krajach działalność i posiadające również filie lub oddziały będące w całości lub w części własnością przedsiębiorstwa macierzystego. Zasięg działania tych przedsiębiorstw jest zasięgiem krajowym. Główny motyw powstania i rozwoju korporacji transnarodowych to zagraniczne inwestycje bezpośrednie (przepływ kapitału związanego z działalnością produkcyjną). Przykłady korporacji transnarodowych: General Motors, IBM, Walt Disney, Pepsico, Coca Cola itp.
Międzynarodowe ugrupowania integracyjne
1959r. EWG, UE w latach 90., Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (EFTA), CEFTA, NAFTA.
Integracja przebiegła wg etapów:
1)Znoszenie przeszkód w wymianie handlowej
2)Unia celna z zewnątrz ugrupowania jest jednolitą polityką celną
3)Wspólny rynek w zakresie przepływu kapitału i towaru i rynku pracy
4)Unia ekonomiczna i walutowa- ujednolicenie i harmonizacja polityki gospodarczej.
Międzynarodowe organizacje gospodarcze
Po roku 1945 rola tych organizacji wzrosła. Pełnią one funkcje regulacyjne w ramach gospodarki światowej, ustalają pewne wzorce, zalecenia, normy postępowania. Do takich organizacji należą: organizacje finansowe: Międzynarodowy Fundusz Walutowy, Bank Światowy, Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju. W tej grupie można wyróżnić też pewne porozumienia i operacje: układ ogólny w sprawie ceł i handlu (GATT) od 1995r. zastąpiono światową organizację handlu (WTO). W zakresie stosunków zagranicznych działa szereg organizacji światowych: humanitarną i społeczna pomoc np. ONZ, Światową Organizację Do spraw Żywności (FAO), Światową Organizację Zdrowia (WHO), Organizację do Spraw Pomocy Dzieciom (UNICEF).
Teorie wymiany handlowej
Rodzaje teorii wymiany międzynarodowej:
-merkantylizm
-teoria kosztów absolutnych (A. Smith)
-teoria kosztów alternatywnych (G.Haberler)
-teoria kosztów względnych (R. Torrens, D. Ricardo)
-teoria obfitości zasobów (E. Heckschera, B. Ohlina, P.A. Samuelson)
-teorie neotechnologiczne (teorie luki technologicznej, teorie korzyści skali, teoria cyklu życia produktu)
-nowe teorie np. teoria nakładających się popytów (Linder), teoria przewagi konkurencyjnej narodów (Porter)
Merkantylizm- jedno z pierwszych doktryn ekonomicznych (od 1555 do 1800). Bogactwo narodu mierzone jest ilością posiadanych kruszców(głównie złota). Zasada podstawowa -gromadzenie kruszców, eksploatacja kolonii. Kruszce są dobrem ograniczonym jeżeli jedne kraje je zyskują to inne je tracą. Rządy stosują wysokie cło ochronne. Francja i Japonia to współczesne przykładowe kraje „neomerkantylistyczne”.
Teoria kosztów absolutnych
Zgodnie z tą teorią kosztów absolutnych podstawa rozwoju specjalizacji międzynarodowej zarazem źródłem osiągania korzyści z handlu międzynarodowego jest wystąpienie miedzy dwoma krajami (lub większą liczbą krajów) bezwzględnych różnic, kosztów wytwarzania zwłaszcza w wymiarze nakładów pracy.
Przykład rozwoju handlu międzynarodowego zgodnie z zasadą przewagi absolutnej
Towary Warianty |
Wyszczególnienie |
Kraj A |
Kraj B |
X Y |
Krajowe nakłady pracy ogółem: 1 godzina 1godzina |
6 ton 3 tony |
1 ton 6 ton |
X Y
|
Krajowe nakłady pracy na produkcję jednostki towaru mierzone czasem pracy 1 tona 1tona |
10 minut 20 minut |
10 minut 10 minut |
X Y |
Kierunki pożądanej specjalizacji |
6 ton |
6 ton |
W czym leży istota teorii kosztów absolutnych
Zdaniem A. Smitha jeśli w pewnych warunkach określony kraj A jest bardziej efektywny(dysponuje absolutną przewagą) w produkcji towaru X, a zatem jest mniej efektywny niż inny kraj B(nie dysponuje nad tym krajem absolutnej przewagi) w produkcji dobra Y, to oba kraje mogą osiągnąć korzyści w skutek rozwoju międzynarodowego podziału pracy bez względu na stan bilansu handlowego pod warunkiem że kraj A eksportuje do kraju B całość lub część produkcji towaru X w przypadku którego dysponuje absolutna przewaga w zamian za import z kraju B całości lub części produkcji towaru Y w przypadku którego absolutną przewaga dysponuje jego partner handlowy.
Innymi słowy rozwój międzynarodowego podziału pracy zgodnie z kształtowaniem się przewagi absolutnej prowadzi do lepszego wykorzystania podstawowego zasobu(pracy ludzkiej) i powoduje wzrost produkcji obu towarów co z kolei jest bezpośrednią przyczyną osiągania przez partnerów określonych korzyści(zwiększona wielkość produkcji do podziału miedzy krajami-partnerami)
Wady:
Oczywiście teoria A.Smitha nie tłumaczy wszystkich przepływów w handlu międzynarodowym. W swej publikacji autor nie daje żadnych wskazówek państwom, które produkują wszystkie dobra(lub większość) absolutnie drożej niż ich partnerzy handlowi. W tej sytuacji nastąpił by niekorzystny bilans handlowy, który prowadziłby w konsekwencji do wpływu kruszców i kapitału od słabszego partnera.
W teorii A. Smitha nie wzięto pod uwagę kosztów transportu, przepływu technologii, a także istnienia barier, które u uniemożliwiają lub utrudniają prowadzenie międzynarodowego handlu(do takich barier zaliczyć można chociażby cło). Teoria ta sprowadza się w przypadku handlu surowcami (które występują tylko u jednego z partnerów), czy w przypadku wymiany produktów rolnych.
Zadania wyjaśniające korzyści z wymiany handlowej
Zad. 1 Założenia: 2 kraje, 2 produkty, mają wspólna walutę kraj A i B, rowery i buty. Tabela pokazuje wskaźniki pracochłonności na jednostkę produktu pomijamy nakłady pr. inne czynniki produkcji.
Dobro |
Kraj A |
Kraj B |
Rowery |
60 |
120 |
buty |
30 |
40 |
Na podstawie tabeli który kraj ma przewagę absolutną wg 2 towarów. Oblicz dla każdego kraju koszt alternatywny jednego roweru i jednej pary butów. Który kraj ma przewagę kooperatywną w produkcji rowerów, butów.
Zakładamy brak specjalizacji wymiany 300 pracowników pracuje po 40h/tyg w obu krajach. Oba kraje przeznaczają połowę swoich zasobów pracy na wytworzenie każdego z produktów. Uzupełnij na podstawie danych poniższą tabelę
|
A |
B |
Łączna produkcja |
|||||||
rowery |
100 |
50 |
150 |
|||||||
buty |
200 |
150 |
350 |
|||||||
Suma |
500 |
|||||||||
Kurs1,2 |
Kurs 1,5 |
Kurs1,8 |
||||||||
mag |
koszule |
mag |
koszule |
mag |
koszule |
|||||
120 |
20 |
90 |
15 |
72 |
12 |
|||||
120 |
12 |
120 |
12 |
120 |
12 |
|||||
150x40/60=100
150x40/30=200
Załóżmy że dokonuje się wymiana na następujących warunkach:
-kraj mający przewagę komparatywną w produkcji butów wytwarza tylko buty
-drugi kraj produkuje tylko rowery w liczbie równej produkcji globalnej
- w wariancie braku specjalizacji i wymiany
-a resztę zasobów przeznacza na produkcję butów
Wypełnij poniższą tabelkę: produkcja rowerów i butów w przypadku specjalizacji i wymiany
|
A |
B |
Łączna produkcja |
Rowery |
150 |
0 |
150 |
buty |
100 |
300 |
400 |
Suma |
|
|
550 |
300x40/40=300
150x40/60=100
1.Kraj A ma przewagę absolutną w produkcji obu towarów. Koszt alternatywny produkcji 1 rowerem w kraju A wynosi 60/30=2 parą butów a w kraju B 140/40=3 pary butów. Koszt alternatywny produkcji 1 pary butów w kraju A 30/60=1/2 roweru a w kraju B 40/120 =1/3 roweru. Kraj A ma przewagę komparatywną w produkcji rowerów. Kraj B ma przewagę komparatywną w produkcji butów.
Zad.2 Nawiązując do poprzedniego zadania przyjmujemy, że w obu krajach są różne waluty i różne koszty robocizny. Wskaźniki pracochłonności są takie same stawka pracy za 1h w kraju A wynosi 5 dolarów a w kraju B 4,5$.
1)Dla każdego kraju oblicz jednostkowy koszt robocizny dla każdego obydwu dóbr.
2)Oblicz jednostkowe koszty robocizny wyrażone w dolarach w kraju B przy następujących 3 poziomach kursów walut.
1.1$A=1,8$ kraju B
2.1$A=1,2$ kraju B
3.1$A=1,5$ kraju B
3)Przy jakim kursie będzie dokonywała się wzajemna wymiana towaru?
|
Cena krajowa |
|||||
kraj |
Rower |
Buty |
||||
A($k. A) |
300 |
150 |
||||
B($k. B) |
120 |
180 |
||||
Cena w walucie 1,2 |
Cena w walucie1,5 |
Cena w walucie 1,8 |
||||
Rower |
Buty |
Rower |
Buty |
Rower |
Buty |
|
360 |
180 |
450 |
225 |
540 |
270 |
|
540 |
180 |
550 |
180 |
540 |
180 |
|
Zad 3. Przewaga komparatywna. dwa kraje USA i W.Brytania wytwarzają dwa dobra magnetofony i koszule. Jedynym czynnikiem jest praca, nie występują korzyści skali.
Wskaźnik pracochłonności
Wsk. Pracochłonności |
USA |
GB |
Magnetowid |
30 |
60 |
Koszule |
5 |
6 |
Stawka płac /koszt |
6$ |
2£ |
Magnetowid |
180 |
120 |
Koszule |
30 |
12 |
1)Który kraj ma niższe koszty absolutne? (USA)
2)Oblicz koszt alternatywny w produkcji obu dóbr w dwóch krajach.
3)Oblicz koszt w £ przy następujących poziomach:
1£=2,5$ USA 1£=2$ USA 1£=1,5$ USA
przy jakim kursie (równowagi) będzie dochodziło do wymiany?
Ad2. 30/5=6 koszul (USA) 60/6=10koszul (GB)
5/30=1/6 magnetowidów (USA) 6/60=1/10 magnetowidów (GB)
Kraj GB ma przewagę w produkcji koszul a kraj USA ma przewagę w produkcji magnetowidów.
|
Cena krajowa |
|
Kraj |
mag |
koszule |
USA |
180 |
30 |
GB |
120 |
12 |
Teoria obfitości zasobów E. Heekscher, B. Ohlin i P.A. Samuelson
Zgodnie z ta teorią kraj powinien eksportować te towary których produkcja wymaga bardziej intensywnego zastosowania w relatywnie obfitszego czynnika produkcji, a jednocześnie importować towary wymagające bardziej intensywnego zastosowania mniej obfitego czynnika produkcji. Bardziej obfite wyposażenie w dany czynnik produkcji implikuje jego niższy koszt jednostkowy co oznacza, że kraj lepiej wyposażony w czynnik kapitału powinien eksportować towary kapitałochłonne a kraj o większych zasobach pracy powinien eksportować towary pracochłonne . To twierdzenie w literaturze przedmiotu nosi nazwę twierdzenia Hekschera-Ohlina-Samuelsona.
Teoria kosztów alternatywnych G.Habler
Zgodnie z ta teorią potrzeba rozwoju, specjalizacji i handlu istnieje w przypadku zróżnicowania kosztów alternatywnych, czyli kraj powinien się specjalizować w produkcji tych dóbr, które posiada niższe koszty alternatywne.
Modele neotechnologiczne handlu:
-teoria cyklu życia produktu
-teoria luki technologicznej
-teoria korzyści skali
Teoria cyklu życia produktów powstała w 1966, wprowadzona przez R. Wermona. Zgodnie z tą teorią handel międzynarodowy jest pochodną przechodzenia miedzy 3 fazami danego produktu:
1)faza wprowadzenia na rynek (wewnątrz rynku)
2)faza wzrostu (za granicą-eksport)
3)faza standaryzacji 9wytwarzany po za krajem w którym powstał)
Teoria luki technologicznej- jej twórcą M.V. Posner. Teoria zakłada, że zróżnicowanie poziomu rozwoju technologicznego poszczególnych krajów determinuje charakter i kształt wymiany międzynarodowej. Zakładamy tutaj, że występuje luka technologiczna, która wyraża się w występowaniu opóźnień w rozwoju gospodarczym kraju który ma wyższy poziom technologiczny, zyskuje pozycję monopolisty w produkcji wielu wyrobów.
Teoria korzyści skali- twórca-Linder. Wg autorów tej teorii wielkość produkcji i zbytu rośnie szybciej niż nakłady czynników produkcji, a wynika to z występowania korzyści skali i przekłada się również na rozwój handlu w ujęciu międzynarodowym.
Polityka handlowa i handel międzynarodowy
Polityka handlowa- jest główną częścią składową zagranicznej polityki ekonomicznej państwa. Zagraniczna polityka ekonomiczna to oddziaływanie na stosunki gospodarcze z zagranicą. Istnieją ścisłe współzależności tej polityki z polityka gospodarczą wewnętrzną (krajową). W zakres celów ekonomicznej polityki zagranicznej należy w długich okresach czasu pobudzanie eksportu i wzrostu aktywności gospodarczej. wzrost eksportu wymaga spełnienia celów polityki wewnętrznej.
Czynniki wpływające na politykę handlowa:
- czynniki zewnętrzne - zmiany zdolności konkurencyjnej innych krajów w międzynarodowej polityce handlowej, zmiany charakterze międzynarodowej konkurencji.
- czynniki wewnętrzne - zmiany potencjału ekonomicznego, zmiany efektywności gospodarowania, adaptacyjności i innowacyjności gospodarki, stan równowagi makroekonomicznej.
Czynniki wewnętrzne i zewnętrzne wpływają na Międzynarodową zdolność konkurencyjna kraju.
Cele średnio i długo terminowe:
-zachowanie równowagi płatniczej
-pozytywne oddziaływanie na aktywność gospodarczą
-stan zatrudnienia
-ceny
-podział dochodów
-strukturę gospodarczą
-poziom konkurencji
-postęp naukowo techniczny
Polityki handlowe:
-krajowa/narodowa/handlowa
-dwustronna/fideralną/ bilateralna
-wielostronną /międzynarodową/ multilateralą
Krajowa |
|
Środki |
Cele |
Cła |
Podwyżka cen |
Subwencje |
Obniżka cen |
Kontyngent |
Ograniczenia ilościowe |
Zakaz importu i eksportu
|
Uniemożliwienie stosunków handlowych/ekonomicznych |
Środki pozacelne |
Ukryte, autonomiczne, jednostronne ograniczenie stosunków handlowych/ekonomicznych |
Multilateralna |
|||
środki |
cele |
||
WTOIGATT |
Redukcje ceł i środków pozacelnych |
||
Unia celna i handlowa EWGIUE |
Wzajemne preferencje |
||
Porozumienie surowcowe |
Porozumienie towarowe miedzy krajami, producentami i krajami konsumentami |
||
Fideralna |
|||
Środki |
Cele |
||
Porozumienie handlowe |
Długookresowe regulacje stosunków handlowych |
||
Umowy handlowe |
Krótkookresowe uzgodnienia konkretnych przedsięwzięć |
||
Narzędzia polityki handlowej:
1)narzędzia o mechanizmie cenowym
2)narzędzia administracyjne
3)środki mechanizmie dochodowym
Ad.1 działanie tych instrumentów opiera się o następujący mechanizm, wysoka cena ogranicza popyt. Środki w imporcie: cła, środki pozacelne, kurs walutowy,
przykład instrumentów: opłaty wyrównawcze, opłaty i podatki wewnętrzne, depozyty importowe
środki w eksporcie: subsydia, kursy walutowy
Cła są najstarszym instrumentem polityki protekcjonizmu. przy pomocy ceł wpływa się na cenę towaru w wymianie zagranicznej. Cło to opłata pobierana od towaru przy przekroczeniu tego towaru przez granicę.
I Rodzaje ceł mogą być pobierane od importu eksportu i tranzytu. Najczęściej stosuje się cło importowe. Istota cła polega na tym, że produkt importowany staje się droższy od krajowego.
II Wyróżniamy m.in. cła:
-ilościowe (ustalone od ilości)
-wartościowe(ustalone od wartości)
III Podział ceł ze wzg. na zróżnicowane traktowanie:
-dyskryminacyjne(dyskryminowanie kogoś):
+cła retorsyjne-ograniczyć całą wymianę handlową między dwoma krajami
+cła wyrównawcze-obce państwo subsydiuje swój eksport w celu wyrównania handlu
+cła antydumpingowe
-preferencyjne(wzrost wymiany)
Dumping oznacza sprzedaż za granicę po cenach niższych niż w kraju a czasem nawet poniżej kosztów produkcji. dumping stosują same przedsiębiorstwa. Przedsiębiorstwa chcąc zwiększyć eksport, a więc ustalają większe ceny eksportu. Dumping jest zakazany na mocy porozumienia międzynarodowego. Kraj importujący ma prawo do obrony przed dumpingiem. Może nałożyć cła antydumpingowe. Musi udowodnić, że towary te eksportuje się po cenach niższych niż w kraju i on ponosi straty.
Cele polityki celnej:
-ochrona bilansu płatniczego
-ochrona produkcji krajowej
-poprawa dostępu towarów krajowych na rynków zagranicznych
-wpływanie na poziom zatrudnienia w gospodarce i spadek bezrobocia
-obecnie w dobie liberalizacji handlu światowego, globalizacji następuje proces ograniczenia polityki celnej, likwidowania barier, obniżki towarów celnych itp.
Subsydia(subwencje) eksportowe to dopłaty państwa do eksportu.
Aby zwiększyć komunikatywność cena za granicą ( w eksporcie) jest niższa niż cena tego dobra w kraju. Różnice miedzy cenami dopłaca producentom państwo.
Wyróżniamy:
-subsydia bezpośrednie-wypłacane producentom
-subsydia pośrednie-ulgi podatkowe lub kredytowe dla producentów.
Subsydia stosują rządy państw. Zabronione jest subsydiowanie eksportu surowców lub półfabrykatów (innych???) niż pochodzenia rolniczego leśnego i rybnego, wyrobów przetworzonych, natomiast wolno subsydiować produkty podstawowe-żywność.
AD.2. środki o mechanizmie administracyjnym(środki nakazowe) maja nie tylko stymulować określone działania importerów i eksporterów ale także ograniczać wartościowo lub ilościowo import lub eksport do określonego poziomu. Zapewniają one danemu państwu bezpośrednie(ograniczenia ilościowe) lub pośrednie (regulowanie struktury i wielkości obrotu towarowego). Do tych instrumentów możemy zaliczyć:
-ograniczenia importu i eksportu (kwoty globalne, ograniczenia sezonowe i warunkowe, zakazy eksportu lub importu, licencjonowanie importu bądź eksportu)
-pozostałe środki pozacelne (narodowe przepisy zdrowotne, sanitarne, standardy jakościowe, bezpieczeństwa, opakowanie, klasyfikacja, certyfikaty)
AD.3. Środki o mechanizmie dochodowym to głownie instrumenty polityki wewnątrz ekonomicznej które powinny być neutralne wobec polityki handlowej, nie SA formalnie przedmiotem negocjacji miedzy innymi krajami. Instrumenty:
-polityki fiskalnej
-elementy polityki monetarnej
-polityka kursu walutowego
Kurs walutowy - jest decydującym czynnikiem wpływającym na bilans handlowy i bilans płatniczy. Od poziomu kursu walutowego zależy bowiem zagraniczna cena dobra krajowego przy danej cenie wewnętrznej i odwrotnie przy danej cenie zagranicznej kurs walutowy określa cenę wewnętrzną dobra zagranicznego.
0-QS-produkcja samochodów przy cenie światowej
0-QD-popyt na samochody
C-G- import samochodów który musi nastąpić aby zaspokoić popyt krajowy
AHFB- zwiększone wydatki społeczeństwa na zakup samochodów
EFGHJ- wpływ do budżetu państwa z tytułu ceł
CJE- zwiększone wydatki społeczeństwa związane z podjęciem dodatkowej ilości produkcji samochodów, która zastąpiła import
FGH- strata społeczna wynikająca z faktu, że konsumenci muszą kupować samochody po wyższej cenie.
Skutki ekonomiczne subwencji
QS-QD/GE-eksport komputerów za granicę
QS'-QD'/AB- wielkość eksportu
Dwa koszty ekonomiczne
H- koszt społeczny wynikający z ograniczenia konsumpcji przy krajowej spowodowany wyższą ceną
K- społeczny koszt produkcji komputerów ponad cenę światową
Wniosek: to rozwiązanie i wcześniejsze nie jest dobre, rosną koszty, dopłaty. Są to rozwiązania suboptymalne, subwencja eksportowa podobnie jak opłata celna jest rozwiązaniem o charakterze suboptymalnym. subsydiowanie samego eksportu daje korzyści.
Organizacje wspierające handel: GATT - WTO
W 1948r. układ GATT
- układ ogólny w sprawie cel i handlu. Porozumienie wielostronne. Dąży do zliberalizowania handlu światowego. Dopiero od 1995r. porozumienie to zastąpiono WTO - światowa organizacja handlu. W ramach GATT postanowiono, ze cła SA narzędziem przy pomocy którego można chronić rodzima produkcje przed konkurencja. Za cel postawiło sobie stopniowa redukcje taryf celnych i eliminowanie innych przeszkód w wymianie handlowej.
GATT stworzył kodeks postępowania w handlu międzynarodowym. Zalecał przede wszystkim zasadę stosowania niedyskryminacji i równości traktowania partnerów handlowych. Wprowadzono klauzule Największego uprzywilejowania - ozn. Równość traktowania partnerów w wymianie.
Argumenty za ograniczeniem handlu światowego (ekonomiczne):
1. Przemysły „wchodzące”,
2.Zamiana w przewagach komparatywnych,
3.Ochrona przed dumpingiem i nieuczciwością konkurencją,
4.Obrona przed monopolami,
5.Zmniejszenie zależności od eksportu towarów nierozwojowych,
6.Ochrona przemysłów gasnących,
7.Argumenty poza ekonomiczne.
Problemy związane z protekcjonalizmem.
1)Protekcjonalizm rozwiązanie suboptymalne,
2)Liberalizacja w handlu światowym,
3)Retorsje,
4)Protekcjonalizm a nieefektywność,
5)Biurokracja.
KURS WALUTOWY I BILANS PŁATNICZY
Podstawowe pojęcie i kategorie finansów międzynarodowych
1.Wymienialność walut i kursu walutowego,
2.Bilans płatniczy kraju,
3.Mechanizmy funkcjonowania gospodarki światowej i pieniądz światowy.
Wymienialność walut i kurs walutowy
Wymienialność- zagwarantowanie przez władze pieniężne możliwości wymiany na inna walutę. Są kraje które mają i nie mają wymienialności walutowej.
Rodzaje wymienialności:
-pełna
-ograniczona
-wewnętrzna
-zewnętrzna.
Podmioty rynku walutowego:
1.Banki komercyjne - pośrednik miedzy rynkiem a klientami po stronie podaży lub popytu.
2.Banki centralne-prowadza politykę kursu walutowego w poszczególnych, ustalają kurs walutowy.
3.Instytucje niefinansowe-przedsiębiorstwa uczestniczą w rynku walutowym dokonując wymiany międzynarodowej.
4.Instytuje finansowe-fundacje emerytalne, firmy ubezpieczeniowe, fundusze powiernicze, fundusze ubezpieczeniowe.
5. Osoby fizyczne- kupują i sprzedają waluty na własne potrzeby.
6.Pośrednicy(dealerzy i brokerzy)- dokonują transakcji kupna sprzedaży walut.
Rynek walutowy charakteryzuje się dużą otwartością. Każda firma, czy podmiot może na nim dokonywać transakcji. Dużą aktywność na rynku walutowym wykazują BC, które nadzorują rynek walutowy.
Wymiana międzynarodowa powoduje powstanie należności i zobowiązań miedzy podmiotami znajdującymi się w rożnych krajach. Regulowanie należności miedzy podmiotami znajdującymi się w rożnych krajach nazywa się rozliczeniami międzynarodowymi.
Rozliczenia mogą być prowadzone z udziałem pieniądza ale wtedy gdy istnieje wymienialność walut narodowych. Istnieją również rozliczenia międzynarodowe nawet wtedy gdy nie ma wymienialności walut. SA to rozliczenia bez udziału pieniądza tzw. transakcje kompensacyjne. Istnieje tez bezpośrednia wymiana towaru na towar bez udziału pieniądza czyli tzw. barter.
Aby waluty można było wymieniać potrzebny jest przelicznik czyli kurs walutowy.
Kurs walutowy - to cena płacona w walucie krajowej za jednostkę waluty obcej
Rynek walutowy - to międzynarodowy rynek na którym dokonują się przepływy walut pomiędzy krajami. To całokształt transakcji wymiany walut wraz z instytucjami które dokonują te transakcje. To zespól reguł dzięki którym dokuje się wymiany jednej waluty na druga. To siec połączeń umożliwiająca wymiany walutowe. Jest ściśle powiązany z rynkiem finansowym. Nie ma on określonej lokalizacji.
Rodzaje rynków walutowych:
A)kryterium swobody dokonywania wymiany walut:
-wolny rynek walutowy - podmioty mogą swobodnie wymieniać lub sprzedawać waluty jednego kraju na inne waluty bez ograniczeń ze strony władzy państwowej. Warunkiem istnienia jest pełna wymienialność waluty danego kraju
- reglamentowany rynek walutowy - podmioty danego kraju nie mogą swobodnie wymieniać waluty jednego kraju na inne waluty. Obrót wymienny podlega regulacji ze strony państwa
- pośredni rynek walutowy - niektóre elementy regulowane przez państwo a inne nie
SF - podaż waluty
DF - popyt waluty
SF = DF
Czynniki określające podaż walut(skąd się biorą waluty obce w kraju):
-z eksportu
-praca za granica
-transfery prywatne
-środki pomocowe UE
-kredyty z innych krajów
-inwestorzy zagraniczni
-turyści
-handel przygraniczny
Czynniki określające popyt walut:
-import
-polscy turyści
-polscy inwestorzy
- transfery prywatne
-składki do UE
-kredyty w walucie obcej
Kurs walutowy spełnia bardzo ważne funkcje w gospodarce. Przede wszystkim jest to :
-funkcja informacyjna - umożliwia ustalenie należności i zobowiązań. Kurs zawiera podstawowe informacje dla importerów, eksporterów i producentów
-funkcja cenotwórczą - kurs umożliwia przenoszenie zagranicznego układu cen na układ krajowy czyli istnieje możliwość porównania cen w kraju z cenami zagranicznymi.
Porównywalność ta może być ograniczona głownie wtedy gdy istnieją cła i podatki i inne opłaty związane z eksportem i importem, bo zniekształcają one ceny.
Kurs walutowy jest ważnym narzędziem polityki gospodarczej państwa. Państwo prowadzi taka politykę kursowa która pozwala realizować mu określone cele.
Co wpływa na poziom kursu walutowego:
-relacja popytu i podaży danej waluty na krajowym rynku walutowym
-polityka państwa w zakresie wymienialności walut i rodzaju polityki kursowej
-różnice w poziomie cen w kraju i zagranica
-czynniki polityczne i psychologiczne oraz działania spekulacyjne
Typy kursu walutowego:
A)kurs stały walutowy - ustalany jest przez państwo. Gdy rząd zobowiązuje się do utrzymywania stałego kursu to konieczna jest interwencja rządu przy pomocy rezerw dewizowych zgromadzonych przez Bank Centralny. Gdy rząd zdecyduje się obniżyć kurs stały - to dewaluacja(gdy jest tendencja do deprecjacji walut). Jeżeli jest tendencja do aprecjacji waluty to rząd może podwyższyć kurs stały czyli jest to rewaluacja.
B)płynny kurs walutowy - jest to sytuacja gdy kurs walutowy kształtuje się swobodnie w zależności od popytu i podaży walut oraz nie ma tutaj interwencji rzędu. (np. w Polsce). Te dwa typy kursów rzadko występują w czystej postaci. Często występują formy mieszane.
Podział kursów walutowych wg sposobu ustalania kursu:
-kurs urzędowy -ustalane przez pewien upoważniony organ, na ogół BC, czasami jest to giełda pieniężna gdzie ogłasza codziennie kurs
-kursy prywatne - oparte o faktycznie dokonywane transakcje publikowane w biuletynach bankowych, komunikatach prasowych
Podział kursów walutowych w zależności od zakresu stosowania:
-kurs jednolity - niezależny od typu transakcji, zawsze liczony na tym samym poziomie, kurs który występuje we wszystkich transakcjach kupna, sprzedaży ewidencjonowanych w bilansie płatniczym
-zróżnicowany kurs - ustalane przez BC, przy czym poziom kursu walutowego będzie różnił się w zależności od rodzaju podmiotu, przedmiotu, kierunków geograficznych, grup krajów; zależny od rodzaju transakcji kto ta transakcje zawiera
Podział kursów ze względu na czas trwania:
-kurs czarnorynkowy - wyznaczają go transakcje zawierane na czarnym rynku, nielegalne, jest na poziomie odbiegającym od kursu rynkowego(oficjalnego)
-kurs wolnorynkowy - ustalany na podstawie popytu i podaży, kształtuje się pod wpływem swobodnej gry popytu i podaży, dzisiaj stosowany jest w rzadkości
-kurs parytetowy - stanowi stosunek parytetu waluty jednego kraju do parytetu w kraju drugim(kiedyś parytetem bym zloty, teraz BC ustala kurs walutowy)
Stosunek kursu do kursu równowagi:
-kurs pod wartościowy - kurs niedoszacowany, kurs danej waluty niższy niż kurs równowagi
-kurs nad wartościowy - kurs przeszacowany, czyli wyższy od kursu równowagi
Stosunek do inflacji-podział kursu walutowego:
-kurs nominalny - kurs uwzględnia inflacje
-kurs realny - kurs skorygowany o stopę inflacji
Współczesne kursy walutowe
Do lat 20 naszego wieku mięliśmy do czynienia z systemem waluty złotej. Od lat 70-tych dominuje pieniądz papierowy. Wraz z pojawieniem się pieniądza papierowego pojawił się coraz bardziej skomplikowany system walutowy. W 1944r. na mocy umowy z Berkford Woods utworzono międzynarodowy Fundusz Walutowy. Organizacja ta miała czuwać nad systemem walutowym, a także miała świadczyć pomoc dla krajów członkowskich mających problemy z kursem walutowym.
Po drugiej wojnie światowej w ramach tego systemu przyjęto zasadę kursów stałych. Na początku lat 70-tych, załamał się system kursów stałych a upowszechniły się kursy płynne. było to jednak kursy płynne regulowane, umożliwiające pewien zakres ingerencji państwa.
Obecnie są stosowane na świecie w ramach zleceń MFW trzy typy głównych systemów kursowych:
1.kurs płynny (nieograniczenie płynny)-bez żadnej integracji państwa
2.kursy płynne administrowane (regulowane, kierowane)-kursy te wyznacza popyt i podaż ale państwo może interweniować w pewnych granicach
3.kurs stały (kurs centralny)-państwo utrzymuje stałą relacje kursu własnej waluty w stosunku do jednej wybranej waluty obcej lub do wiązki takich walut. Dopuszcza się pewien wąski zakres wahań walut. Po ich przekroczeniu państwo bardzo często interweniuje.
Na świecie stosuje się:
-kursy nieograniczenie płynne(48 krajów)
-kursy płynnie administrowane(38 krajów)
-kursy centralne(81 krajów)
Wymienialność i kurs złotego Polskiego
wymienialność waluty- to prawo swobodnego kupowania i sprzedawania zagranicznego pieniądza za walutę krajowa i dokonywanie rozliczeń międzynarodowych w dowolnej walucie bez ograniczeń- jest to tzw całkowita (absolutna) wymienialność
Od 1914r. absolutna wymienialność praktycznie nie istnieje. Najczęściej mamy do czynienia z ograniczeniami wymienialności waluty, wprowadzonymi przez prawo dewizowe poszczególnych krajów czyli tzw. wymienialnością częściową.
Dewiza-to pieniądz zagraniczny używany w rozliczeniach międzynarodowych prowadzonych przez banki. jest to pieniądz w różnych formach np. zagraniczne papiery wartościowe. dewiza nie dotyczy pieniądza krajowego.
Wymienialność waluty może być ograniczona tylko do obrotów handlu zagranicznego. Najczęściej występują ograniczenia wymiany walut ze względu na podmioty wymiany. Mamy tu:
-wymienialność wewnętrzną-prawo do wymiany waluty krajowej na obca mają tylko obywatele danego kraju, podmioty gospodarcze z tego kraju i inne instytucje i jednostki określone przez prawo dewizowe czyli tzw. rezydenci krajowi.
-wymienialność zewnętrzna -prawo dewizowe upoważnia rezydentów zagranicznych, czyli obcokrajowców podokonywania wymiany waluty danego kraju.
Wcześniej istniała gospodarka nakazowo-rozdzielcza. Istniało więc rozdzielnictwo waluty. kursy były jedynie przelicznikami, służyły do ewidencji. od 1.01.1990 roku wprowadzono kurs na poziomie 1$USD=9500 starych złotych. był to poziom zbliżony do kursu czarnorynkowego. Czarny rynek przestał więc istnieć. Był to kurs stały w stosunku do dolara czyli tzw. kurs centralny.
Od 17 maja 1991 przeprowadzono dewaluacje złotówki (1$=11000zł). wprowadzono ustalenie kursu w stosunku do wiązki (koszyka) 5 walut-dolar USD(45%) marka niemiecka(35%) funt(10%) frank szwajcarski(5%) frank francuski(5%).
Od 14 października1991 wprowadzono tzw kurs stały pełzający czyli crawling peg. Wprowadzono zasadę, że złotówka będzie ulegała miesięcznie deprecjacji o 1,8%-zasada codziennej dewaluacji. Zasadę stałego obniżania wartości złotówki zmieniono najpierw do 1% a 26.02.1998r. podano ze złotówka będzie ulegała deprecjacji 0,8% miesięcznie.
Większe zmiany w zakresie systemu kursowego rozpoczęły się 16 maja 1995 roku-przeprowadzono tzw częściowe upłynnienie kursu walutowego polskiego złotego.
Podział wahań wokół kursu centralnego rozszerzono z pierwotnych +2,-2% do +7,-7%. Bank Centralny mógł jednak interweniować szybciej nawet gdy odchylenie było np.+3%(-3%). Utrzymano zasadę dewaluacji złotówki od końca lutego 1998 pasmo wahań rozszerzono na +10(-10)%. BC sprzedaje i kupuje waluty od banków komercyjnych w granicach tych wahań.
Banki ko komercyjne uzyskują możliwość przeprowadzania transakcji walutowych miedzy sobą i ze swoimi klientami po kursach jakie ustala w granicach wahań +10(-10)% od kursu centralnego. Zmiany te wg niektórych oznaczały częściowe upłynnienie kursu złotówki. Ciągle jednak utrzymywana jest interwencja BC.
Rok 1995 był przełomowy w polityce walutowej i kursowej Polski. Od 1.01.1995 Polska wprowadziła istotne zmiany w prawie dewizowym. zadeklarowano wolę przyjęcia przez Polskę wymienialności waluty wg standardów MFW9wymienialności zewnętrznej). po 1995 próbuje się liberalizować prawo dewizowe w zakresie obrotów kapitałowych. Od 1995 stopniowo poszerzano rolę rynku i w tej dziedzinie aż w kwietniu 2000r. polska odważyła się na pełne uwolnienie złotego i zaczęła stosować system kursu płynnego. Obecny kryzys pokazał, ze zrobiono dobrze.
Bilans płatniczy to zestawienie wszelkich transakcji dokonanych między rezydentami krajowymi a zagranicą. Zestawienie to dotyczy określonego czasu-zwykle1 roku, sporządza się tez bilanse kwartalne, półroczne.
Bilans płatniczy wyraża więzi gospodarcze jakie dany kraj posiada z zagranica oraz wyraża stopień otwarcia gospodarki wobec zagranicy. W sposób istotny wpływa na politykę gospodarcza, monetarna fiskalne, a w zakresie handlu zagranicznego stan bilansu wpływa na poziom kursu walutowego i na politykę kursową państwa.
Rodzaje transakcji zagranicznych objętych bilansem płatniczym:
-transakcje odpłatne -wiążą się z osiągnięciem korzyści majątkowych, kupno i sprzedaż materiałów i usług za pieniądze, zamiana towaru na inny towar, wymian obligacji na pieniądz i odwrotnie
-transakcje nieodpłatne- nieodpłatne nabycie albo dostarczenie tworu, przekazanie składki przez Polskę do UE.
Każda transakcja bilansie płatniczym księgowana jest raz po stronie winien i raz po stronie ma. Strona winien- obejmuje te elementy transakcji zagranicznej, które powodują powiększanie się rzeczowych lub finansowych aktywów w kraju np. wartość tworów importowanych, przyrost należności w bankach zagranicznych. Strona ma- elementy transakcji zagranicznej które powodują zmniejszanie aktywów krajowych np. wartość eksportowanych towarów, wartość towarów wykorzystywanych przez turystów przyjeżdżających do Polski.
Wobec powyższego bilans płatniczy jest zawsze wyrównany, str ma = str winien. nie oznacza to jednak że z punktu ekonomicznego bilans jest bilansem zrównoważonym.
Struktura bilansu płatniczego:
a)bilans obrotów bieżących- rachunek bieżący
b)bilans obrotów kapitałowych
c)bilans obrotów wyrównanych
ad.a Obejmuje płatności z międzynarodowa wymianą towarów i usług, dochodów z kapitału i transfery jednostronne, w ramach tego bilansu występują:
-bilans handlowy-obejmuje wartości porównawcze eksportu i importu, ma decydujący wpływ na bilans obrotów bieżących i płatniczy, eksport>import nadwyżka obrotów pieniężnych (<deficyt,= równowaga)
-bilans obrotu usługami-zestawienie z tytułu obrotu usługami między danym krajem a zagranica, usługi: transportowe, turystyczne, prawne, spedycyjne, konsultingowe, medyczne, finansowe.
-bilans procentów i dywidend/saldo dochodów- zestawienie wpływów i wydatków z tytułu obsługi kapitału (z tytułu bezpośrednich dywidend? zagranicznych i procenty z tytułu udzielonych lub uzyskanych pożyczek krótkoterminowych
-bilans transferów jednostronnych- zestawienie transakcji stanowiący swobodny przepływ dóbr i usług: rządowych, pomoc zagraniczna, prywatnych, transfery emigrantów
ad.b bilans obrotów kapitałowych -rachunek obrotów towarowych i firm ? uwzględniający transakcje zakupu i sprzedaży wszelkich zakupów przez sektor prywatny lub BC. W tym rachunku obrót kapitałowy wynosi:
-rachunek kapitałowy: transfery kapitałowe o charakterze bezzwrotnym, przeznaczonym na finansowanie środków trwałych, umorzenie długu, nabywanie i zbywanie praw autorskich, patentów, znaków torowych, nabywanie i zbywanie praw majątkowych
-rachunek finansowy- aktywa i pasywa finansowe w formie bezpośrednich inwestycji portfelowych (inwestycji ? kredyty długo krótko terminowe
ad.c bilans obrotów bilansowych (dewizowych BC) obejmuje: zmian stanu oficjalnych rezerw danego kraju w walutach wymienialnych, uwzględniamy kredyty na otrzymanie waluty
-saldo błędów i opuszczeń- transakcje, które zostały zaewidencjonowane przez bank (trudno uwzględnić w wcześniejszych pozycjach).
Równowaga Bilansu płatniczego
Z rachunkowego punktu widzenia bilans jest zawsze równoważony. Bilans jest zatwierdzeniem sporządzanym według ogólnych zasad księgowości, czyli każda transakcja jest księgowana podwójnie.
Z ekonomicznego punktu widzenia bilans jest zrównoważony gdy saldo obrotów na rachunku bieżącym równy jest saldu obrotów na rachunkach kapitałowych. Gdy kurs walutowy jest nieograniczenie płynny to bilans równoważy się w sposób automatyczny. Gdy kurs walutowy jest kursem centralnym to nie ma automatycznego równoważenia się bilansu. Saldo nie musi równać się i zwykle występuje nadwyżka lub deficyt w bilansie płatniczym. Konieczne są wtedy transakcje wyrównawcze polegające na zmianie stanu oficjalnych rezerw walutowych państwa i zaciągnięciu przez państwo pożyczek w taki sposób, ze deficyt w obrotach bieżących musi być zrównoważony.
Aby ocenić czy bilans jest zrównoważony dokonuje się podziału transakcji na dwie kategorie:
1.Transakcje autonomiczne: obroty bieżące+przepływy kapitałów długoterminowych 9z kredytami)
2.Transakcje wyrównawcze: przepływ kapitałów krótkoterminowych (przede wszystkim w formie pożyczek, które powodują zmiany zadłużenia kraju), zmiany stanu rezerw dewizowych
Jeżeli obroty automatyczne zrównoważą się to mamy bilans zrównoważony. Jeżeli potrzebne są operacje wyrównawcze to oznacza, że bilans jest niezrównoważony. Przyczyny zakłóceń bilansu mogą być różnorakie np.:
-zmiany relacji cen krajowych do cen zagranicznych
-zmiany wysokości stóp procentowych zagranicą w stosunku do stopy krajowej
-zmiany terms of trade warunki wymiany handlowej-zmiany cen dóbr eksportowych do dóbr importowanych)
-klęski naturalne
W długich okresach czasu(więcej niż 5 lat) w równowadze bilansu płatniczego decydują takie czynniki jak:
-krajowa stopa oszczędności inwestycji
-polityka budżetowa państwa
-postęp techniczny i wydajność pracy
-zmiany struktury bilansowej
-rozwój ryzyka kapitałowego
Równowaga bilansu płatniczego w dłuższym okresie czasu może być zachowywana tylko wówczas, gdy wzrostowi gospodarczemu towarzysz wzrost krajowych oszczędności i napływ kapitału zagranicznego. Gdy oszczędności krajowe są zbyt małe istnieją tendencje do wzrostu importu i pogłębienia się deficytu obrotów bieżących. jeżeli nie da się tego skompensować topnieją rezerwy dewizowe lub kraj się zadłuża.
Środki przywracania równowagi w bilansie płatniczym:
-polityka monetarna (wysoka stopa procentowa może spowodować napływ kapitałów krótkoterminowych ale zniechęcają też do inwertowania)
+polityka fiskalna
+polityka dewizowa
+polityka cenowa
+polityka konkurencji
Często używa się narzędzi typu:
-dewaluacja(obniżenie kursu). Daje ona wzrost konkurencyjności gospodarki w krótkim okresie, bo tanieje eksport a drożeje import. dewaluacja wpływa równocześnie wzrost cen krajowych. W kraju pojawia się lub wzmacniają tendencje inflacyjne.
-rewaluacja- to podwyższenie stałego kursu walutowego. Rewaluację stosuje się gdy w bilansie płatniczym w dłuższym okresie występuje nadwyżka waluty. Dewaluacja jest przesunięciem o charakterze deflacyjnym, może spowodować obniżenie stanu zatrudnienia i poziomu koniunktury.
Wyszukiwarka