ŚW. AUGUSTYN:
Aurelius Augustinus, święty, (354-430r.) wczesnochrześcijański filozof i teolog; ojciec i doktor Kościoła; główny przedstawiciel patrystyki; twórca pierwszego wielkiego systemu filozoficzno-teologicznego chrześcijaństwa, opartego na interpretacji neoplatonizmu, charakteryzującego się: teocentryzmem, kreacjonizmem, iluminizmem; połączył teorie predestynacji z istnieniem wolnej woli odpowiedzialnej za zło na świecie; sens dziejów ujmował jako wynik konfliktu między państwem Bożym i ziemskim; Dzieła: Dialogi i pisma filozoficzne (wydanie polskie 1953-54), Wyznania (wydanie polskie 1844), O panstwie Bozym (wydanie polskie 1835).
TOMASZ Z AKWINU:
Święty, (1225-74), włoski filozof i teolog, dominikanin; doktor Kościoła; twórca tomizmu; wyróżnił 5 sposobów uzasadniania istnienia Boga (dowód „z ruchu”, z niesamoistności świata, z przypadkowości rzeczy, z faktu istnienia istot różnej doskonałości, z powszechnej celowości przyrody); Suma filozoficzna (wydanie polskie 1930-35), Suma teologiczna (wydanie polskie 1962-86); Dzieła wybrane (1984).
FRANCISZEK z Asyzu:
Właściwie Giovanni Bernardone, święty zwany Biedaczyna z Asyżu, (1181-1226), włoski kaznodzieja wędrowny i misjonarz; głosił umiłowanie ludzi i całego otaczającego świata; propagował ubóstwo jako główną cnotę chrześcijańska; założyciel zakonu franciszkanów; autor słynnej Pieśni słonecznej (1224).
DATY:
ok. 30, 31r pne - wyczerpuje się potencjał, jakim była syntetyzowana
kultura hellenistyczna. Rozwija się kultura łacińska.
146r - Grecja staje się prowincją rzymską. Kartagina - symbol upadku
Grecji
313r - Konstanty Wielki wprowadza edykt mediolański; *zakaz
prześladowania chrześcijan.
332r - Aleksander zakłada Aleksandrię w Egipcie
334r - zaczynają się wyprawy Aleksandra i jego podboje; wyprawa na
Persję
336r - początek panowania Aleksandra Wielkiego
356r - Aleksander Wielki wstępuje na tron
338r - klasyczna historia Grecji kończy się, Grecja została podbita przez
Macedonię - Filipa II pod Cheroneą.
395r - podzielenie cesarstwa między Honoriusza i Arkadiusza przez ich
ojca - Teodozjusza, panuje chrześcijaństwo
476r - obalenie z tronu ostatniego króla Romulusa Angustulusa przez
wodza germańskiego Odoakera, koniec cesarstwa zachodniorzym.
496r - król Franków przyjmuje chrzest jako 1-szy w Europie
barbarzyńskiej, pochodzi z dynastii Merowingów, później
Karolingowie (od Karola Wielkiego); koronacja Ludwika na króla
Francji
529r - pierwszy zakon benedyktynów założony przez Benedykta z Nursji
787r - Karol Wielki ogłosił ustawę „O szkołach”, której postanowienia
stały się podstawą reformy i nauczania duchowieństwa
789r - Karol Wielki nakazuje zakładanie i prowadzenie przy każdej
katedrze i każdeym opactwie szkół katedralnych, klasztornych i
służby kościelnej. **Władca nakazał powszechne wizytacje szkół
biskupich w celu sprawdzenia ich zorganizowania; ***synot w
Akwizgranie.
797r - Teodulf nakazał duchowieństwu, aby utrzymywało wszędzie szkoły
przy kościołach, tak we wsiach, jak i grodach oraz nauczano w nich
bezinteresownie wszystkich chłopów chętnych do nauki.
800r - koronacja Karola Wielkiego na cesarza.
802r - władca Karol Wielki rozkazał przeprowadzić egzaminy księży
świeckich z zakresu wykładania w owych szkołach przedmiotów.
803r - zabronione przez Karola Wielkiego wyświęcanie i dopuszczania
księży do pracy duszpasterskiej, którzy nie zdali wcześniej
egzaminu z zakresu wykładanych przedmiotów
814r - umiera Karol Wielki
817r - Ludwik Pobożny wydał zarządzenie zamykające dostęp do szkół
tym chłopcom, którzy nie chcieli wybrać drogi duchownej.
853r - mandat papieża Leona IV nakazujący otwierać szkółki przy każdej
parafii. Nie zabezpieczył on jednak podstaw materialnych szkół
parafialnych.
1158 - Bolonia, pierwszy uniwersytet; *przyznanie immunitetu wydanego
przez Fryderyka Barbadose
1170 - Cech profesorski
1179 - sobór laterański - nałożył na biskupów oraz na kapitały katedralne
(przy nich) obowiązek ufundowania specjalnego uposażenia dla
nauczycieli, który winien był bezpłatnie udzielić klerykom nauki.
Nauczyciele ci mieli podlegać scholastykom, którzy pozostawiali
sobie nadzór nad nauczaniem.
1320 - 1620 - początek i koniec renesansu
1364 - 25.V. Kazimierz Wielki wydaje akt fundacji. Powstanie Akad.
Krak.
1364 - 13.IX. papież Urban V wydał bullę (dokument)
1400 - papież Bonifacy IX wydaje bullę, powstaje teologia na Akad. Krak.
1418 - sobór w Konstancji
1453 - upada Konstantynopol, upada Bizancjum
1517 - 31.X. Marcin Luter zapoczątkował reformacje
1536 - pojawia się Kalwin, Szwajcaria
1538 - gimnazjum humanistyczne, Jan Sturm, Strasburg
1545 - 1563 - sobór trydencki, trwał 18 lat
1620 - koniec okresu renesansu, powstaje kaplica sykstyńska
NEOPLATONIZM:
Założycielem był Plotyn. Jest to synteza filozofii Heraklita, Platona, Arystotelesa, religii hebrajsko - żydowskiej, stoików i innych. System ten nawiązuje do Platona, wchłania platonizm. Plotyn uważał świat materialny za duchowy w swej istocie. Jest to zarówno głęboka filozofia dla chrześcijan i pogan.
Emanacje - urzeczywistnienie myśli Boga. Duch - najwyższa forma bytu. Dusza wyłania się z ducha, materia jest najniższym stopniem emanacji.
KLEMENS ALEKSANDRYJSKI:
( - 254r.) jego dzieła to: Czy człowiek bogaty może być zbawiony?; Zachęta dla wytrwałości; Kobierce; Słowo zachęty dla pogan; Pajdogogos.
SZKOŁA KLASZTORNA W PARYŻU:
Wykłada się 7 sztuk wyzwolonych i teologię. W niej pojawiają się mistrzowie znani w całej Europie: Piotr Abelard, Roscelin, P. Lambard. Scholastyk pełnił najwyższą władzę. Rektor był tylko reprezentacją studentów, nie miał praw. Uczelnia finansowała profesorów, decydowała, kto będzie pracował. Studenci otrzymywali stypendia. W XIIIw są już 4 wydziały: teologia, prawo kanoniczne, medycyna, sztuki wyzwolone.
REFORMACJA:
Przyczyny Reformacji: świętopietrze,dziesięcina, nepotyzm papieski - obssadzanie stanowisk własną rodziną, symonia - sprzedaż st. kościelnych , sprzedaż odpustów
Skutki Reformacji: podział kościoła katolickiego, osłabienie władzy papieża, powstanie nowych nurtów religijnych (luteranizm, kalwinizm, anglikanizm, arianie), Kontrreformacja , umocnienie władzy monarchów, rozwój gospodarczy, wojny religijne, sobór w Trydencie, występowanie języka narodowego w liturgii
Cechy: luteranizm, kalwinizm, anglikanizm.
Vittorino da Feltre:
Największy pedagog we Włoszech. Był nauczycielem świeckim. Założył szkołę, w której uczyło się 70 chłopców. Dużo w-fu, place zabaw, rozwój fizyczny, humoralny, intelektualny. Jego motto to: „Był ojcem wszystkiego, co ludzkie”.
Piotr Paweł Vergerio:
(1370-1444) prof uniwersytetów w Bologni, Rzymie. Dążył do zapewnienia wiedzy młodzieży mieszczańskiej. Uczył poezji pożytecznej do nauki retoryki, teoretyki. Jego dzieła to: O szlachetnych obyczajach, Sztuki wyzwolone. Proponuje 2 kierunki kształcenia: dla szlachty i dla mieszczan.
Jan Ludwik Vives:
Hiszpan, najważniejszy z pedagogów renesansowych. Przyjaźnił się z Tomaszem Morem (biskup koścoła ang.), Erazmem z Roterdamu. Vives był nauczycielem córki Henryka VIII. Proponuje system klasowo - lekcyjny, promocji, pisania programów nauczania, indywidualizacja nauczania, współpracę szkoły z rodziną, rody nauczycielskie, nauczanie pamięciowe (częściowo). Szkoła powinna być oddalona od zgiełku miasta, w parku, w spokoju. Jego dzieła to: O naukach, O duszy i życiu.
Szymon Marycjusz:
(1 -1574) „O szkołach czyli akademiach” powstałe w 1551r. Nie uznawał szkół nie związanych ściśle z ustrojem. Oświata miała stać się narządem rządzenia. Krytykuje zacofanie wyższego kleru. Poświęcał mało uwagi wychowaniu na szczeblu elementarnym, a więcej szkołom średnim. Krytykował niski poziom intelektualny, moralny, cytowanie cudzych dzieł - krytykuje Akademię Krakowską. Uważa, że program powinien być taki, jaki program państwa.
Andrzej Frycz Modrzewski:
(1 -1572) objął w zarządzanie majątek w Żoliborzu. Studiował na Akad Krak., potem podróżował po Europie, sprowadził część biblioteki Erazma do Polski. Reprezentował średnią szlachtę i ich interesy. Dzieła: O poprawie RP, O wojnie, O obyczajach, O szkole, O kościele. Całość jego dzieł została wydana w 1574r. Wg niego szlachcic powinien uczyć się retoryki, moralności, konstytucji, ustaw.
Erazm Gliczner:
Luteranin, napisał pierwszy podręcznik do pedag w języku PL „Książki o wychowaniu dzieci”. To książka o tym, czego unikać, zawarte są wartości moralne, dyscyplina protestancka.
Sebastian Petryczy z Pilzna:
(1554-1626) lekarz, prof. Uniw. Krak., przełożył na język PL Arystotelesa „ekonomikę”. Proponował 2 kierunki kształcenia: *na szlachtę - nauki, rycerstwo, gospodarstwo; **na plebs - plebejusze, rzemiosło, kupiectwo
Jan Amos Komeński:
Napisał 5 ważnych podręczników: Wielka dydaktyka, Pansofia (encyklopedia - wielość wiedzy), Vestibulum (podręcz do łaciny), Świat zmysłowy w obrazach, Drzwi języków otworzone. Komeński pochodził z „sekty braci czeskich”, która jest odłamem husytyzmu. Wyznaczył 4 okresy kształcenia i wychowania: *0-6 lat - szkoła macierzyńska (najważniejsza rodzina); **6-12 lat - szkoła języka ojczystego (dużo przedmiotów); ***12-18 lat - szkoła języka łac.; ****18-24 - studia wyższe. Po szkole języka ojczystego następuje weryfikacja: do szkoły idą zdolni, mniej zdolni do zakonu. Proponuje wprowadzić do szkoły różne środki dydaktyczne - mapy.
SZKOŁA RYCERSKA:
15 marca 1765 roku z inicjatywy króla Stanislawa Augusta Poniatowskiego została założona w Warszawie Szkoła Rycerska, zwana także Szkołą Kadetów. W planach założyciela miała ona poprzez swoich wychowanków odegrać ważną rolę ratowania zagrożonej upadkiem Ojczyzny. Ciemnota, prywata, łapownictwo głęboko wryły się w umysły i serca rządzącej Rzeczypospolitej klasy szlacheckiej i wielu magnatów. Szczytowym okresem upadku moralnego elity odpowiedzialnej za losy kraju były czasy saskie. Inicjatywa Poniatowskiego nawiązywała do wcześniejszej działalności reformatorskiej Stanisława Leszczyńskiego i ks. Stanisława Konarskiego.
Zgodnie z intencjami króla, Szkoła Rycerska była przeznaczona dla młodzieży pochodzenia szlacheckiego i miala ksztalcic przyszlych oficerów armii Rzeczypospolitej. Wszakze obok przedmiotów scisle wojskowych, wychowankowie otrzymywali równiez wyksztalcenie ogólne, zgodnie z ideami gloszonymi przez ks. Konarskiego, ze Polsce potrzebni sa na wszystkich odpowiedzialnych stanowiskach ludzie wyksztalceni. Program opracowany przy wspólpracy Anglika Johna Linda przewidywal ogólne wyksztalcenie w ciagu 4 lat, z duzym naciskiem na nauke jezyków obcych. W ciagu nastepnych dwóch lat uczniowie przygotowywali sie do zawodu wojskowego (m.in. jednym z przedmiotów byla inzynieria wojskowa) oraz do sluzby cywilnej (prawo i konstytucja). Wyksztalcenia dopelniala nauka fechtunku - sztuki wladania szabla lub szpada, jazdy konnej, tanców, czasem takze muzyki. Te przedmioty okreslano mianem kunsztów. Komendantem Szkoly zostal ksiaze Adam Kazimierz Czartoryski. Byl to jeden z najwybitniejszych mezów tamtej trudnej epoki. Jako goracy patriota, w tym duchu pragnal wychowywac swoich uczniów. W opracowanym przez siebie programie zwanym "Katechizmem kadeckim" pisal m.in.: "Jaki powinien byc kadet? Powinien miec milosc, bojazn Boga i przywiazanie do religii przed oczyma, powinien Ojczyzne swa kochac i jej dobro nade wszystko i sposobic sie do tego, aby sie mógl poswiecic na jej uslugi, powinien byc cnotliwy, pelen poszanowania dla zwierzchnich; dobroczynnosci i afektu dla równych, wzgledu dla niższych. Do wybitnych wychowanków Szkoły Rycerskiej należeli m.in. Tadeusz Kościuszko, jego adiutant w czasie powstania Julian Ursyn Niemcewicz, Jakub Jasiński, przywódca powstania w 1794 r. w Wilnie, pózniejszy general legionowy Karol Kniaziewicz, gen. Józef Sowinski, bohaterski obronca Woli w czasie powstania listopadowego, wybitny polityk i ekonomista w czasach Królestwa Kongresowego, Franciszek Ksawery Drucki-Lubecki i wielu innych polskich patriotów. Szkola przetrwala pierwszy i drugi rozbiór Polski. Zostala zamknieta w grudniu 1794 r.
RZYM:
Origenes - początki rzymu;
ok. 30, 31r pne - wyczerpuje się potencjał, jakim była syntetyzowana kultura hellenistyczna. Rozwija się kultura łacińska.
146r - Grecja staje się prowincją rzymską. Kartagina - symbol upadku Grecji
332r - Aleksander zakłada Aleksandrię w Egipcie
334r - zaczynają się wyprawy Aleksandra i jego podboje; wyprawa na Persję
336r - początek panowania Aleksandra Wielkiego
356r - Aleksander Wielki wstępuje na tron
338r - klasyczna historia Grecji kończy się, Grecja została podbita przez Macedonię - Filipa II pod Cheroneą.
395r - podzielenie cesarstwa między Honoriusza i Arkadiusza przez ich ojca - Teodozjusza
476r - obalenie z tronu ostatniego króla Romulusa Angustulusa przez wodza germańskiego Odoakera
496r - król Franków przyjmuje chrzest jako 1-szy w Europie barbarzyńskiej, pochodzi z dynastii Merowingów, później Karolingowie (od Karola Wielkiego)
DECENTRALIZACJA władzy i jej konsekwencje:
*upadek dużych ośrodków miejskich; *upadek gospodarczy, *rozwija się kultura wiejska; *kończy się niewolnictwo; *następuje przekształcenie w społeczeństwo feudalne, dużą rolę odgrywa chrześcijaństwo; *KOLONAT - wolni ludzie na ziemiach byłej arystokracji rzymskiej, przypisywani do ziemi; *defraudacja podatków.
Gospodarz rzymski - potrafi dbać o ziemię. Jeżeli jest wojna, to rzuca wszystko i rusza w bój, bo najważniejsze jest dla niego państwo. Wiedział, jak z zyskiem sprzedać niewolników, odpady z gospodarstwa, uczył uprawiać ziemię.
Żołnierz rzymski - jazda konna, rzuty, posługiwanie się bronią, hartował organizm.
Obywatel rzymski - charakteryzował go honor, patriotyzm, oddanie, mówienie, odwaga, prawdomówność.
Zasada majoratu - czyli pierwotny syn może wrócić do domu. Następni synowie idą na wojnę, zdobywają wszystko sami.
Kolegium Juven - odpowiednik greckiej efebii w Rzymie. To klub zamożnej młodzieży.
ETAPY ŻYCIA CHŁOPCA W RZYMIE:
Pierwszym nauczycielem chłopca rzymskiego był ojciec. Uczył on syna prawa 12 tablic, zasad religii, że prawo jest domeną Rzymu. Do 7 rż obowiązywało wychowanie domowe. Ojciec rządził dziećmi, żoną, rodziną. Jednak matka wychowuje dzieci i ma ogromny wpływ na ich PIATES - zasady moralne. W 7 rż chłopiec przechodził w opiekę ojca, czyli wychowawcy i nauczyciela. Ojciec odpowiadał za wykształcenie synów. Od 7 rż dzieci zaczynały naukę, która dzieliła się na stopnie: elementarny, gramatykalny, retoryczny. Chłopcy mieli swego domowego nauczyciela albo z rodzin uboższych - uczęszczali do szkoły. Były to szkoły prywatne najczęściej prowadzone przez Greków wyzwoleńców.
Nauka elementarna - w bogatszych rodzinach niewolnik wprowadzał dzieci w czytanie i pisanie (np. dzieci dostawały do rąk zabawki litery z drzewa). Ubożsi uczęszczali do szkółki. Kwintylian nie odłączał czytania od pisania. Szkoła gramatykalna - gramatykę przechodził chłopiec między 12-15 rż (gramatyka grecka, łacińska). 3 - 4 zajmowało kształcenie językowo - literackie u gramatyka: części mowy, szczegóły metoryki, ozdoby, wiadomości historyczne. Ok. 15-16 rż kończyło się wykształcenie ogólne. Młodzież uboższa szła do pracy zawodowej swych ojców, a zamożna do retorów. Szkoła retoryczna - (dobre przemawianie) czas nauki to 2-3 lata, a wielu młodzieńców pozostawało u swych mistrzów długie lata. Najpierw czytano pisarzy prozaicznych, potem utwory najlepszych mówców, ćwiczenia. Uczeń opowiadał odczytany pięknie ustęp, napisać jego treść, układanie mów, wygłaszanie ich. Szkoły wyższe - pierwowzorem była stara szkoła w Atenach, zbudowano Ateneum - ces. Hadrjan. Młodzież na studiach podlegała nadzorowi władz. Chłopak musiał przedstawić pozwolenie od namiestnika swej prowincji i dowód osobisty stwierdzający miejsce urodzenia i stan majątkowy. W Rzymie można było studiować tylko do 22 rż. Ojciec przygotowywał syna do przyszłych obowiązków obywatelskich. Obywatel rzymski powinien znać się na wojnie i polityce.
UPADEK cesarstwa rzymskiego:
*konsekwencją podziału jest upadek (w 395r na wschód i zachód); *najazdy barbarzyńskie (od północnej Italii do Rzymu), zniszczone miasta, upadają szkoły; *rozkład gospodarczy zapowiadał upadek cesarstwa; *upadek autorytetu władzy; *niewydolny system podatkowo - urzędnicy okradali państwo; *legiony rzymskie decydowały o władzy; *w 476r Cesarstwo Zachodnie traci cesarza; *napływ ludności barbarzyńskiej zniszczył cywilizowane społeczeństwo rzymskie.
AKAD. KRAK.:
Kazimierz Wielki zakładając uniwersytet pragnął - wedle słów wiekopomnego aktu erekcyjnego a dnia 12.V. 1364r., - aby ta najwyższa instytucja naukowa Polski „wydała mężów dojrzałością rady znakomitych”. Karol Wielki złożył fundusze na Ak. Krak. Celem tego uniwersytetu była przede wszystkim służba państwu, zwłaszcza w dziedzinie prawa i dyplomacji, pomoc w zjednoczeniu społeczeństwa i skupienia go wokół władzy królewskiej. Założenie uniwersytetu w wiekach średnich było niełatwą sprawą. Aby móc to uczynić potrzebne było pozwolenie najwyższych czynników kościelnych. Toteż do ówczesnej siedziby papieża do Awinionu, Kazimierz Wielki jeszcze w 1363 roku wysłał posłów i uzyskał od papieża Urbana V potwierdzenie dla swych postanowień. Był to drugi po Pradze uniwersytet w Europie środkowej. Aby uruchomić studium teologii trzeba było zezwolenia papieża, co w ówczesnej sytuacji politycznej, wobec oszczerstw rzucanych na Jagiełłę, katolika zaledwie od 4 lat, przez Krzyżaków, Habsburgów i Luksemburgów nie było rzeczą łatwą. Bulla papieża Bonifacego IX zezwalająca na skutek próśb króla Władysława i królowej Jadwigi na otwarcie przy Uniwersytecie Krakowskim Wydziału Teologicznego, datowana na 11 stycznia 1397 roku, jest wynikiem dawniejszych starań i zarazem najkorzystniejszej od 10 lat sytuacji politycznej państwa Jadwigi i Jagiełły, osiągniętej w 1396 roku.
RENESANS:
Epoka ta narodziła się we Włoszech w XIV wieku. (1320r. - początek, 1620r. - koniec) Bogate mieszczaństwo przejmowało władzę w republikach włoskich. Wielkie rody skupiały w swoich pałacach uczonych, artystów i poetów. Ośrodkiem zainteresowania się uczonych i twórców stał się człowiek i jego doczesne sprawy. Chciano zjednoczyć kraj i przywrócić Italii rolę dawnego imperium Rzymskiego. Ponownie odkryto piękno starożytnej sztuki. Na rozwój renesansu, jako epoki w dziejach kultury europejskiej, złożyło się wiele czynników historycznych. Do głównych należy kryzys papiestwa i rozwój reformacji, rozbicie jedności cesarsko-papieskiej Europy oraz powstawanie, po okresie rozbicia feudalnego, zjednoczonych państw (m.in. Hiszpania, Francja, Szwajcaria, Polska). Rozwijało się malarstwo, rzeźba, sztuka.
PISARZE - Franciszek Petrarka (Sonety), Dante Alighieri (Boska komedia), Boccacio (Dekameron), Erazm z Roterdamu (Pochwała głupoty, O wychowaniu księcia).
CECHY - *nawrót do szkoły antycznej, zmiany w treści nauczania; *szkoła renesansowa jest szkołą średnią, kształci się językowo - lingwistycznie, kładzie się nacisk na retoryki (7 sztuk); *łamie się uniwersalizm chrześcijański, ponieważ cesarz i papież tracą na znaczeniu, upadek autorytetu kościoła; *cesarz przestaje być władzą, wyłaniają się państwa narodowe; *nie ma już średniowiecznej łaciny, są języki narodowe; *powstaje sztuka włoska, rozwijają się pracownie, z których wywodzą się mistrzowie; *antropocentryzm - uczy ludzi krytycznego spoglądania świata; *powstają traktaty filozoficzne, polityczne; *reformacja, przybywa więcej krytyków kościoła; *rozwija się żegluga (Krzysztof Kolumb, Magellan, Marko Polo) i kosmografia; *powstają związki handlowe - duński, wybrzeża są powodem sporów, rozwój floty
Wyszukiwarka