Wyklad 12- 26.05.00
!Rola psychologa w różnych fazach adopcji:
!OKRES PREADOPCYJNY:
-► przygotowanie opinii o rodzicach - co i jak należy próbować „ocenić”?
- Oczekiwania rodziców
- Próba oceny relacji małżeńskiej (gotowości do zmiany struktury)
- Postaw rodzicielskich (ryzyko jakich?)
- Cechy osobowości, stan osobowości - kryzys
- Motywacja świadoma i nieświadoma (a oczekiwania wobec dziecka)
- Przeciwwskazania do adopcji
!PRZYGOTOWANIE DO ADOPCJI - przygotowanie do czego?
-► do nawiązania więzi - co je utrudnia:
- objawy choroby sierocej - jak reaguje dziecko, które przeżyło porzucenie - objawy natychmiastowe i późniejsze
- fazy choroby sierocej: protest, rozpacz, obojętność
- lęki (zwłaszcza przed rozstaniem)
- „lepienie się”
-> Fazy terapii dziecka z choroba sieroca (Bielicka, Olechnowicz): oswajania, kształtowania porozumienia emocjonalno - mimicznego i tworzenia więzi.
-> Inne trudności, do których można się przygotować: * problemy z sobą: kryzys tożsamości i problemy z rolą * problemy między małżonkami * rozumienie relacji geny - środowisko * jawność adopcji - argumenty za
!OKRES PERIADOPCYJNY - rola psychologa:
- „dobieranie” dziecka
- przygotowanie dziecka
- wiedza o przeszłości dziecka
- zachowania sprawdzające, negatywistyczne, regresywne, zaburzenia
!Problemy po adopcji:
* gwałtowność reakcji dziecka na nową sytuację
* problemy z odróżnianiem własności
* nowość roli dziecka
* spadek poziomu materialnego
* lęki przed odrzuceniem przez dziecko
* nadwrażliwość na reakcje otoczenia w stosunku do dziecka
* okres dorastania - „zamęt tożsamościowy”
* Literatura: Katarzyna Kotowska „Wieża z klocków”, „Jeż”
!RODZINA DYSFUNKCJONALNA - próba definicji:
* rodzina zamknięta na kontakty ze światem zewnętrznym
* zakłamana/nie wyrażająca uczuć
* skoncentrowana na potrzebach tylko niektórych członków (potrzeby alkoholika stoją na pierwszym planie)
* chaotyczna (w znaczeniu braku norm, które regulują stosunki między członkami rodziny, braku hierarchii)
* sztywna w pełnieniu ról; niezdolna do reorganizacji pod wpływem nowych okoliczności
* nietolerancyjna wobec tendencji indywidualistycznych jej członków.
!Cechy zdrowej rodziny wg V. Satir:
* pozytywna tożsamość i autonomia członków
* otwarte i skuteczne komunikowanie się
* wzajemność: dawanie sobie na zmianę oparcia przez wszystkich członków
* otwartość - połączenie ze światem zewnętrznym
!Alkoholizm
- zespół składający się z co najmniej z 3 z 8 objawów przez miesiąc w ciągu ostatniego roku:
* silna, natrętna potrzeba spożywania alkoholu, upośledzona zdolność kontrolowania picia
* picie w celu złagodzenia lub zapobiegania zespołowi abstynencyjnemu (subiektywne poczucie skuteczności takiego działania)
* objawy abstynencyjne
* zmieniona tolerancja na alkohol: 4 fazy alkoholizmu: wstępna, ostrzegawcza, krytyczna i przewlekła
* zawężenie repertuaru zachowań związanych z piciem alkoholu do 1-2 wzorców (np. tylko wódka pita w określonych okolicznościach)
* postępujące zaniedbywanie innych niż picie czynności, nieracjonalność sposobów uzasadniania picia, racjonalizacje
* picie alkoholu mimo wiedzy o jego szczególnej szkodliwości dla zdrowia pijącego
!Fazy przystosowania do życia w rodzinie z problemem alkoholowym wg Joan Jackcson:
-> Incydenty picia, próby interwencji, zaprzeczanie problemowi (przez całą rodzinę).
-> Wzrost izolacji rodziny, koncentracja rodziny wokół alkoholu (ukrywanie negatywnych konsekwencji picia, usprawiedliwiania pijącego, załatwianie za niego spraw), pogorszenie relacji, pierwsze zaburzenia emocjonalne u dzieci (lęki, moczenie się, jąkanie).
-> Dezorganizacja życia rodzinnego, rezygnacja z kontroli zachowań alkoholika i skupienie na rodzinie, nasilenie objawów u dzieci.
-> „Odzyskanie” stabilności przez „ubezwłasnowolnienie” alkoholika.
-> „Separacja” od alkoholika (aż do rozstania).
-> Reorganizacja rodziny i życie bez osoby uzależnionej.
-> Alkoholik osiąga stabilną abstynencję, powrót do rodziny.
!Dzieci - trzy nauki:
1) nie ufać: nie wolno opierać się na dorosłych: ŚWIAT JEST CHAOSEM (= zagubione dziecko, niewidoczne dziecko, dziecko we mgle)
2) nie mówić: izolacja, zamknięcie, samotność
3) nie odczuwać: „zamrożenie” lub dysregulacja uczuciowa.
!Okres niemowlęcy:
-> kryzys: podstawowa ufność - podstawowa nieufność
-> osiągnięta cnota: nadzieja (na wzajemność) = poczucie znajdowania się w świecie względnie bezpiecznym, kontrolowanym [u dziecka alkoholika wytwarza się postawa braku zaufania i braku bezpieczeństwa].
!Okres poniemowlecy:
* kryzys autonomia - wstyd i zwątpienie
* osiągnięta cnota wola (siła woli) - kontrola nad sobą, nad własnym ciałem
!Wiek zabawy: 4, 5 r.ż.:
* kryzys inicjatywa - poczucie winy
* osiągnięta cnota: celowość (kontrola nad sobą)
!Wiek szkolny 6-15 r.ż.:
* kryzys: przedsiębiorczość - poczucie niższości
* osiągnięta cnota: kompetencja (docenianie swoich umiejętności, dziecko w rodzinie alkoholowej kształtuje w sobie stałe poczucie niższości, bycia gorszym od innych)
!Adolescencja:
* kryzys: tożsamość - rozproszenie (dyfuzja) tożsamości
* osiągnięta cnota: wierność (nadmierna zależność u dziecka z rodziny alkoholowej albo ucieczka)
!5 obronnych wzorów funkcjonowania - ogólne typy reagowania (patrzenia) na świat:
I. Bohater rodzinny:
odpowiedzialny, uczynny, odnosi liczne sukcesy, rodzina jest z niego dumna i szczyci się jego sukcesami
broni reputacji rodziny na zewn. i stara się także rozwiązać jej problemy wewnętrzne
często pełni dorosłe obowiązki, pełni rolę mediatora, wyręcza rodziców, opiekuje się rodzeństwem - stale robi cos dla innych, nic dla siebie
bohater w dorosłym życiu posiada przymus osiągania sukcesów i poświęcania się dla innych
ma szansę być w dorosłym życiu współuzależnionym
II. Wyrzutek (kozioł ofiarny):
stwarza mnóstwo problemów (kłopoty w szkole, wchodzi w kolizje z prawem, nadużywa alkoholu)
bywa agresywne, nieufne lub nadmiernie zależne od złych wpływów środowiska
jego stałą potrzebę walki i wywoływania skandali interpretuje się jako formę protestu przeciwko temu, co dzieje się w rodzinie lub tego, jak traktowany jest przez otoczenie
jest to tez sposób aby znaleźć się w centrum uwagi dorosłych lub wzbudzić podziw rówieśników
ceną za pełnienie tej roli w dzieciństwie jest destrukcyjne przystosowanie społeczne, alkoholizm, narkomania
ma szansę sam być w dorosłości uzależniony
III. !Maskotka (błazen):
najmłodsze dziecko w rodzinie, integruje rodzinę, rozczula, rozbawia
pozwala rodzinie odpocząć od problemów, rozładowuje napiętą sytuację
rodzina uwielbia jej bezradność, niedojrzałość i infantylizm
w dorosłym życiu jest osobą niedojrzałą psychicznie, nadmiernie zależną od innych
IV. !Zagubione dziecko (we mgle, niewidoczne, aniołek)
ucieka od trudnej sytuacji rodzinnej do świata marzeń, fantazji (nieobecny, buja w obłokach, chowa się w mysiej dziurze)
niczego od nikogo nie chce i nie wadzi nikomu (dziecko ze słuchawkami w uszach i klockami lego w ręku)
preferuje samotność, nie interesuje się światem zewnętrznym, zamiast działać woli marzyć
w dorosłym życiu jest osobą nie najlepiej dostosowaną społecznie, wycofaną, niekiedy zaburzoną psychicznie
V. Ułatwiacz (wspomagający)
!Współuzależnienie jako:
choroba - walka, skutek aktywnego zmagania się rodziny z alkoholem, aby odzyskać kontrolę nad piciem: J. Woiwitz
choroba, polegająca na biernym podporządkowaniu się alkoholikowi (przystosowanie się do ...) S. Brown
zespół cech, które powstały w dzieciństwie wskutek mechanizmów obronnych, co daje tendencję do wchodzenia w patologiczne związki - P. Mellody, J. Bradshaw
!Żony alkoholików:
>> Tendencje do dominacji, kontroli, wrogości (psychoanaliza). Dominacja jako ukryta zależność.
>> Typ osobowości lub styl radzenia sobie (J. Jakson)
>> Style komunikacji (komunikacja nie wprost i przekazy „one up”): rywalizacyjne
>> Interakcje w małżeństwie: „negatywne przypatrywanie się sobie”; wzorce: kontrola - wymuszanie i unikanie.
!Współuzależnienie - podsumowanie:
- termin wprowadzony w latach 70. XX w. w lecznictwie odwykowym (koalkoholizm)
- opisywanie osób, na których życie wywarł wpływ związek z osobą uzależnioną od środków chemicznych i które wytworzyły pewien sposób radzenia sobie z ta sytuacją
- pojawiają się u nich fizyczne, emocjonalne, duchowe i intelektualne zmiany, prowadzące do stanu przypominającego alkoholizm (zaprzeczanie, lęk)
- wyuczone autodestrukcyjne zachowania lub wady charakterologiczne, które upośledzają zdolność inicjowania związków opartych na miłości i zdolność uczestniczenia w nich - [Larsen]
- współuzależnienie jak reakcja na stres - [Sobolewska]
- sposób reagowania na silnie stresującą sytuację współżycia z osobą destrukcyjną, który powoduje coraz większe uwikłanie i umocnienie patologii (relacja silna i nierówna, tylko osoby dorosłe)
!Osoba uzależniona i współuzależniona:
1. Kontrola - alkoholikowi wydaje się, że kontroluje picie, a partner stara się bezskutecznie kontrolować picie osoby uzależnionej
2. Koncentracja - alkoholik koncentruje swoje życie wokół substancji uzależniającej, a partner koncentruje się na chorobie alkoholowej osoby uzależnionej i jej problemach.
3. Odstawienie - alkoholik wykazuje negatywne objawy po zaprzestaniu spożycia alkoholu (zapaść) a partner popada w depresję, jest zagubiony, agresywny, kiedy osoba uzależniona zrywa z nałogiem (paradoksalnie często rozpad związku).
!DDA wg Woiwitz:
* surowa samoocena, niskie poczucie własnej wartości
* kłamstwo i nadmierna lojalność wobec tych, którzy na to nie zasługują
* trudność w nawiązaniu współpracy i intymnych relacji
* poszukiwanie aprobaty, oczekiwanie na akceptację
* nadmierna odpowiedzialność, przesadne poczucie że za wszystko wszędzie zawsze jest się odpowiedzialnym.
!DDA wg Mellibrudy:
-> alkoholicy
-> współuzależnieni dorośli
-> potomkowie alkoholików
!Zdaniem Mellibrudy SKTO syndrom kapitana tonącego okrętu:
-> lęki:
° przed utratą kontroli
° przed konfliktem
° przed uczuciami
° przed porzuceniem
-> nadmierne poczucie odpowiedzialności
-> poczucie winy
-> niezdolność do radości i zabawy
-> ostra, bezlitosna krytyka
-> tendencja do:
° zaprzeczania
° zachowań nałogowych
° poczucia skrzywdzenia
° myślenia w kategoriach czarno - białych
-> trudności w kontaktach intymnych
5