ZESTAW XXII
1.Treny poświęcił zmarłej Urszuli (9) były wyrazem ojcowskiego bulu, także traktatem filozoficznym. Poeta głoszący dotąd w fraszkach i pieśniach pochwałę życia, pochwałę człowieka jako istoty wspaniałej, nakazywał spokój, wyznawał stoicke zasady, renesansową charmonię i równowagę życiową - twozry dzieło które jest zaprzeczeniem tych ideałów. Dotkniety nieszczęśiem nie znajduje odpowiedzi, ani ukojenia w filozofii, jest bezradny. Wypowiada się też tu jako filozof, myśliciel, którego system wartości i zasad rozsypał się w proch. W tym sensie treny są traktatem filozoficznym - analizą własnych uczuć i poglądów, obrazem kryzysu światopolądowego, który niesie ze sobą zwątpienie w Boga i ład świata. W końcu cyklu powraca spokój. Snuje koncepcję ukazującą sens boskiej decyzji - Urszula przez śmierć jako dziecko uniknie cierpień ziemskich. W trenach toczy się walka miłości ze śmiercią - beznadziejna walka i walka o wyrwanie się z rozpaczy.
2.Takimi utworami są satyry Krasickiego. Krytykuje w nich wady narodowe (Świat zepsuty, Pijaństwo, Zona modna, Do króla) walczył pórem o eformy kraju, o moralność społeczną. W satyrach ośmiesza, piętnuje ukazywane w nich zjawiska np wady ludzi, obyczaje, charaktery. Nie musi ukazywać sposobu naprawy ale neguje, ośmiesza i poucza. Do króla (ukazuje wrogów i krytyków króla St.Augusta którzy reprezentują społeczeństwo: uważają że jest za dobry, uczony, łagodny, młody, ze szlachty, anie z rodu królewskiego) krytykuje wady szlachty: gadulstwo, ciasnotę poglądów, bezmyślność, skłonność do wytykania wad. „Powrót posła” Niemcewicza. Treść jest pretekstem do przekazania czytelnikowi i widzom aktualnych treści politycznych. Jedni rozumieją konieczność wprowadzenia reform (Podkomorzy, Walery) inni nie (Starosta Gadulski - przedstawiony negatywnie). Gdy ta sztuka została wystawiona, patrioci reagowali entuziastycznie a konserwatyści byli wściekli. Autora oskarżono o zamach na wolności szlacheckie : liberum veto i wolną elekcję.
3.Dekadentyzm - to tendencje przejawiajace się w literaturze przełomu wieków : pesymizm, zwątpienie w wartość postępu cywilzacyjnego i nauki, odrzucenie niektórych tradycyjnie obowiązujących norm i idei. Dekadentem był K.P.Tetmajer (Koniec wieku XIX) . Przedstawiciele symbolizmu zrezygnowali z bezpośredniej wypowiedzi lirycznej, opisywania stanów uczuciowych na rzecz wieloznacznego obrazu dającego się różnie interpretować za pomocą niejasnych symboli poezja miała dotrzeć do prawd niedostępnych racjonalnemu poznaniu, wyrazić to czego się nie da powiedzieć językiem zwyczajnym (Kasprowicz symbole: limby i róży, i w Weselu). Jmpresjonizm wywodzi się ze sztuk plastycznych. Dążył do przekazywania przelotnych, trudnych do zdefiniowania stanów psychicznych oddawanych często przez nastrojowy opis krajobrazu (K.P.Tetmajer).