Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Płocku
FINANSE PUBLICZNE
I
RYNKI FINANSOWE
Wykład prowadzony przez
dr hab. prof. Włodzimierza Wójcickiego
W dniu 04.10.2008 dla słuchaczy
II roku Studiów Niestacjonarnych
Kierunek : Ekonomia
Ze specjalizacji Handel Zagraniczny opracowali:
Kamila Grabowska
Adrianna Ochmańska
Jerzy Byliński
Wojciech Dobrzeniecki
Istota zakres, ranga i specyfika finansów publicznych.
„Zły ekonomista widzi tylko to, co bezpośrednio uderza wzrok; dobry ekonomista patrzy także dalej. Zły ekonomista widzi tylko bezpośrednie konsekwencje proponowanego kierunku polityki; dobry ekonomista spogląda także na konsekwencje dalsze i pośrednie. Zły ekonomista widzi tylko skutki, jakie dana polityka przyniosła lub przyniesie pewnej konkretnej grupie; dobry ekonomista bada także skutki, jakie polityka przyniesie wszystkim grupom”.
Dobry ekonomista powinien posiadać gruntowną i wszechstronną wiedzę ekonomiczną, powinien znać prawo gospodarcze, języki obce oraz techniki informacyjne (tabele, wykresy i liczby).
Istota - „to”, co jest w czymś zasadnicze, istotny - główny, podstawowy
Specyfika - „szczególny i niepowtarzalny charakter czegoś”
Finanse - „stosunki ekonomiczne wynikające z gromadzenia i wydatkowania zasobów pieniężnych”
Finanse publiczne - „gospodarka pieniężna państwa i innych związków publicznych i prawnych”
Pieniądz - „środek płatniczy przyjmowany w zamian za towary i usługi lub zwalniający z zobowiązań”.
funkcja cyrkulacyjna pieniądza - środek wymiany, pośredniczy w sprzedaży towarów i usług
funkcja płatnicza pieniądza - reguluje zobowiązania płatnicze
Gospodarka -
„to całość mechanizmów i warunków działania podmiotów gospodarczych związana z wytwarzaniem i podziałem dóbr i usług”.
„ogół zakładów wytwórczych danego kraju lub dana dziedzina wytwórczości”.
„ dysponowanie i zarządzanie czymś”
Decyzja - postanowienie będące wynikiem wyboru.
Decyzja finansowa - charakterystyczny stopień swobody, uzależnienie od innej decyzji, postanowienie będące wynikiem wyboru. Decyzje finansową cechuje rentowność.
Finanse - „w szerokim znaczeniu termin finanse można uważać za synonim określenia gospodarka pieniężna, która polega na gromadzeniu pieniądza z różnych źródeł i tytułów, oraz na jego wydatkowanie i lokowanie na różne cele i w różny sposób.”
Publiczne - to inaczej „dotyczące całego społeczeństwa lub jakiejś zbiorowości. „Dostępne lub przeznaczone dla wszystkich”, „związane z jakimś urzędem lub jakąś instytucją nie prywatną, odbywające się przy świadkach w sposób jawny”.
Sektor - „to część gospodarki wydzielona ze względu na określony typ własności, produkcji lub usługi”
Sektor publiczny - może być definiowany jako część gospodarki zaangażowanej w wykonywanie zadań publicznych (dostarczaniem dóbr i usług dla państwa i obywateli) oraz jako część gospodarki dysponującej własnością publiczną. Wśród zadań publicznych można wyodrębnić:
wykonywanie władczych funkcji państwa - stanowienie i egzekwowanie prawa (wymiar sprawiedliwości, wydawanie zezwoleń i koncesji),
zapewnienie obywatelom bezpieczeństwa zewnętrznego i wewnętrznego,
reprezentowanie państwa na zewnątrz,
zarządzanie finansami państwa,
zarządzanie majątkiem stanowionym własność państwa i innych instytucji publicznych w tym: ochrona środowiska naturalnego i dziedzictwa narodowego,
świadczenie usług publicznych takich jak usługi edukacyjne, kulturalne, zdrowotne, opiekuńcze ( np. prowadzenie domów pomocy społecznej),komunalne (transport zbiorowy, zbieranie i zagospodarowanie odpadów, dostarczanie wody i gospodarka ściekowa),
utrzymanie infrastruktury, przeznaczonej do powszechnego użytku (w tym budynków użyteczności publicznej, urządzeń przeciwpowodziowych, dróg),
wspieranie zadań wykonywanych przez organizacje społeczeństwa obywatelskiego,
wypłatę prawem przewidzianych świadczeń pieniężnych (stypendiów, rent, emerytur, zasiłków pomocy społecznej, świadczeń rodzinnych, zasiłków dla bezrobotnych, nagród, itp.)”
Niektóre z tych zadań mogą być powierzone innym organizacjom lub przedsiębiorstwom prywatnym (np. wywóz śmieci, budowa autostrad). Nie zwalnia to jednak władzy publicznej z finansowania tych zadań.
Zakres zadań publicznych i ich podział między administracją rządową i pozarządową zależy od przyjętych założeń ustrojowych.
Generalnie respektowana jest zasada subsydiarności ( in. pomocniczości ),co oznacza, że władza przyjmuje tylko te zadania, których nie mogą wykonać sami obywatele a wyższy szczebel władzy przyjmuje tylko to, czego nie może efektywnie wykonać szczebel niższy np. władze gminy muszą zapewnić jej mieszkańcom oświetlenie - nie należy to do kompetencji Państwa.
Własność - wg Bralczyka to „ prawo do rozporządzania rzeczą z wyłączeniem innych osób, w granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego”.
Własność w sensie ekonomicznym jest urzeczywistniana poprzez spełnianie określonych funkcji względem przedmiotu własności.
Funkcja - to:
zadanie, które spełnia lub ma spełniać jakaś osoba lub rzecz,
czyjeś stanowisko lub zakres obowiązków,
możliwość wykonywania określonej operacji przez urządzenie lub program komputerowy,
wzajemny stosunek zjawisk, z których jedno wynika z drugiego,
przyporządkowanie elementom pewnego zbioru elementów innego lub tego samego zbioru.
Spełnianie funkcji względem przedmiotu własności identyfikuje właściciela, chodzi o:
ustalenie celu użycia rzeczy,
organizację ustalonego użycia rzeczy,
zawłaszczenie korzyści z użycia,
rozporządzanie rzeczą poprzez decyzje ogólniejsze np. sam użytkuję, wynajmuję, sprzedam itd.
możliwość postąpienia z rzeczą jak z towarem.
Przepisy prawa oraz normy zwyczajowe ograniczają swobodę decyzji właściciela jednak w oznaczonym zakresie swobody wyboru korzysta on z prawa wyłączności.
Własność może być:
publiczna
prywatna (osób prywatnych, gospodarstw domowych, spółek handlowych lub spółdzielni)