Kryminologia


Trela Joanna Gr. IV

CZYNNIKI SPOŁECZNO - EKONOMICZNE A PRZESTĘPCZOŚĆ

Przedmiotem zainteresowania kryminologii jest wpływ czynników społeczno- ekonomicznych na rozwój przestępczości. Jak wiadomo przestępczość w mieście jest większa a zarazem bardziej dynamiczna niż na wsi. W państwach wysoko uprzemysłowionych, można spodziewać się spodziewać wyższego współczynnika przestępczości niż w krajach znajdujących się w początkowej fazie uprzemysłowienia. W literaturze kryminologicznej występuje pogląd, że wzrost gospodarczy a w szczególności towarzyszące mu zjawisko uprzemysłowienia i urbanizacji wpływa na poziom i dynamikę przestępczości. Występuje również pogląd, że uprzemysłowieniu nie zawsze towarzyszy wzrost przestępczości. Bardzo często podczas omawiania kryminogennych skutków wzrostu gospodarczego prezentowane są łącznie zagadnienia urbanizacji i industrializacji, jednak proces urbanizacji może lecz nie musi być wynikiem industrializacji.

Kryminogenny charakter wielkich skupisk miejskich rozpatrywany jest na dwóch płaszczyznach: szeroko pojętych stosunków międzyludzkich oraz wewnętrznych możliwości popełnienia przestępstwa, jakich dostarcza zamieszkiwanie w wielkim mieście. W Polsce w latach 1989- 2000 przestępstwa popełnione w miastach stanowiły 80-84 % wszystkich stwierdzonych przestępstw. Nasilenie przestępczości nieletnich jest dwukrotnie większe w mieście niż na wsi. Zaś przestępczość dorosłych jest większa o 15% . W miastach przeważają przestępstwa przeciwko wolności a na wsiach przeciwko osobie. W miastach bardzo typowymi przestępstwami są kradzieże, rozboje oraz włamania notuje się również przestępstwa o charakterze chuligańskim. Na wsiach popularnymi przestępstwami są bójki i pobicia. W miastach występuje dużo więcej poważnych przestępstw przeciwko zdrowiu i życiu niż na wsiach. Z danych Mościkiera wynika, że współczynnik nasilenia przestępczości w miastach liczących od 100 tys. do 200 tys. mieszkańców jest niższy niż w miastach liczących mniej niż 100 tys. Wynika więc z tego, że wzrost nasilenia przestępczości w miastach nie jest proporcjonalny do ich wielkości. Nie występuje również wyraźna zależność między wielkością miasta a nasileniem przestępczości nieletnich. W miastach powyżej 200 tys. ludności do najczęstszych typów przestępstw należą: kradzieże mienia społecznego, włamania do obiektów prywatnych i uspołecznionych, przestępstwa przeciwko władzom i urzędom oraz porządkowi publicznemu oraz rozboje. Analizując miasto pod względem terytorialnym stwierdza się wyraźne zróżnicowanie poszczególnych obszarów pod względem nasilenia przestępczości. Miejsca popełniania przestępstw to regiony miasta mające charakter centrum handlowo usługowego, w których sprawowanie kontroli społecznej jest znacznie utrudnione. Specyficznym problemem kryminologicznym jest przestępczość wielkich osiedli mieszkaniowych. Wielkie osiedla mieszkaniowe stwarzają także liczne zagrożenia wiktymologiczne. Teren pozbawiony infrastruktury i więzi międzyludzkich sprzyja czynom przestępczym, a jednocześnie utrudnia ochronę społeczną przed przestępczością, stąd też w dużych osiedlach zaznacza się nasilenie czynów przeciwko zdrowiu i życiu, kradzieży mienia prywatnego i społecznego oraz rozmaitych czynów o charakterze chuligańskim. Nie sama urbanizacja jest przyczyną pojawienia się zjawisk negatywnych, lecz sposób jej wprowadzania w poszczególne systemy społeczno gospodarcze. Zróżnicowanie mieszkańców ze względu na rolę społeczne, status itp. Utrudnia proces komunikacyjny między ludźmi i wyrobienie związków charakterystycznych dla zwartej społeczności. Mechanizmy społeczne charakterystyczne dla środowiska wielkomiejskiego szybko urbanizującego się wywołuje w jednostce stan dezorientacji społecznej, niejednoznaczność, a częstokroć konfliktu norm i wzorców. Reakcje na ten stan anomii są często zachowania patologiczne czy wręcz przestępcze. Zależność między poziomem urbanizacji a nasileniem kazań występuje w odniesieniu do przestępczości nieletnich, przy czym im wyższy poziom urbanizacji, tym wyższe nasilenie przestępczości. Inaczej się sprawa ma w stosunku do przestępczości dorosłych gdyż nie jest ona jednoznacznie związana z urbanizacją. Wśród polskich badaczy zajmujących się problematyka związku rozwoju ekonomicznego z przestępczością można wyróżnić różne orientacje. Według Zakrzewskiego , Maroszka, Malinowskiej istnieje ścisła zależność między procesem industrializacji a nasileniem przestępczości. W ujęciu Malewskiej i Periego związek rozwoju ekonomicznego z przestępczością młodzieży interpretowany jest zgodnie ze schematem: według którego rozwój ekonomiczny wyzwala ruchliwość pionową i poziomą, która powoduje zaburzenia w funkcjonowaniu małych grup co powoduje występowanie przestępczości.

Zmiany społeczne wywierające wpływ na przestępczość można podzielić na kilka grup:

  1. demograficzne obejmujące zmiany w liczbie ludności, strukturze wiekowej i narodowości, a także ruchy migracyjne

  1. zmiany w stratyfikacji społecznej- nierówności występujące pomiędzy poszczególnymi grupami (wynikające np. z różnicy w dochodach) zróżnicowanie warstw społecznych

  1. zmiany w obrębie kultury- system wartości rozróżnienie tego co dobre i złe, słuszne i nie słuszne.

W literaturze przedmiotu można się spotkać z wieloma badaniami na temat relacji między przestępczością a zmianami społecznymi dotyczącymi przekształceń w systemie gospodarczym ( m.in. kryzysów ekonomicznych, procesów urbanizacji). Badania z XIX w wykorzystujące koncepcje jednoczynnikową doprowadziły do następujących wniosków:

  1. pogłębienie się ubóstwa prowadzi do zwiększenia przestępczości

  1. przestępczość maleje wraz z polepszeniem koniunktury gospodarczej

  1. bezrobocie powoduje zwiększenie się przestępstw przeciwko mieniu

Aktualne badania potwierdzają istnienie związku między sytuacja ekonomiczną a zjawiskiem przestępczości. Jeżeli nieznacznie wzrasta konsumpcja to bardzo szybko wzrasta liczba przestępstw przeciwko mieniu i jednocześnie notuje się nie wielki wzrost przestępstw przeciwko osobie. Gdy łatwy do zaobserwowania jest znaczny wzrost konsumpcji nieznacznie wzrasta liczba przestępstw popełnianych przeciwko mieniu, a gwałtownie zwiększa się liczba przestępstw przeciwko osobie.

Bibliografia:

Hołdys Bruno „ Kryminologia”

Banat Kamil „ Repetytorium z Kryminologii”

KULTURA SPOŁECZNA, OBYCZAJ

Kultura społeczna oznacza wyodrębnioną w klasyfikacjach kultury osobną klasę zjawisk kulturowych jako kategorie swoiście społeczną np. rodzina, społeczność lokalna, obrzędy, obyczaje towarzyskie.

Według Kłoskowskiej kultura społeczna charakteryzuje się tym, że „ podmiotem i przedmiotem kulturalnie określonych działań, są sami ludzie, a regulujący wpływ kultury odnosi się w tym wypadku nie do żadnych innych substancji lub wartości lecz do stosunków, ról układów ludzi w ich wzajemnych powiązaniach”. Kroeber uważa iż kultura obejmuje społeczeństwo, a w każdym razie zakłada istnienie społeczeństwa jako warunku swego istnienia. Zatem kultura może istnieć tylko tam gdzie istnieje społeczeństwo i odwrotnie każdemu społeczeństwu towarzyszy kultura.

Zaznaczające się kontrowersje w zakresie rozróżnienie zjawisk kulturowych i społecznych są ujmowane przez pryzmat ich konsekwencji metodologicznych. Jednak w tych kontrowersjach wyrażają sie przeciwstawne założenia ontologiczne. Rybicki wyróżnia w tym zakresie trzy przeciwstawne sobie założenia:

Termin kultura społeczna używany jest raczej umownie. W określeniu zaś obszaru kultury społecznej decydującą rolę odgrywa przyjęta definicja kultury oraz procedura jej badania.

Przyjmując rozgraniczenia między kultura a społeczeństwem można przyjąć iż kultura społeczna obejmuje ten aspekt zjawisk społecznych który wiąże się z tożsamością i odrębnością form kulturowych (języka, zwyczajów, wytworów materialnych).

W nawiązaniu do nieprecyzyjnej użytecznej tradycji przyjmuje się iż kultura społeczna obejmuje te zjawiska kulturowe które można juz ocenić na podstawie powierzchniowego oglądu, wymagają kontekstu lub współdziałania kilku osób tak że nie mogą się koncentrować w świadomości i przeżyciach jednostki ani nie są wytworami materialnymi. Taki podział będzie miał sens gdy nie będziemy się w refleksji nad tym iż każde zjawisko indywidualne jest uwarunkowane społecznie a każdy wytwór materialny pozostaje w związku ze zmysłem.

Obyczaj jest to termin używany na określenie charakterystycznej i powszechnej w danej grupie społecznej prawidłowości zachowaniowej lub w niektórych przypadkach na oznaczenie pewnego rodzaju norm społecznych lub reguł wyznaczających określone sposoby postępowania.

Według Bronisława Malinowskiego „obyczaj to zestandaryzowany sposób zachowania się tradycyjnie narzucony członkom społeczeństwa”. W innej definicji obyczaje uważane są za najbardziej spontaniczne ze wszystkich norm społecznych i często wywierają najsilniejszy przymus. Jednak nie są sankcjonowane przez zorganizowana władzę ale przez wielka różnorodność nieformalnych presji społecznych.

W zakresie rozróżnienia zwyczaju od obyczaju występują dwa stanowiska . Pierwsze zakłada iż istnieją różnice pomiędzy obyczajem a zwyczajem. Rozpoznaje się je przy zastosowaniu następujących kryteriów do których należą między innymi: a) obwarowanie sankcjami społecznymi działań obyczajowych, b) większa siła normatywna obyczaju, c) wyłącznie społeczny status obyczaju, a społeczny bądź indywidualny charakter zwyczaju.

Drugie stanowisko nie różnicuje zachowań ludzkich na obyczaje czy zwyczaje przy czym spotykamy się tu z takimi oto wariantami: a) używanie wyłącznie terminu obyczaj w odniesieniu do wszelkich prawidłowości zachowaniowych występujących w grupach społecznych, b) traktowanie jako równoznaczne terminów obyczaj i zwyczaj.

Powracając do pierwszego z przedstawionych stanowisk a mianowicie do kwest obwarowania sankcjami obyczajowymi działań społecznych warto zauważyć iż „ obyczaj jest wyselekcjonowanym zwyczajem. Jest również zachowaniem powtarzającym się w określonych okolicznościach, lecz jest zachowaniem wymaganym, którego nie przeszczekanie wywołuje niezadowolenie innych ludzi w społeczności, naganę albo karę. Z tego wynika iż obyczaj dotyczy ważniejszych niż zwyczaj wartości, które grupa przekłada nad inne”. Jednakże występowanie sankcji nie może być traktowane jako najbardziej efektywne i jednoznaczne kryterium odróżnienia obyczajów od zwyczajów.

Natomiast w kryterium dotyczącym siły normatywnej obyczaju warto zauważyć iż takową siłę obyczaj uzyskuje poprzez swoje powiązanie z wierzeniami czy światopoglądem i zawartymi w nim mitami. Stwierdza się więc że mit w sposób normatywny kształtuje obyczaje, sankcjonuje sposób zachowania oraz nadaje godność i szczególną wagę instytucjom. Zatem za obyczaj powinno być uznane to co wypływa z jednolitego światopoglądu społeczności.

Kolejne z wcześniej wspomnianych stanowisk dotyczące braku różnic pomiędzy obyczajem a zwyczajem stwierdza iż wszelkie obserwowane w grupach regularności zachowań określa się mianem obyczajów. Zasadą ogólna obyczaju jest ta, że w oznaczonych warunkach każdy członek grupy ma postępować w oznaczony jednakowy dla wszystkich sposób. Sfera obyczaju może rozciągać się na wszystkie dziedziny ludzkiego postępowania. Równoznaczność obu terminów: obyczaj i zwyczaj jest naturalna ze względu na ich pochodzenie z jednego łacińskiego źródłosłowy (consuetudo) oznaczającego przyzwyczajenie, zwyczaj, obyczaj. W semiotycznym ujęciu obyczaj postrzegany jest jako sposób komunikowania społecznego. Teorie semiotyczne traktują działania obyczajowe jako zachowania znakowe, komunikujące.

Bibliografia:

Sczhlz.R.,(1996) „ Antropologiczne podstawy wychowania”, Warszawa: Znak


Wyszukiwarka